Duurzaam leren ondernemen

“Kijk”, zegt Jaro, wijzend op bakken vol platen achter in de winkel. “Hier kun je lp’s per kilo kopen. En daarnaast is de kringloophoek. Maar we verkopen ook veel nieuwe spullen, meest handgemaakt.” Jaro (16) heeft het op zich genomen twee nieuwe studenten, Björn en Adrian, rond te leiden door de Green Outlet. Jaro komt er al enkele weken voor het praktijkonderdeel van zijn opleiding Retailmanagement, en binnenkort heeft hij er ook een betaald bijbaantje. “Het is hier altijd gezellig”, zegt hij tegen de nieuwelingen, eveneens eerstejaars Retailmanagement. Zij staan inmiddels verbaasd te kijken naar de ‘Seas Socks’: sokken gemaakt van oude visnetten. Een uur later zullen Björn en Adrian, beiden 19, al een filmpje over de winkel maken. Voor op ‘de socials’. Dat vond winkelmanager Iza Koch wel een leuk klusje voor hen. “Leren ze gelijk de winkel kennen.”

Omschrijven wat de Green Outlet is, is namelijk nog niet zo makkelijk. De winkel is in 2021 door MBO Amersfoort opgezet als leerbedrijf waar studenten praktijkervaring kunnen opdoen. Het is een winkel waar gewoon geld verdiend moet worden, maar waar idealisme ook hoog in het vaandel staat. Groen, betaalbaar en sociaal – dat zijn de kernwaarden, zegt Iza. “Hier gaat het in de eerste plaats om iets moois voor de wereld willen doen. En daarmee geld verdienen. In die volgorde.”

Er zijn tweedehands boeken, kleren (20 euro per kilo) en andere kringloopspullen te koop. Maar ook producten van kleine duurzame ondernemers als handgemaakte zeep – vegan en plasticvrij –, tassen van oude kleding en poefs van versleten autobanden. “Ik heb zo’n twintig idealistische makers binnen gehaald, mensen die met of door hun werk de wereld een beetje mooier willen maken”, zegt Iza. “Zij brengen niet alleen originele, verantwoorde spullen de winkel in, ze dienen ook als rolmodel voor de mbo-studenten: volg vooral je hart en denk na over duurzaamheid.”

Iza, pas 26, is ongetwijfeld zelf ook een rolmodel. Ze is een enthousiast verteller met een groen en sociaal hart. Tegen de twee nieuwkomers: “Weet dat je hier geen nummer bent. Als er iets is, ook als dat niks met school te maken heeft – je kunt altijd bij me komen.” Tegen de hele groep: “Hier aan de overkant zit de maatschappelijke opvang. Als je een van de mensen die daar komen in een kapot shirt of zonder jas ziet, mag je gerust een shirt of vest geven.” Tegen een klant: “Ik heb een winkel vol verhalen.”

Die verhalen vormen een belangrijk onderdeel van het winkelconcept – en staan ook bij de meeste producten. Zoals dat van de 74-jarige Huib Bal, de maker van unieke ingelijste Mondriaan-breiwerkjes. Met zijn vrouw Yvonne komt hij deze ochtend speciaal naar de winkel gewandeld. Hij draagt zijn zelfgebreide Mondriaantrui. “Die heb ik al veertig jaar.” Zo lang ook al duurt zijn liefde voor Mondriaan én voor handwerken, vertelt hij.

Bal was in 1981 een van de eerste mannen op de kweekschool die het diploma textiele werkvormen haalde, of ‘nuttige handwerken voor meisjes’, zoals dat toen nog heette. Vervolgens gaf hij er als basisschoolleerkracht veertig jaar les in. Vlak na zijn pensionering werd bij Bal de ziekte van Parkinson geconstateerd. Toen niet veel later het land vanwege corona op slot ging uitgerekend in de periode dat Amersfoort het honderdvijftigste geboortejaar van Piet Mondriaan herdacht, besloot hij honderdvijftig ‘Mondriaans’ te breien. Tegen de verveling, en om zijn fijne motoriek te blijven trainen.

Die honderdvijftig truien heeft hij inmiddels ruimschoots gehaald. En hij breit ze nog steeds, mede omdat ze via zijn zwager, docent op het MBO Amersfoort, in de Green Outlet te koop zijn. Wekelijks brengt hij drie nieuwe. Hij verkoopt ze alleen hier, en voor de kostprijs. “Ik wil dat iedereen ze kan betalen. Ik brei heel traag, maar voor mij is het een leuke en zinvolle tijdsbesteding.”

Terwijl we zitten te praten, rinkelt de bel geregeld. Elke keer ontvangt Iza – vanwege twee zieke collega’s staat ze vandaag alleen – de klanten hartelijk: “Welkom, kan ik je helpen?” De meeste bezoekers komen slechts om een pakketje op te halen. De Green Outlet is pakketpunt voor PostNL. Met gemengde gevoelens, zegt Iza. Financieel levert het weinig op, en het is veel werk. Maar ze doet het om meer mensen over de drempel te krijgen.

