In de Johanneskerk in Amersfoort vond afgelopen najaar de startbijeenkomst plaats van een project rond het boekje Veiligheid, hoe dan?, georganiseerd door de werkgroep Inclusieve Veiligheid van Kerk en Vrede.

Deze werkgroep begon in 2016 om de vraag hoe tot een nieuw veiligheidsbegrip te komen verder uit te werken. In de daaropvolgende jaren werd deze vraag aan de orde gesteld tijdens een drietal bijeenkomsten met vertegenwoordigers van de vredesbeweging, de multiculturele samenleving en de duurzaamheidsbeweging. Het leidde tot een veelheid van ideeën en initiatieven en het inzicht dat een alternatief veiligheidsbeleid mogelijk is.

Ook de Evangelische Landeskirche Baden (in het zuidwesten van Duitsland) was tot die conclusie gekomen in het project Sicherheit neu denken (Nieuw denken over veiligheid). Na vijf jaar voorbereidingstijd publiceerde ze in 2018 een boek van 164 pagina’s, waarin een scenario wordt geschetst hoe Duitsland in 2040 geheel kan zijn overgegaan van een militair naar een civiel veiligheidsbeleid. Een beleid waarin bijvoorbeeld de talloze miljarden die nu aan wapensystemen worden uitgegeven, worden besteed aan het voorkomen en geweldloos hanteren van conflicten elders in de wereld.

Duurzame omslag

Ralf Becker, de coördinator van het project Sicherheit neu denken, schetste in Amersfoort een vergelijking met de duurzaamheidsbeweging. Net als bij vrede en veiligheid kwam bij discussies over de uitstoot van CO2 en de gevaren van kernenergie altijd de reactie: “Ja, maar anders gaat het licht uit”.

De milieubeweging zocht daarop alternatieve energiebronnen om het licht toch te laten branden en begon zelf maar windmolens en zonnepanelen te bouwen. Daar werd eerst smalend op gereageerd, maar door gewoon door te blijven bouwen werd het geboden alternatief steeds serieuzer genomen. Het alternatief was in 2011 zelfs zo volwassen geworden dat een CDU-regering na de kernramp van Fukushima het besluit nam alle Duitse kerncentrales te sluiten en op het alternatief over te gaan.

Zo’n omslag moet, volgens Ralf Becker, ook mogelijk zijn op het gebied van veiligheid. Alternatieven voor militair ingrijpen zijn er al. Alleen moeten we die als vredesbeweging veel meer voor het voetlicht brengen en als volwaardig alternatief presenteren. Er zijn boekenkasten vol geschreven over het militaire falen en de successen van de geweldloze aanpak, zoals het uitgebreide overzicht Why civil resistance works van de Amerikaanse onderzoeksters Erica Chenoweth en Maria J. Stephan.

Uit dat overzicht blijkt dat ruim vijftig procent van de geweldloze interventies slaagt en ruim zestig procent van de militaire interventies mislukt; dat in 43 procent van de gevallen van militaire interventie binnen tien jaar een burgeroorlog uitbreekt en dat slechts in vier procent van die gevallen een stabiele democratie wordt gevestigd tegenover 41 procent na een geweldloze aanpak. Breng die onderzoeken voor het voetlicht, zoals ook de klimaatbeweging zich van wetenschappelijke onderzoeksresultaten bedient!

Aan de slag

De bijeenkomst in Amersfoort werd belegd om ook als kerken en vredesbeweging in Nederland met Sicherheit neu denken, in het Nederlands Veiligheid, hoe dan?  aan de slag te gaan. Er waren twintig vertegenwoordigers aanwezig van verschillende kerkelijke en vredesorganisaties in de volgens de coronavoorschriften ingerichte kerkzaal, terwijl nog eens twintig mensen de bijeenkomst via de livestream volgden.

De werkgroep Inclusieve Veiligheid had al enig voorwerk gedaan door de kortere versie (nog altijd veertig bladzijden) van het Duitse scenario in het Nederlands te vertalen, zodat na deze bijeenkomst ook direct met de campagne gestart kan worden. Tijdens de bijeenkomst werden de zogenaamde eerste exemplaren overhandigd aan de aanwezige vertegenwoordigers van de organisaties die deze vertaling en uitgave alvast mogelijk hadden gemaakt, namelijk die van Pais, Eirene en Kerk en Vrede.

Betrokkenheid en enthousiasme

“De trein naar het nieuwe denken over vrede en veiligheid is vertrokken.”

Na deze overhandiging begon het interactieve deel van de bijeenkomst met workshoprondes over de verspreiding van het concept, in aansluiting bij reeds bestaande vragen en initiatieven. Ook de verdere ‘vertaling’, waarbij ook werd toegespitst op de Nederlandse situatie en politieke lobby kwamen aan de orde. Internationale afstemming, met de Duitse initiatiefnemers, maar ook in oecumenische verbanden zoals de (Wereld)raad van Kerken was ook onderwerp van gesprek.

Tijdens deze workshoprondes werd een groot aantal heel bruikbare ideeën geuit en bleek vooral de betrokkenheid van alle deelnemers en het enthousiasme dat de inleiding van Ralf Becker bij hen had wakker gemaakt en waarvan ook de inmiddels 96-jarige vredesveteraan Edy Korthals Altes getuigde. Hij durfde weliswaar de reis naar Amersfoort niet aan, maar liet wel een verklaring voorlezen waarin hij onder andere zei: “De trein naar het nieuwe denken over vrede en veiligheid is vertrokken. Daarbij zullen wij ongetwijfeld te maken krijgen met veel hindernissen en teleurstellingen. Deze kunnen wij echter overwinnen met visie en hoop.”

Dit artikel verscheen eerder in Vredesspiraal, het magazine van Kerk en Vrede.

De livestream van de bijeenkomst is te bekijken via de website samenveilig.earth. Daar is ook het boekje Veiligheid, hoe dan? te downloaden.

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.
Jan Schaake

Jan Schaake

Jan Schaake is verbonden aan de Werkgroep Inclusieve Veiligheid van Kerk en Vrede.
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.