Vorig jaar was ik te gast in het levensbeschouwelijke programma ‘De Kist’. Presentator Kefah Allush stelde vragen over de dood en de zin van het leven en er ontspon zich een aangenaam gesprek. Op een gegeven moment vroeg hij ‘als je onverhoopt morgen onder de Domtoren komt omdat die omvalt, heb je dan zelf alles uit het leven gehaald en wat is het mooiste dat je teweeg hebt gebracht?’ Ik noemde toen mijn bijdrage als onderhandelaar namens de Nederlandse overheid én de Europese Unie bij de totstandkoming van het Klimaatakkoord van Parijs in 2015. Dat was toch wel een historisch moment, waar je dan een bescheiden rol in hebt.
Ik herinner me de sfeer van die conferentie nog goed. We waren zo trots op het resultaat. We hadden het gevoel dat we een wezenlijke verandering hadden bewerkstelligd. Ik ben er nog altijd trots op, maar ik moet helaas ook constateren dat er te weinig terecht is gekomen van de afspraken die we toen hebben gemaakt. We zullen met z’n allen een stap extra moeten zetten.
Velen voelen zeker de urgentie om in actie te komen, maar tegelijkertijd constateer ik dat we tot nu toe slecht 25 procent van onze doelen hebben gehaald, terwijl 80 procent van onze tijd verstreken is. We hebben nu nog 20 procent over om 80 procent van onze doelen te realiseren. Tot 2030, het jaar waarin we de afgesproken doelen moeten halen, hebben we nog minder dan 100 maanden te gaan. Maar uiteindelijk gaat het niet om cijfers, maar om mensenlevens. Fatima Aliyu Magaji uit Nigeria, de oprichter van klimaatactiegroep Fam4Future, stelt dat ‘klimaatverandering een mensenrechtenkwestie’ is. Daar kan ik mij goed in vinden. Nu al wordt het bestaan van veel mensen aangetast door de opwarming van de aarde.
Het IPCC bevestigde in het voorjaar van 2022 met een nieuw rapport het idee dat er meer moet gebeuren. Dit rapport confronteerde ons met het feit dat klimaatverandering – en het steeds vaker voorkomen van extreem weer – ernstiger gevolgen hebben voor mens en natuur dan eerder werd gedacht. De wereldwijde effecten zijn nu al ingrijpend en deels onomkeerbaar. En dus moeten ook de verbranding van fossiele brandstoffen en de uitstoot van broeikasgassen sneller worden teruggebracht.
We zien dagelijks in het nieuws de beelden voorbijkomen van mensen die te maken hebben met acute voedselonzekerheid, bosbranden en overstromingen als gevolg van extreem weer. Recent nog hebben klimaatwetenschappers een link gelegd stapje extra zetten tussen de enorme overstromingen in Pakistan en klimaatverandering. De VN sprak hier van een ‘ongekende klimaatcatastrofe’. En dichter bij huis hadden we in de zomer van 2022 in Europa te maken met extreme droogte door het zonnige en hete weer, waarbij ook ons land te maken kreeg met een groot neerslagtekort.
Geen hobby
Met al deze berichten kun je de neiging krijgen om het nieuws uit te zetten en de ogen hiervoor te sluiten. Gelukkig dringt steeds meer en breder door dat dit geen optie is. Ik vind het mooi en goed om te zien dat er ook binnen religies en levensbeschouwingen steeds meer nagedacht wordt over hoe je iets voor het klimaat kunt betekenen.
Toch is het lang niet altijd makkelijk is om dit thema binnen de eigen gemeenschap op de agenda te krijgen. Nu nog krijgen vrijwilligers van (religieuze) organisaties die zich met het milieu bezig houden, nog vaak te horen: ‘Wat fijn, die hobby’. Ik vind het jammer als er zo tegen dit onderwerp wordt aangekeken. Uiteindelijk geven mensen om dezelfde dingen. Bijvoorbeeld door een goede toekomst voor onze kinderen te willen. We willen een natuur die niet vervuild is en divers is. Die waarden zijn gedeeld. Ook als je geen klimaatactivist bent, kun je ervoor kiezen om duurzamer te leven. Door wat vaker de fiets te nemen dan de auto, of in de kerk, moskee of synagoge gebruik te maken van duurzame producten. Kleine stappen waar je elkaar in kan vinden. Bij klimaat komt veel emotie los, terwijl de dingen die we eraan doen kunnen niet altijd controversieel zijn.
Volgens mij is het goed om te beseffen dat het klimaat ons allemaal raakt. Als je het goed onder de loep neemt, is het niet alleen een ‘milieu-ding’, maar gaat het ook over veel meer dingen. Bijvoorbeeld over economie en veiligheid. Het gaat over mensen elders in de wereld, die een tekort hebben aan water. Over klimaatvluchtelingen die vluchten omdat hun gebied onder water loopt. Maar dus ook over uitstervende diersoorten en wegkwijnende ecosystemen.
Klimaatverandering is dus een veelomvattende kwestie. Maar hoe kun je hier het beste mee aan de slag gaan? Als het gesprek hierover op gang komt in lokale (geloofs)gemeenschappen, dan is dat al van grote waarde. In 2015 publiceerde paus Franciscus zijn encycliek Laudato Si’, waarin hij de klimaatverandering aan de orde stelde en vooral benadrukte hoe belangrijk het is om de dialoog te zoeken als manier om te zoeken naar oplossingen voor de klimaatproblemen. De kern van zijn betoog vormt de vraag: ‘Wat voor wereld willen we achterlaten aan wie na ons komen, aan kinderen die nu opgroeien?’ Ik denk dat deze vraag een goede invalshoek is voor het gesprek over acties die we willen ondernemen tegen klimaatverandering. Uiteindelijk gaat het er ook om dat het niet bij praten blijft, maar dat we daadwerkelijk in actie komen.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 5 april 2023 en opnieuw geplaatst in het kader van de Nieuw Wij Zomerherhalingen.
In vrijheid vertrouwen,veiligheid begint met een geweldloze samenleving. Ego-loos verbonden door de elementen van #God. Natuurlijk blijft het strijd door krachten en machten. Liefde en respect vriendelijk behandelen. De fundamenten van de vogels zullen opstijgen. Tijd en ruimte zijn concepten. Zintuigelijk waarnemen,samen open stellen. Luister. Gehoorzaam aan juist en goed. Schoonheid begint met 1 lichaam. Verbonden. Hartelijk in de ogen kijken, groeten.
Het is helaas veel te laat voor de kleine stappen.
Het neoliberale denken zal hier en nu snel moeten verdwijnen willen we de rampspoed die ons al heeft bereikt nog tijdig in kunnen dammen. En dat geeft nu al toenemende ondemocratische weerstand van machtige partijen die hun belangen in gevaar gebracht zien worden.
De huidige spelers in de politiek gaan dit niet bewerkstelligen zonder drastische acties van de nu nog kleine voorhoede die doorheeft hoe ernstig de situatie al is.
uiteindelijk zal het gezonde verstand overwinnen . we weken aan een klimaatverbetering uit morele overwegingen maar velen zegt dat niet zo veel . praktisch denken over de toekomst van je (klein)kinderen kan de doorslag geven . duurzaamheid en klimaatbewustzijn is niet links of rechts . Ik denk aan de watersnood van 1953 . om te voorkomen dat dit nog een keer gebeurt creëerde wij het deltaplan . daar ging geen enkele politieke strijd aan vooraf , het verstand kreeg de overhand . zo a-politiek moeten we nu naar het klimaat kijken