“In de aarde zijn tekenen, zien jullie die dan niet?”

De eerste zaadjes voor de fietstocht naar Mekka werden op de fiets geplant, vertelt Mohammed. “Ik fietste van Maassluis naar Hoek van Holland om de zon te zien zinken in de zee en vervolgens het gebed te verrichten. Om eerlijk te zijn deed ik dat vooral omdat ik te gierig was voor een treinkaartje. Terwijl ik aan het fietsen was, merkte ik dat ik zo beter kon reflecteren op Gods tekenen. Overal in de schepping zijn tekenen van de Schepper terug te vinden. Van jongs af aan is mij verteld dat het reflecteren op de tekenen van God ontzettend belangrijk is, maar niemand heeft mij ooit geleerd hoe ik dat moest doen. Al fietsend ontdekte ik dat de natuur hierin voor mij erg belangrijk is. In die tijd dacht ik dat ik om ‘echte’ natuur te kunnen zien, naar het buitenland moest gaan. Ik stelde mezelf de vraag waar ik dan naartoe zou willen fietsen. Het antwoord kwam meteen: Mekka.”

Nadat Mohammed wat meer fietservaring had opgedaan, besprak hij het idee met zijn vriend Rudy. “We maakten samen een fietsreis door Europa. Dat ging heel goed, en dus vertelde ik hem over mijn eigenlijke doel: fietsen naar Mekka. Hij reageerde direct met: “ik ga mee!” En zo is het gegaan.” In de winter van 2016 en 2017 legden ze de tocht naar Mekka in 63 dagen af. Ze fietsen allebei met een andere intentie. Mohammed wilde de fietstocht ondernemen om op die manier te reflecteren over Gods tekenen in de natuur. Rudy’s intentie was om op een duurzame manier de pelgrimstocht naar Mekka af te leggen.

Voor Mohammed begon het onderwerp ‘duurzaamheid’ pas echt te leven toen hij een jongvolwassene was. “Dit had deels te maken met de wereld die aan het schreeuwen was over klimaatverandering, maar nog meer met Rudy die aan het schreeuwen was over hetzelfde,” vertelt hij. “Zijn geschreeuw was veel effectiever dan het geschreeuw van de wereld. Ik ken hem namelijk als iemand die heel integer handelt. Hij schreeuwde niet alleen dat we beter voor de aarde moesten zorgen, maar de boodschap van zijn woorden kwam ook tot uitdrukking in zijn handelen. Dat maakte een diepe indruk op mij.”

Mohammed geeft een voorbeeld: “Op de laatste dag van onze reis fietsten we van Jeddah naar Mekka. We waren vroeg vertrokken zonder ontbeten te hebben, omdat we de hitte van de dag voor wilden zijn. Dat was achteraf misschien niet de beste keuze, want als fietsreiziger heb je je voeding hard nodig. Ik had het dan ook zwaar en had erge trek. Als een oase in de woestijn verscheen er op onze route een kipburger restaurant. Ik was helemaal gelukkig, want ik zag eten! Rudy daarentegen zag een fastfoodketen en kippen die samengepakt in te kleine hokjes zo snel mogelijk worden vetgemest, dus hij wilde er niets van weten. Ik probeerde hem nog te overtuigen: “Nood breekt wet: we moeten wat eten, anders vallen we neer!” Maar hij hield voet bij stuk. Dat vond ik inspirerend: dat hij zelfs in moeilijke tijden vasthield aan zijn idealen. Dat maakte een veel diepere indruk op mij dan grote woorden ooit zouden kunnen.”

Mohammeds intentie om naar Mekka te fietsen was om te kunnen reflecteren op de tekenen van God. Maar wat zijn dat eigenlijk, ‘de tekenen van God’? De Koran is opgebouwd uit verzen, in het Arabisch ‘ayaat’, wat letterlijk ‘tekenen’ betekent. Niet alleen het geschreven boek, de Koran, maar ook het boek van de schepping (de hele wereld) is opgebouwd uit ayaat, tekenen van God. Mohammed legt uit: “Pas wanneer je de tekenen uit de Koran en de tekenen uit de schepping met elkaar in verbinding brengt, kom je tot een dieper begrip van hun betekenis.”

In de Koran staat: “In de aarde zijn tekenen voor degenen met zekerheid, evenals in jullie zelf, zien jullie dan niet?” (Koran 51:20-21). Mohammed ziet ons mensen dan ook als schatzoekers, die op zoek zijn naar de tekenen van God. “In het vers staat niet voor niets ‘in’ de aarde, en ‘in’ jullie zelf zijn tekenen. Je ziet de tekenen niet altijd meteen. Je moet er bij stilstaan, de tekenen bij wijze van spreken gaan opgraven in jezelf en je omgeving. En dat kan alleen door te observeren en reflecteren.”

