Het woord ‘convenant’ is voor veel mensen niet bekend. Kun je uitleggen waar het woord in religieus verband voor staat?
“Mee eens. Daarom heb ik in de vertaling gekozen om het woord convenant te vertalen met ‘verdrag’. De verdragen die in de bundel staan gaan over verdragen tussen verschillende religieuze groepen. In de vroege 7de eeuw was dit voor profeet Mohammed, vrede zij met hem, een manier om pacten, vredesverdragen en andere sociaal-politieke afspraken met elkaar te maken. Je moet je voorstellen dat dit een tijd en context van woestijn, stammen, en een enorm verdeeld gebied was. Het was een periode waarin niet lang geleden grote rijken in elkaar gestort waren, waaronder het Byzantijnse en Perzische rijk, en er veel onrust in de regio was. De verdragen die Mohammed aanging zorgden voor stabiliteit, vrede en een sociaal politiek systeem waarin ieders rechten gewaarborgd waren. Voor die tijd was het zeker revolutionair te noemen.”
Convenanten sluiten is iets anders dan overheersen of onderdrukken. Dat klopt dus niet met het beeld van Mohammed, die via militaire aanvallen een groot rijk kon stichten.
“Klopt. Dat de verspreiding van de islam puur en alleen via onderdrukking en dwang gebeurd zou zijn, is een misvatting. Ten eerste is dit technisch vanuit de islamitische theologie niet mogelijk, want de Koran verhaalt ons: ‘Er is geen dwang in de religie’. Daarnaast zien we dat bekering veelal eerst onder de ‘zwakkeren’ in de samenleving plaatsvond en de islam in die zin echt een bevrijdingsreligie was. Later zien we ook dat het rijk dan weliswaar ‘islamitisch’ was, omdat de Kalief of leiding wel van onder moslims was, maar inwoners hielden altijd het recht op een eigen religie en grote delen van ‘het islamitische’ rijk bestonden uit niet-moslims.
Mohammed werd zelf door de bewoners uitgenodigd om in Medina te komen wonen. Hier werd eigenlijk het eerste grote pact gesloten; het pact van Medina, ook wel de grondwet of het Verdrag van Medina genoemd. Hierin werden de joodse stammen en stammen die andere (meerdere) goden aanbidden opgenomen in de ‘oemmah’ (gemeenschap) van Medina. Hierna zien we dat de Profeet met veel stammen, maar ook met andere steden en monnik gemeenschappen dit soort pacten sloot. Er werden heel expliciet afspraken gemaakt, opgeschreven en ondertekend. In de zes verdragen kun je mooi lezen wat die afspraken zoal waren, en dat er zelfs militaire ondersteuning geboden werd, in plaats van militaire aanvallen.”
Wat raakte jou persoonlijk tijdens het lezen over de convenanten van Mohammed?
“Het meest heftige moment voor mij was toen ik – enkele jaren geleden alweer – begonnen was met de vertaling. Ik was aan het typen en hoorde het nieuws dat pater Jacques Hamel in Normandië door Da’esh-sympathisanten was vermoord. Ik ervoer zo’n intens verdriet. De tekst die ik toen, precies op dat moment, aan het vertalen was, was deze: “De Profeet Mohammed citeerde: ‘Als iemand onrechtvaardig en onaardig is tegen de Christenen, zal hij schuldig zijn aan het ongehoorzamen van de Profeet van Allah. Laat hun gebedshuizen in vrede; help en steun hun leider en hun priesters wanneer zij hulp nodig hebben, of het nu in de bergen, in de woestijn, op zee of thuis is. Degene die zich hierna onrechtvaardig tegenover een (christelijke) beschermeling [dhimmi] gedraagt, verbreekt het verdrag en wijst het (daarmee) af. Ik zal zijn vijand zijn op de Dag des Oordeels naast alle Moslims.’”
Tranen vloeiden over mijn wangen. De onwetendheid, de angst en de haat die zo velen drijft in deze tijd, voelt zo enorm onrechtvaardig. Een non verhaalde dat de laatste woorden van deze moordenaar waren: “jullie vermoorden ons!” Vervolgens pleegt hij zelf een moord. Deze situatie was het extreme uiterste van wat ik aan het vertalen was. Die enorme tegenstelling tussen praktijken vandaag de dag en in de geschiedenis, en de woorden die ik hier las, raakte mij in mijn ziel.”
Welke rol kan dit boek spelen in het gesprek tussen moslims en niet-moslims?
“Deze verdragen gaan specifiek over moslims en christenen, maar kan ook gelden voor andere gemeenschappen. In deze periode was er een speciale band tussen moslims en christenen, omdat zij qua ethiek en religie dicht bij elkaar stonden. Ook was het een christen, die als een van de eersten het profeetschap van Mohammed erkende, de neef van Mohammeds vrouw, Khadija. De gedeelde geschiedenis van profeten en het erkennen van de Messias geven een speciale band. Dit boek versterkt die band omdat het op praktisch historische wijze laat zien hoe concreet dit samenleven was. Het was niet alleen accidenteel omdat men het met elkaar moest doen. Nee, het waren bewuste afspraken, vol met respect, liefde en wederzijdse acceptatie. Twee groepen die samen afspraken om in vrede en bescherming met elkaar te leven. Daarvan kunnen we vandaag de dag leren.”
Wat kunnen moslims zelf leren van de convenanten van Mohammed?