En inderdaad zijn er deze dag meerdere mensen die met hun pakketje onder de arm nieuwsgierig een rondje door de winkel maken. Eén pakketophaler blijkt zelfs een interieur-ontwerper die in zijn vrije tijd meubels maakt. De Green Outlet lijkt hem wel een mooi verkooppunt.”‘Werk je duurzaam?”, vraagt Iza. Als blijkt dat hij de meubels van restmaterialen maakt, geeft ze een mailadres.

“Ik was misschien wel een beetje streng”, zegt ze als de man de deur uit is. “Maar het duurzame vind ik belangrijk.” Een ander criterium is betaalbaarheid. “We moeten van duurzaamheid geen luxe maken, het moet toegankelijk zijn voor iedereen.” Vanuit die overtuiging hoeven de ondernemers slechts 10 procent van de verkoopprijs aan de Green Outlet af te dragen als ze iets verkopen in de winkel. In sommige winkels is dat vier keer zo veel, weet Imke van de Venne. “Dan worden je producten onbetaalbaar.”

Imke (45) is een van de idealistische ondernemers die ‘een hoekje’ heeft in de Green Outlet. Onder de naam WOOD you reCYCLE maakt ze sinds 2016 van oude fietsonderdelen en resthout gebruiksvoorwerpen als onderzetters, tafeltjes, kapstokken en waxinelichthouders. “Ik wil daarmee laten zien dat het doodzonde is dat er zoveel bruikbaar materiaal wordt weggegooid.”

Ze begon in haar eigen schuurtje, werkte vervolgens in de kelder van een fietsenwinkel en startte een paar jaar geleden met drie collega’s de Circulaire Stadswerkplaats in Amersfoort. Van daaruit is ze ook de kartrekker voor Amersfoort van de landelijke week van de circulaire economie. Inmiddels heeft ze ook een eigen webshop. Maar leven van haar bedrijf kan Imke nog niet. “Ik heb er een baan in loondienst naast.”

Dat is ook de realiteit, of – in de woorden van Imke – “de uitdaging” van duurzaam ondernemen die de studenten meekrijgen: zeker handwerk als dat van haar is vaak arbeidsintensief, en die uren zijn lastig te gelde te maken. Die uitdaging geldt ook voor de Green Outlet zelf. Iza: “Het gaat hier om veel meer dan geld verdienen, maar we moeten wel omzet draaien. Als we verlies maken, betekent dat dat we geen bestaansrecht hebben.”

Rond half twaalf krijgt Iza versterking van Guus (20), een enthousiaste student die net als Jaro binnenkort betaald in de winkel komt werken. “Ik had het hier gelijk enorm naar m’n zin. De mensen zijn aardig, je krijgt veel vrijheid en mag veel doen”, zegt hij terwijl hij de pakketjes sorteert.

Anderhalf uur later druppelen ook de andere studenten binnen. Acht jongens, twee meiden. Wekelijks hebben ze vier uur praktijkles in de winkel. Elke middag, en soms ’s ochtends en ’s avonds, heeft Iza een andere ploeg.

Terwijl Björn en Adrian hun filmpje maken, gaan Fabian en Kelvin onder leiding van Guus aan het werk in het magazijn: artikelen prijzen. Een plafondlamp is net geprijsd en nu staan de jongens met een roze tentdoek in hun handen waarvan onduidelijk is waar het voor dient. Ook Google biedt geen uitkomst. Het volgende object dan maar: weer een plafondlamp. Op Google Lens of Marktplaats zoeken ze eerst de nieuw- en tweedehandsprijs van een vergelijkbaar artikel, vervolgens gaan ze daar iets onder zitten. “Doe nog maar goedkoper”, zegt Guus als Fabian de lamp voor 25 euro wil prijzen.

“We hebben hem gekregen, dus we hoeven er niet de hoofdprijs voor”, zegt Iza, die poolshoogte komt nemen. “We willen juist dat mensen hier pareltjes vinden. Anderzijds hebben we hier honderd procent marge op, en die inkomsten hebben we hard nodig.” Uiteindelijk gaat de lamp voor 17,50 euro naar de kringloophoek.

In het klaslokaal achter de winkel zitten de twee meiden ondertussen tweedehands kleding te pimpen. De 16-jarige Rana kleurt de naden van een spijkerjasje roze. Later wil ze graag een eigen winkel met kleding, schoenen en sieraden, vertelt ze. Tweedehands? “O nee, daar houd ik helemaal niet van”, zegt ze stellig. Iza kan er wel om lachen. “Ik ben ambitieus en idealistisch, maar ook realistisch. Als ik maar één student duurzaam kan laten denken en doen, is mijn missie al geslaagd.”