Eenieder die op de waterkoude avond van donderdag 14 december langs de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam liep, heeft mogelijk de schittering van de negen kaarsen van de chanoekia voor het raamkozijn opgemerkt. De kandelaar wordt bij het acht dagen durende joodse feest Chanoeka aangestoken.
Het verhaal van Chanoeka gaat over het wonder van een klein beetje olie dat voor acht dagen de kandelaar in de Tweede Tempel van Jeruzalem liet branden. Tijdens de eerste nacht van het feest wordt de eerste kaars aangestoken, de tweede tijdens de tweede nacht, enzovoorts. Dit geldt echter niet voor de negende kaars, ook wel de sjammes (Jiddisch) of sjamasj (Hebreeuws) genoemd. Deze hoort er eigenlijk niet bij, maar schenkt haar licht aan de andere kaarsen.
Binnen wordt de ruimte gevuld door warmte. De flikkerende vlammen van de kandelaar zullen hier waarschijnlijk aan bijdragen, maar de meeste warmte komt van de bezoekers, sprekers en organisatoren van deze avond. Het publiek, dat zich bevindt in de grote open ruimte, is gemêleerd: van jong tot oud, rabbijnen tot imams, politici tot muzikanten. Iedereen mag er zijn en iedereen mag zijn wie diegene wil zijn. Wat wordt gedeeld door allen is de interesse in en de wens voor een open dialoog.
Chantal Suissa, moderator en betrokken bij zowel de dialoogcommissie als Yalla! – leidt de bezoekers met verrijkende vragen en uitspraken door een avond van inspirerende sprekers met elk hun verhaal.
“De olifant in de kamer maakt de verbinding urgenter”, zegt rabbijn Menno ten Brink. Hij doelt op de oorlog in Gaza en Israël, en de impact die dat heeft op mensen en groepen in Nederland. “We willen een handreiking doen om te laten zien: we zijn er voor elkaar en moeten samenleven. Chanoeka gaat in de kern over geloofsvrijheid. Joden vieren de herovering van de tempel in Jeruzalem duizenden jaren geleden, en het feit dat we na onderdrukking en assimilatie weer onszelf mochten zijn.”
De rode draad door het verhaal van alle sprekers van deze avond, is een verlangen naar verbinding van mens tot mens. Het fundament van deze verbinding wordt gevormd door respect en acceptatie. Deze noodzakelijke basis biedt volgens hen de ruimte om te zoeken naar gedeelde gevoelens of ervaringen. De onderliggende oproep luidt: kijk verder dan frames en vooroordelen, want daar voorbij ligt een kans op vriendschap en liefde. Voel samen zwaarte en pijn, maar vergeet ook zeker niet om samen te lachen. Het uiteindelijke doel moet zijn om dichter tot elkaar te komen, als individuen en als samenleving in het geheel.
In de pauze wordt er met elkaar van gedachten gewisseld en in lijn met de traditie van Chanoeka een Soefganiot gegeten: een met jam of vla gevulde gesuikerde oliebol. Voor sommigen was de Soefganiot een extra reden om naar deze avond te komen, anderen kunnen de verleiding weerstaan. Zij houden het bij een kop koffie of thee. Na de pauze vervolgt het laatste deel van de avond, dat wordt ingeleid met een muzikaal intermezzo. Voorafgaand aan dit intermezzo nog doeltreffende uitspraak: “De kortste afstand tussen twee harten is een glimlach, maar de kortste afstand tussen twee zielen is muziek.”
Het is tijdens dit intermezzo dat ik me (wederom) de rijkdom van religieuze tradities realiseer. Voor degene die in een traditie staan, maar juist ook voor mensen zoals ik, die zich niet of weinig religieus geworteld voelen. Op deze avond vormt het onbetwistbaar een diepgaande bron van verbinding. Maar ook buiten deze muren biedt het mogelijk een lichtbron voor iedereen die zoekt naar oriëntatie op donkere dagen.
Indruk maken ook de Amsterdamse gemeenteraadsleden Itay Garmy (Volt) en Sheher Khan (Denk). De joods-Israëlische Garmy en de islamitische Khan herkennen bij elkaar de behoefte om polarisatie tegen te gaan. Samen stelden ze eerder dit jaar een plan op om dialoog tussen verschillende groepen te bevorderen. Kort na het uitbreken van de oorlog stond hun motie geagendeerd en nam de gemeenteraad deze unaniem aan. En sinds die tijd gaan ze samen de stad in om in gesprek te gaan op onder meer scholen.
