De missie van de Stichting is om jongeren zelf verantwoordelijk te maken op basis van herstelrecht principes. Het herstelrecht is gericht op een actieve verantwoordelijkheid van alle betrokkenen bij herstel van de schade (materieel en immaterieel) die door een delict of incident is veroorzaakt. Het uitgangspunt daarbij is de erkenning van de eigen rol in het incident, niet waarheidsvinding.
De werving voor de JRB start op de school, de selectie moet hier een afspiegeling van zijn. De geselecteerde leerlingen krijgen een training over herstelrecht, gesprekstechnieken en conflictoplossing, en informatie om de verschillende rollen in de rechtbank op de juiste manier te vervullen. Daarna worden ze door een echte rechter officieel benoemd tot lid van de JRB.
Eervol en enthousiast
Het Cartesius Lyceum in Amsterdam is een van de scholen die al geruime tijd een actieve jongerenrechtbank heeft. Mahmoud (18) is op die school lid van de Jongerenrechtbank en is van harte bereid iets te vertellen over zijn ervaring als jongerenrechter. Hij vindt het eervol om lid te zijn van de jongerenrechtbank op zijn school.
Mahmoud: “Het is heel mooi om mensen een tweede kans te geven. Zelf heb ik hier ervaring mee. Ik had een keer iets uitgehaald en mijn zaak werd door de jongerenrechtbank behandeld. Op een goede manier. Ik was zo enthousiast over hoe het ging bij de jongerenrechtbank dat ik besloot om zelf actief te worden. Ieder jaar zijn er een aantal plekken beschikbaar. Je krijgt dan een programma van acht weken, bijvoorbeeld over hoe je moet communiceren, hoe je antwoorden uit iemand moet krijgen, hoe je iemand een rustig gevoel kan geven, gesprekstechnieken, SMART. Ik vond het een leuk en leerzaam proces. Daarna werd ik beëdigd door een kinderrechter van de Rechtbank Amsterdam. Op dat moment ben je dan jongerenrechter en kun je je medeleerlingen helpen op school. Je kunt vanaf het derde jaar lid worden tot het zesde jaar. Het laatste jaar, het examenjaar, is het wat lastig om dit te doen. Een feit is dat je er veel van leert en wat ook mooi is: het komt ook op je diploma en dergelijke te staan. Je hebt er echt wat aan!
Er wordt bij ons op school regelmatig aandacht besteed aan het thema ‘Jongerenrechtbank’. Kort geleden bijvoorbeeld hadden we een bijeenkomst waarbij een oud-leerlinge vertelde over haar ervaring als lid van de Jongerenrechtbank. Dit heeft haar gestimuleerd om criminologie te gaan studeren. Ik zit zelf ook te kijken of criminologie iets voor mij is, maar op dit moment weet ik nog niet of ik dat ook ga doen. Ik kijk om mij heen en ben me aan het oriënteren. Ik kan wel zeggen dat het lidmaatschap van de JRB mij heeft verbeterd, bijvoorbeeld op het gebied van communicatie, hoe ik praat, en het tonen van empathie.”
Procedure van een jongerenrechtzitting
Bij een incident bepaalt de schoolcoördinator met de school(leiding) of het aan de jongerenrechtbank kan worden voorgelegd. Na instemming van de betrokken leerlingen en hun ouders wordt een zitting gepland, de deelname is altijd vrijwillig. De zitting vindt bij voorkeur binnen twee weken na het incident plaats. Zo kan je zo snel mogelijk leren wat er is misgegaan, herstellen en kan iedereen daarna weer door één deur. Een zitting is besloten en duurt doorgaans een tot twee uur.
Mahmoud: “De leiding van de school overlegt met de coördinator van de jongerenrechtbank of het heftig genoeg is, of het onderling opgelost kan worden, of de zaak behandeld moet worden door de jongerenrechtbank, of dat de politie erbij gehaald moet worden. Dat laatste gebeurt alleen als er letsel is, dan moet de politie ingeschakeld worden. Dan plannen de jongerenrechters een zitting in, de benadeelde en de beschuldigde krijgen beiden een advocaat, er zijn drie rechters, waarvan er een voorzitter is. Verder is er een aanklager namens de school. Eerst komen de advocaten met een herstelvoorstel, daarna komt de rechter met een herstelvoorstel, de rechters trekken zich terug om de zaak te bespreken met de coördinator. Daarna volgt de uitspraak. We werken herstelgericht op de volgende manieren: we herstellen de band onderling tussen leerlingen, we herstellen de band tussen de school, de benadeelde en de beschuldigde. Als bijvoorbeeld iemand iets kapot heeft gemaakt, dan moet het wel hersteld worden, of als iemand de reputatie van de school beschadigd heeft, moet hij iets doen om dit te herstellen. Soms komt het voor dat iemand op school moet vegen of een presentatie moet maken over de gevolgen van zijn of haar acties.”
Elkaar kennen
Mahmoud: “We hebben op dit moment 32 JRB-leden op onze school. Het is fijn dat we met veel jongerenrechters zijn. Laatst was er een zaak over een exposure-account: iemand zette foto’s op een anoniem account, deze persoon had veel mensen benadeeld. We hebben dit opgelost door met z’n allen in een kring te zitten, en die persoon bood persoonlijk zijn excuses aan. Dat was een heel proces. Als het heftige zaken betreft, dan kijken we wat we kunnen doen op dit moment. Wat mooi is, is dat onze school niet zo groot is, ongeveer 600 leerlingen. Je kent elkaar, er is niet zoiets als discriminatie of mensen die elkaar haten, of uitschelden.
We hebben geheimhoudingsplicht. Voordat een zitting begint, hebben we formulieren tot geheimhouding ondertekend. De coördinator zit altijd bij een zitting. De voorzitter vraagt aan het begin van de zitting aan de coördinator of alle geheimhoudingsverklaringen zijn ondertekend, daarna pas kan de zitting beginnen. Het moet een veilige plek zijn om te praten, en dat werkt. Elke zaak is tot nu toe opgelost. Uiteindelijk wil iedereen eruit komen.”
Dit artikel verscheen onlangs in De Linker Wang.
