In 1928 verschijnt de eerste druk van De zondeval van het christendom. Het is het resultaat van een jarenlange stevige studie door professor G.J. Heering, voorzitter van Kerk en Vrede. In zijn persoonlijk inleiding beschrijft hij de omkeer die hij heeft meegemaakt. Kerk en Vrede ziet hij als een geloofsgemeenschap van christenen die als keerzijde van hun geloof in Christus hun ongeloof in de oorlog belijden.

Heerings visie op de staat is – onder andere dank zij het werk van de Zwitserse hoogleraar staats- en volkenrecht Max Huber –veranderd. Hij ziet in dat de staat als een soort zelfstandig goddelijk wezen kan optreden. Net zoals in de Romeinse tijd worden nu de christelijke gewetens voor de keuze gesteld: ‘Of Christus of Caesar’. Heering geeft in zijn boek – geschreven in de eerste jaren van zijn voorzitterschap van Kerk en Vrede – als systematisch theoloog een stevig fundament aan het christen-antimilitarisme. De hoofdstukindeling van zijn boek illustreert dat:

1) Evangelie en oorlog – 2) Het oorspronkelijke christendom en de oorlog – 3) Christendom en staat – 4) Staat en oorlog – 5) De dictatuurstaten en de oorlog – 6) De oorlog in het licht van het christelijke oordeel 7) De dienstdwang en de dienstweigering. 8) De toekomst van het Christendom.

Vrede Versailles als oorlogsproduct

Zo onderbouwt Heering zijn omkeer. Dat doet hij met grote kennis van zaken. Hij is op de hoogte van de politieke situatie. In de jaren vlak voor en na de oprichting van Kerk en Vrede duikt hij in de literatuur over kapitalisme en militarisme. Hij doorziet het militair-industriële complex, maar doorziet ook de theologische en ideologische rechtvaardiging daarvan.

In zijn voorwoord bij de derde herziene druk van De zondeval schrijft hij in juli 1933 over de gevolgen van de Vrede van Versailles. Hij noemt die vrede een oorlogsproduct. Hij waarschuwt tegen het opkomend fascisme in Italië, tegen het uitschakelen van de vrijheid in Duitsland waar pacifisme als landverraad wordt gebrandmerkt. Hij ziet het gewelddadig communisme en fascisme als zuster-dictaturen. In die sfeer van militarisme is ontwapening verder weg dan ooít. ‘Hoe kan het ook anders’, zegt Heering, ‘waar afgoderij bedreven wordt met partij, natie en staat?’

In 1933 waarschuwt hij tegen de werking van Hitlers boek Mein Kampf dat sinds 1923 de haat tegen Jood, socialist en pacifist in het Duitse volk predikt. De bevattelijkheid voor dat boek is een gevolg van het minderwaardigheidscomplex dat Duitsland heeft opgelopen door de Vrede van Versailles.

Een profetische figuur

0301Zondevalchristendom

Heering schrijft in voortdurend gesprek met de tijd waarin hij leeft. Een profetische figuur die de tijd doorziet en zo ook de gevolgen van geloof in geweld. Hij schetst een programma dat steeds opnieuw geactualiseerd moet worden. In de vierde – geheel bewerkte en uitgebreide druk – van De zondeval schrijft hij in hoofdstuk acht: ‘Wij zijn meer dan pacifisten, ook al willen wij zeer zeker de vrede dienen en de oorlog in al zijn vormen bestrijden, overtuigd, dat zonder deze principiële bestrijding het vredesstreven doodloopt. Maar men begrijpt ons verkeerd als men in ons alleen maar pacifisten, antimilitaristen ziet. Dan heeft men de diepste reden van ons verzet niet begrepen. Ons ‘anti’ is slechts de keerzijde van ons ‘pro’, voor koning Christus. De diepste reden van ons verzet is het brandend verlangen, om ter wille van Christus’ naam, het Christendom los te slaan van de oorlogsidee.’

Heering blijft in de loop van zijn leven zijn boek herzien en actualiseren. In de inleiding bij de vierde druk in 1953 schrijft hij dat het onzegbare opnieuw is geschied. ‘Rotterdam, Coventry, Dresden en Hirosjima kunnen het getuigen.’ Hij blijft zijn geloof in Christus, zijn scherpe analyse van de politieke werkelijkheid en zijn oproep aan de kerk om zich om te keren voortdurend herhalen. Zijn roep wordt steeds sterker.

Eerder ging Bram Grandia in op wie G.J. Heering was en hoe hij op het spoor van antimilitarisme en vredesinzet kwam (zie de verwijzing hieronder). Beide stukken zijn met toestemming overgenomen uit Vredesspiraal, ledenblad van vereniging Kerk en Vrede.

Lees ook

100-0501heering

G.J. Heering: in navolging van Christus

Woord en daad moesten volgens hoogleraar en antimilitarist in overeenstemming zijn

1516870634943

Bram Grandia

zelfstandig pastor, theoloog en columnist

Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.