Boris Pulskens: “Hoop komt niet uit de lucht vallen”

Boris noemt zichzelf ecosoof. Een ecosoof houdt zich bezig met ecofilosofie, een vakgebied binnen de filosofie waarin de relatie tussen de mens en de natuur centraal staat. Als masterstudent zette Boris duurzaamheid op de strategische agenda van de universiteit en organiseerde hij congressen over het onderwerp. De relatie tussen mens en natuur ziet Boris als een een innige verbinding: “Wij staan als mensen niet los van de natuur, wij zijn er volledig onderdeel van.” Toch uit zich dit volgens hem nog te weinig in hoe wij vorm geven aan ons leven.

“De noodzaak van duurzaamheid is evident, dat het tot nu toe nog te weinig aan bod komt in het academisch onderwijs is problematisch,” vertelt Boris. “Het gaat niet alleen om het integreren van vakken over duurzaamheid in het onderwijs”, zegt hij, “ik geloof echt dat het ook tijd is voor nieuwe vormen van academisch onderwijs!”

Het is niet voor het eerst dat wij iemand horen pleiten voor innovatieve onderwijsvormen, maar de manier waarop Boris hier in de praktijk vorm aan geeft hebben wij nog niet eerder gezien. Zo is voor Boris bijvoorbeeld het creëren van ruimte voor emoties tijdens het lesgeven over duurzaamheid en klimaatverandering van essentieel belang. “Toen ik een aantal lessen ben gaan geven aan de Erasmus Universiteit over duurzaamheid begon het mij op te vallen dat er weinig ruimte voor emoties was/is. Het is vanzelfsprekend geworden aan de universiteiten om enkel aandacht aan het intellect en het cognitieve te besteden en nauwelijks stil te staan bij onze emoties,” vertelt hij. “Dit voelt voor mij raar, want leren over klimaatverandering is echt niet makkelijk. Sommige feiten komen hard binnen en ik heb studenten gehad voor wie het best wel deprimerend was. Ik dacht: Hier moet ik iets mee! Ik kan al deze emoties niet alleen observeren als docent zonder het op een constructieve wijze te kanaliseren. We zeggen heel makkelijk ‘met hoop’ komen we er wel, maar hoop is ook iets waar we voor moeten werken. Dat komt niet uit de lucht vallen. Als we echt iets willen doen tegen klimaatverandering dan moet dat ook vanuit de juiste emoties komen. Er komt geen verandering als we alleen maar klimaatdepressief zijn.”

Alhoewel klimaatdepressie geen officiële diagnose is, kampt meer dan de helft van de jongeren met gevoelens van wanhoop en verdriet over het klimaat. Om deze emoties en gevoelens te benutten op een positieve wijze besloot Boris zijn lessen aan de Erasmus Universiteit anders in te delen. Want waarom alleen spreken over klimaat gerelateerde feiten in een klaslokaal als we ook in een tuin kunnen zitten en, omringd door de natuur, gezamenlijk kunnen reflecteren op de emoties die wij ervaren bij het klimaatprobleem?

“Een goede vriend van mij heeft een voedseltuin opgezet op de campus. Ik begon mijn studenten daar naar toe mee te nemen tijdens de lessen. Eerst begonnen we met werken in de tuin, daarna gingen we in een kring reflecteren over onze emoties.” Boris voegt toe dat het niet alleen voor de studenten verrijkend was om de lessen op deze manier in te vullen, ook als docent ervoer hij het belang ervan. “Tijdens deze sessies was het ook niet zo dat ik alleen de studenten liet reflecteren op wat we ervaren hadden, ik deed als docent ook mee. Dat heeft mij echt goed gedaan en het zorgde ook voor meer gemak bij mijn studenten om zich kwetsbaar op te stellen.”

Niet alleen innoveren is voor Boris belangrijk in zijn lessen. Hij vindt het ook belangrijk om gevarieerde lessen aan te bieden om zo de relatie tussen zijn studenten en de natuur te versterken. “Ik ben op een gegeven moment ook begonnen om wandelmeditaties te organiseren met mijn studenten. Hierbij is de bedoeling dat studenten in stilte een wandeling door een natuurgebied maken waarbij ze diep reflecteren over hun gevoelens. Ik zorgde ervoor dat ik meerdere wandelingen organiseerde zodat dezelfde route in verschillende seizoenen werd ervaren. Zo leerden studenten ook de veranderingen in de natuur te observeren. Uiteindelijk blijft niets hetzelfde, net zoals onze emoties blijven veranderen, verandert de natuur ook door het jaar heen. Deze oefening maakt niet alleen dat de studenten meer in verbinding komen met zichzelf, maar ook met de natuur. Na de wandeling kwamen we samen om onze reflecties en observaties onderling te delen, hier vloeiden altijd diepe gesprekken uit voort.”

Als ze het dan over hun emoties hadden, uitten ze die vaak aan de hand van woorden. Boris bedacht dat het wellicht ook leuk zou zijn om een keer met zijn studenten emoties in natuurelementen te uiten. “Ik heb toen allerlei teken- en knutselspullen meegenomen en de opdracht was dat studenten op de een of andere manier hun emoties van dat moment op een creatieve manier moesten uiten en dat vervolgens ook delen met elkaar. Omdat ik de volgende week een tof programma op de planning had staan waar ik erg naar uit keek, heb ik een regenboog en een beekje getekend. Dat zijn de natuurelementen waar ik aan denk als ik mij goed voel!” Boris benadrukt dat het belangrijk is om altijd een veilige omgeving te creëren als begeleider van dit soort activiteiten: het is belangrijk dat studenten zich ook echt veilig voelen om bepaalde emoties te uiten en daar dan ook op te reflecteren.

Momenteel is Boris bezig met het oprichten van zijn eenmanszaak De Ecosoof: vanuit deze onderneming gaat Boris graag de uitdaging aan om van de wereld een betere plek te maken door anderen te helpen in hun duurzaamheidstransformaties met zijn ecosofische perspectief. Dus niet alleen met zijn eigen studenten creatieve opdrachten uitvoeren om emoties een plek te geven in de duurzaamheidsbeweging en de band tussen mens en natuur te versterken, maar om ook andere docenten en leidinggevenden te inspireren hetzelfde te doen met hun studenten en medewerkers. Neem vooral een kijkje op zijn website om zicht te krijgen op zijn aanbod of neem contact met hem op via LinkedIn. Daarnaast besprak Boris onlangs uitgebreid zijn ideeën bij de Ecosofie podcast: zeker het luisteren waard!