Kort geleden is mijn oma overleden op 90-jarige leeftijd. Ze was ongeveer acht jaar geleden voor Alzheimer gediagnosticeerd. De laatste tijden ging haar lichaam snel achteruit. Ze werd langzamer en langzamer, eigenwijzer en agressiever. Ze at steeds minder en vergat steeds meer dingen, gebeurtenissen en mensen; alleen haar kinderen, goede vriendinnen en sommige kleinkinderen vergat ze niet. Dat was wel fijn voor haar natuurlijk, maar ze kon er natuurlijk niets aan doen dat ze zo ziek is geworden.
Mijn oma had een introvert karakter en zag er agressief uit. Ze heeft veel moeilijke tijden gehad (waar ik niet op in kan gaan), zowel in haar kindertijd als tijdens haar jeugd en jongvolwassenheid. Haar agressieve en asociale karakter bewijst dit dan ook wel denk ik. Als je haar en haar manier van doen op deze manier bekijkt, is het veel begrijpelijker waarom ze zo is geworden. Je kan het haar niet kwalijk nemen. Zij had dit ook niet gewild. Zij had ook graag goede tijden gehad in haar jongere jaren, maar helaas heeft ze die niet gehad. Wel met haar man (mijn opa), die ze al 23 jaar geleden is verloren. Met hem had ze het erg goed. Alleen heeft ze waarschijnlijk toen niet aan haar verleden kunnen werken.
Rond 1980 zijn mijn opa en oma vanuit Turkije naar Nederland geïmmigreerd voor gastarbeid. Mijn oma was al toen rond de 50 en kwam vanuit haar kleine dorp; naar Amsterdam. Dat zal wel een grote verhuizing geweest moeten zijn; zowel materieel als immaterieel. En dan nog met vijf kinderen die allemaal een eigen leven willen oprichten. Dat zal erg zwaar voor haar geweest moeten zijn. Wat meestal het belangrijkste voor mijn oma was, was haar gebed en reinheid; haar geloof. Daar hield ze zich heel sterk aan vast en soms misschien te veel. Alleen dat gaf haar wel zo een lang mogelijke motivatie voor het leven en voor het in stand houden van haar gezondheid; ieder week had ze een pot honing op en at erg veel verse kruiden, groente en fruit.
Zorg voor een persoon met dementie is anders. Zorg voor een persoon met dementie verwacht veel van je; verwacht begrip en tolerantie. Verwacht geduld en empathie. Verwacht liefde en respect. Eigenlijk verwacht het gewoon een menselijke relatie ‘met zorg’. Ja dat is zowel makkelijk als moeilijk. Het hangt ervan af hoe jij met je mentale gezondheid in het leven staat. Als die niet stabiel zijn, dan is het moeilijk om een persoon met dementie medelevende zorg te bieden. Hoe meer je je zelf ‘vindt’, accepteert, begrijpt, liefhebt en bekritiseert, des te meer je anderen ook begrijpt en accepteert. Zo makkelijk maar ook zo moeilijk is het. Doe de deuren open en laat de wind waaien, dat frist even op.
Maar hoe kunnen we moslimouderen met dementie het beste begeleiden als naasten of als mantelzorgers? Naast het bovenstaande, is het erg belangrijk om rekening te houden met de geloofsovertuiging van de oudere met dementie; waar staat hij of zij in het geloof en wat herinnert hij of zij nog van het geloof? Hierop inspelen kan veel helpen. Een stukje reciteren uit de Koran kan bij een moslim met dementie heel veel naar boven halen. Ook praten over het geloof, over Allah, zal de dementerende gerust kunnen stellen. Het hangt ervan af hoe hij of zij de Islam en het geloof ernaar kent; het kan ook zo zijn dat de persoon met dementie een negatief gevoel daarbij heeft. Dan is het moeilijk om het als gespreksonderwerp erbij te halen. Het helpt alleen als de persoon er positief bij staat. Op het moment dat dit bepaald kan worden, is het belangrijk om vaak de geloofsrituelen, -gebeden of -symbolen erbij te halen. Deze kunnen de oudere met dementie helpen zich goed en vredig te voelen; het kan ze helpen andere chaotische of negatieve herinneringen te reguleren.
Als laatste wil ik dit nog zeggen. Net zoals het geloof, is de cultuur en zijn de normen en waarden waarmee de moslimoudere met dementie ooit is opgegroeid sterk aanwezig. Deze zijn essentieel om het contact voort te kunnen zetten met de persoon met dementie. Familiebijeenkomsten, op bezoek bij kennissen, feesten, belangrijke cultuurdagen enzovoort, kunnen de persoon met dementie zich erg fijn laten voelen en wordt daarom ook aanbevolen bij hun zorg. Inderdaad, veel dingen vergeten ze; maar wat als laatste wordt vergeten, is het gevoel.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 5 november 2021 en opnieuw geplaatst in het kader van de Nieuw Wij Winterherhalingen.