“De inhoud van deze verdragen lijkt voor veel moslims geen gemeengoed te zijn. Diverse ahadith, overleveringen van de profeet, bevestigen deze verdragen, maar door minder vredelievende groepen, of door staten die deze verdragen niet in hun politiek kunnen gebruiken, worden ze maar al te graag aan de kant gezet als ‘vervalsingen’. Bewustwording over de inhoud en betrouwbaarheid van deze verdragen zal bijdragen om alle verzoenende initiatieven die er zijn te versterken. Ook kan een inhoudelijk weerwoord gegeven worden aan de extreme groeperingen. Het leven van de profeet is het grootste voorbeeld voor moslims; laat deze verdragen daarom weer een voorbeeld voor ons allen zijn.”
Op de zondagen 13, 20 en 27 september 2020 publiceert Nieuw Wij de vervolg-interviews met islamoloog Anne Dijk door Enis Odaci over de verdragen van Mohammed met de christenen – en hun betekenis voor de 21e eeuw. Deze reeks interviews is eerder gepubliceerd op Nieuw Wij, toen Dijk met de vertaling begon. We herhalen deze interviews nu vanwege het verschijnen van het boek en de blijvende betekenis van de verdragen voor de interreligieuze dialoog.
Mooi hoe Anne Dijk met het vertalen en promoten van deze verdragen meewerkt aan een tolerante Islam. Hopelijk zal het ervoor zorgen dat de gestudeerde moslims die de klassieke Jihad doctrine aanhangen dat de kalief de plicht heeft de moslimheerschappij ook in landen te vestigen waar die nog niet geldt (Koran 9:29) in ieder geval blijven bedenken – anders dan IS doet – dat de rechten van minderheden beschermd moeten worden. Nog mooier zou het zijn als zij zou meewerken aan een boek dat de aanval zou openen op die doctrine en op die manier zou bijdragen aan een Islam die niet alleen in praktijk maar ook in de dominante theologie en rechtswetenschap vreedzaam is. Dan hoeft niet langer de (eenzijdige) mantra van ‘in de godsdienst is geen dwang’ te worden herhaald tegen de achtergrond van overduidelijk Islamitisch geïnspireerd geweld.
Het zou mooi zijn als dit allemaal klopte, maar laten we wel bij de feiten blijven.
“Het was een periode waarin niet lang geleden grote rijken in elkaar gestort waren, waaronder het Byzantijnse en Perzische rijk, en er veel onrust in de regio was.”
Klopt dit wel? Het Byzantijnse of Oost-Romeinse rijk heeft tot de vijftiende eeuw bestaan, en er is geen sprake van een ineenstorting in de tijd van Mohammed. Het Byzantijnse rijk leed wel een enorm verlies door het verlies van Egypte… aan de Arabieren.
“worden ze [de verdragen] maar al te graag aan de kant gezet als ‘vervalsingen’”.
Wat zijn de bewijzen dat ze authentiek zijn? Als ik het goed begrijp, duiken de convenanten pas zo’n 800 jaar na Mohammed op. Kritiek op authenticiteit afdoen als politiek gemotiveerd is dan wel heel gemakkelijk.
De Sassanieden in het Perzische Rijk en het Romeinse Rijk waren beiden door hun veelvuldige oorlogen in de 6e/7e eeuw verzwakt waardoor de Islam zich makkelijk kon uitbreiden, ook doordat het (Zoroastrische) kaste systeem in het Sassanidische Rijk voor een deel van de bevolking streng bepaalde wat ze moesten doen, was de vrijheid die de islam heb bood een goede reden om de islam die revolutionair en egalitair was, te omarmen.
Dhr of mevr NN kan gelijk hebben maar deze reactie is anoniem en dat is op zich al kwalijk.
Vraag: is er ook een contract gesloten met vertegenwoordigers van andere religies zoals de boeddhisten?
Bovenstaande anonieme respondent heeft gelijk als hij aangeeft dat het Byzantijns-Romeinse Rijk en het Perzische Rijk der Sassanieden in de vroege zevende eeuw niet ingestort waren. Het Byzantijns-Romeinse Rijk bleef voortbestaan tot 1452. Wel waren beide partijen ten tijde van de opkomst van de islam oorlogsmoe en hingen zij als twee uitgeputte boksers tegen elkaar aan. Daar kon de nieuwe Arabische oemma van profiteren.
“Ten eerste is dit technisch vanuit de islamitische theologie niet mogelijk, want de Koran verhaalt ons: ‘Er is geen dwang in de religie’. ”
Volgens mij verwart de auteur twee zaken: het beeld dat zij kennelijk wil oproepen en de werkelijkheid. Wel eens van Ridda gehoord, geloofsafval en islam?
(uit Wiki: Afghanistan, Brunei, Iran, Jemen, Mauritanië, Maleisië, de Maldiven, Nigeria, Qatar, Saoedi-Arabië, Soedan, Somalië en de Verenigde Arabische Emiraten zijn landen, waar apostasie met de dood bestraft kan worden. Strafuitvoering hangt in veel van deze landen af van het gedrag van de beklaagde. In Afghanistan, Brunei, Jemen en Soedan bijvoorbeeld ontloopt de beklaagde een veroordeling wanneer hij zijn nieuwe geloof afzweert en zich opnieuw bij de islam voegt)
Zomaar wat retorische vragen: omdat AFA telkens roept dat ze anti-fascistisch zijn, kunnen ze zelf dus niet fascistisch zijn? Als de islam telkens als religie van de liefde wordt benoemd, is het dan een feit ? Als de teksten in Wiki morgen aangepast/verwijderd worden, bestaat geloofsafval dan opeens niet meer?