Maar hoe doe je dat, reflecteren? Als kind had Mohammed zelf nooit geleerd hoe dat reflecteren op de tekenen van God er in de praktijk uitziet. Hij merkte op dat er geen kinderboeken zijn die vanuit een islamitisch perspectief schrijven over de natuur en hoe de wijsheid en tekenen van God hierin te vinden zijn. Daarom besloot hij om zijn steentje bij te dragen en zelf te gaan schrijven.

“Ik wilde eigenlijk één kinderboek schrijven over de natuur, maar ik kwam er al snel achter dat ik alleen recht kon doen aan de wijsheid achter al die verschillende natuurelementen door aan elk element een eigen boek te wijden. Zo ben ik begonnen met een boek over de walvis. We kennen de walvis uit het verhaal van de profeet Yunus (Jonas). Er zijn genoeg boeken die het verhaal van Yunus beschrijven, maar er is weinig ruimte voor het verhaal dat de walvis ons te vertellen heeft. Een van de lessen die de walvis ons te leren heeft is de kracht van het gebed. Het is dan ook geen toeval dat van alle dieren op aarde de roep van de walvis het verste reikt. Deze roep kan meer dan duizend kilometer verderop door andere walvissen waargenomen worden. Het enige wezen op aarde dat nog verder kan communiceren is de mens, in diens gebed. De gebeden van Yunus in de walvis werden boven in de hemelen gehoord en verhoord. Ik geloof dat de walvis in het verhaal van Yunus door God als een medium is gebruikt om de boodschap van het verhaal te benadrukken. Zo is dat mijns inziens met alle natuurelementen in de Koran die ik tot nu toe bestudeerd heb, ook bijvoorbeeld de mieren in het verhaal van Sulaiman (Solomon). Die staan voor mij, onder andere, symbool voor de kracht van kleine daden. Daar schrijf ik mijn tweede boek over.”

In het schrijven van deze boeken is integriteit van essentieel belang voor Mohammed. “Het is voor mij noodzakelijk dat ik zelf de lessen leer uit het natuurelement waarover ik schrijf, voordat ik verder ga met het volgende. Het is ook belangrijk dat ik deze lessen zelf ook internaliseer en er niet alleen over spreek met anderen. Duurzaamheid gaat ook over vertraging. Het is juist die haastigheid, die constante drang naar snelheid en veelheid waar we aan ten onder gaan. We moeten de tijd nemen om écht te leren, totdat onze omgeving aan ons handelen ziet dat wij het hebben geleerd.” Zo heeft Mohammed het zelf van Rudy geleerd.

“Duurzaamheid is voor mij het afstemmen van je eigen handelen op Gods wil,” vertelt Mohammed. “Om dat te kunnen doen is het noodzakelijk dat je je bewust bent van God (taqwa) en dat je kennis hebt van Gods wil. Als iemand mij vraagt welke verzen uit de Koran over duurzaamheid gaan, vraag ik terug: “Welke verzen gaan niet over duurzaamheid?” We streven in dit leven naar gezondheid in de breedste zin van het woord: fysiek, mentaal, spiritueel, maatschappelijk en ecologisch. Om de balans in al die verschillende aspecten van gezondheid te bewaren, heeft God ons richtlijnen meegegeven. Daarmee bedoel ik niet alleen de regels zoals die te vinden zijn in de Koran. De Koran is veel meer dan alleen een boek met do’s en don’ts. Het merendeel van de Koran gaat over het reflecteren over de tekenen van God. Dat is de basis van waaruit het goede handelen voortkomt. Van daaruit kan je een gezond leven leiden, voor jezelf en voor je omgeving. Van daaruit komt duurzaamheid.”

Duurzaamheid is voor Mohammed dan ook net zo onlosmakelijk verbonden met de natuur, als met God. “In het Westen zijn we over het algemeen bovengemiddeld geïnteresseerd in de schepping, maar in veel mindere mate in de Schepper. Onder moslims merk ik juist vaak dat er veel interesse is in de Schepper, maar veel minder in de schepping. Dat is allebei zonde. Om de schepping te kunnen beschermen moet je diens Schepper (er)kennen. En om recht te kunnen doen aan de Schepper, moet je ook recht doen aan diens schepping.”