Judith de Kom: een strijd die tijden doorbreekt

Linda Nooitmeer, voorzitter van het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee), benadrukt: “Judith daagde het traditionele koloniale verhaal uit door vrouwen centraal te stellen. In haar boek Ik omhels je onafgebroken bracht ze haar tot slaaf gemaakte stammoeder Azemia tot leven.” Door de persoonlijke geschiedenis van haar eigen voorouders naar voren te brengen, verleende De Kom impliciet een stem aan talloze vrouwen, maar ook expliciet zoals Azemia, die eeuwenlang buiten de officiële geschiedschrijving werden gehouden. Judith de Kom’s werk doorbrak de dominante koloniale narratieven waarin de bijdragen van Afro-Surinamers en vrouwen steevast werden onderbelicht.

De strijd om de erkenning van haar vader in de Nederlandse geschiedenisboeken was slechts een onderdeel van haar bredere missie. Valerie Kopijn, marketing specialist en onafhankelijk onderzoeker Nederlands koloniale verleden, reflecteert hierop: “Dankzij Judith kreeg haar vader als eerste Surinamer een plek in de Nederlandse canon. Dit was een belangrijke stap, maar het gaat verder dan dat. Het opent de deur voor de erkenning van andere vergeten iconen, waaronder veel vrouwen.” Haar inzet voor de erkenning van haar vader symboliseerde haar bredere streven om historische onrechtvaardigheden recht te zetten en ruimte te creëren voor vergeten stemmen, ongeacht hun achtergrond.

Kopijn voegt daaraan toe dat Judith’s inzet ook een licht werpt op de bredere erkenning van Surinaamse en Caribische bijdrage aan het verzet, zoals dat van George Maduro, een Antilliaanse-Joodse verzetsheld. “Iedereen kent Madurodam, maar weinigen weten wie George Maduro was,” aldus Kopijn. “Judith’s strijd om haar vader zichtbaar te maken, heeft de deur geopend voor een bredere erkenning van iconen uit de koloniale geschiedenis, waaronder vrouwen, die te lang genegeerd zijn.”

Naast haar toewijding aan de erkenning van haar vader, was Judith de Kom een pionier in het zichtbaar maken van vrouwen in de koloniale geschiedenis. Veel van deze vrouwen, zoals haar stammoeder Azemia en de Afro-Surinaamse arts Sophie Redmond, zijn vaak genegeerd in de dominante historische verhalen. Nooitmeer voegt toe: “Judith heeft de kracht van vergeten vrouwen uit het verleden naar voren gebracht, en door dit te doen, creëerde ze een platform voor hun stemmen.” Het tot leven brengen van deze vergeten verhalen was voor Judith meer dan een persoonlijke missie; het was een maatschappelijke oproep om de geschiedenis inclusiever en eerlijker te herschrijven.

Kopijn legt verder uit hoe belangrijk het is om deze vergeten vrouwen in het grotere historische verhaal te integreren: “Judith’s werk symboliseert de erkenning van iconen zoals Sophie Redmond, de eerste Afro-Surinaamse arts, naast bekende feministische iconen als Aletta Jacobs.” Deze toewijding had implicaties voor de hedendaagse discussie over gendergelijkheid. De verhalen van de vrouwen uit de koloniale tijd die Judith naar voren bracht, maken duidelijk dat de genderongelijkheden die vandaag de dag bestaan, geworteld zijn in een veel langer, onderdrukkend verleden. Judith’s werk stelde de rol van vrouwen in zowel de koloniale als postkoloniale context centraal en opende een nieuwe weg voor reflectie en erkenning.

Judith de Kom’s nalatenschap reikt verder dan alleen de historische erkenning van haar vader en vergeten vrouwen. Haar werk staat ook symbool voor vrouwelijk leiderschap en het doorbreken van koloniale en patriarchale structuren. “Judith liet ons zien hoe krachtig vrouwelijk leiderschap kan zijn,” zegt Nooitmeer. “Vrouwen hebben vaak de rol van cultuurdragers vervuld, zelfs als dit niet erkend werd.” Judith’s vastberadenheid om de geschiedenissen van haar vader en van vele vrouwen te herschrijven, biedt ons een krachtig voorbeeld van de verwevenheid van gender en koloniale geschiedschrijving

Haar werk spoort aan tot een diepere discussie over gendergelijkheid in postkoloniale samenlevingen. Kopijn benadrukt dat Judith’s doorzettingsvermogen een inspiratie zou moeten zijn voor elke vrouw van kleur. “Ze heeft een lange tocht moeten afleggen voor het eerherstel van haar vader. Het feit dat ze nooit heeft opgegeven, is een krachtige les voor elke vrouw die geconfronteerd wordt met barrières en tegenwerking,” zegt Kopijn. Judith de Kom zette de weg uit voor hoe we kunnen omgaan met intergenerationeel trauma en hoe we ongelijkheden kunnen doorbreken. Haar nalatenschap biedt ons een blauwdruk voor hoe we de verhalen van onze voorouders kunnen gebruiken om genderongelijkheden en andere vormen van onrecht in het heden te confronteren en te corrigeren.

De nalatenschap van Judith de Kom strekt zich uit over generaties. Haar doorzettingsvermogen en strijd voor rechtvaardigheid bieden inspiratie voor nieuwe generaties om de verborgen geschiedenissen van hun eigen gemeenschappen te onderzoeken en onderdrukking te bestrijden. Haar werk blijft een baken van hoop en een leidraad voor hoe gemeenschappen kunnen omgaan met trauma en ongelijkheid. Zoals Nooitmeer het treffend verwoordt: “Judith heeft ons geleerd dat we moeten weten waar we vandaan komen om te begrijpen waar we naartoe gaan. Door de verhalen van onze voorouders te kennen, kunnen we niet alleen helen, maar ook ervoor zorgen dat toekomstige generaties deze lasten niet meer hoeven te dragen.”

Kopijn voegt hieraan toe: “Het onderzoeken van de verhalen van onze families en voorouders is niet alleen belangrijk voor onszelf, maar helpt ons ook om collectieve trauma’s te doorbreken. Judith liet ons zien hoe belangrijk het is om onze geschiedenis zelf op te eisen en het verhaal van onze voorouders met trots te vertellen. Haar werk biedt ons de mogelijkheid om niet alleen het verhaal van haar vader, maar ook van onze voormoeders opnieuw te ontdekken en te delen.”

Judith de Kom’s nalatenschap is een cruciale leidraad voor het hervormen van onze geschiedschrijving. Ze heeft een onuitwisbare bijdrage geleverd aan de strijd voor gendergelijkheid en historische rechtvaardigheid in postkoloniale samenlevingen. Haar werk zal blijven resoneren en toekomstige generaties inspireren om de koloniale geschiedenis te herschrijven met de verhalen van hen die te lang onzichtbaar zijn gebleven. Judith de Kom: “De strijd is niet voorbij zolang de waarheid verborgen blijft.”