Grahame Lock, filosoof en hoogleraar aan de universiteiten van Leiden, Nijmegen en Oxford, concludeert dat het concentratievermogen van burgers in onze tijd zwak is. Aangezien de problemen waar we het over hebben dikwijls een zeer lange geschiedenis hebben en niet zomaar opgelost kunnen worden, ontglippen ze snel aan onze aandacht. Snel en oppervlakkig constateren, kiezen en doorgaan is echter niet altijd mogelijk. Sommige problemen kunnen al dan niet tijdelijk terzijde geschoven worden. Andere problemen laten zich niet zomaar naar de marge dirigeren.
De deelnemers aan de net opgestarte cursus liturgische vorming in mijn geloofsgemeenschap zijn de vijftig gepasseerd. De motivatie voor deelname aan het lezen en bespreken van teksten die aan de apostel Johannes worden toegeschreven, varieert van een eerste kennismaking tot aan hertaling en verdieping. Een man van pakweg tweede helft zestig wil de teksten, die hij wekelijks voorleest in de kerk, beter leren begrijpen.
Naarmate de eerste avond vorderde zag ik deze man langzaam in een mix van verwondering en verwarring wegzakken. Bij hem geen aangename verbazing van nieuwe ontdekking maar schurend ongeloof over het gemak waarmee de anderen woorden en zinnen hertaalden. Het leek alsof hij bij ieder stukje tekst dat de begeleider of een cursusgenoot interpreteerde wat meer in elkaar kromp. De betreffende man nam dan ook elke spreekgelegenheid te baat om zijn verontwaardiging hierover te uiten om halverwege de avond te breken en de echte pijn, verdriet en boosheid over het verleden, ter sprake te brengen, wat weer tot enig ongemak en irritatie bij anderen leidde.
Vanaf zijn vroegste jeugd was hem verteld hoe alles hoorde. Zijn ouders, de school maar vooral de kerk – om even deze abstractie te gebruiken – hadden hem op straffe van hel en verdoemenis voorgekauwd wat goed en wat slecht was. Wat mocht en wat absoluut verboden was. Trouw had hij dat geslikt en zo goed mogelijk naar letter en regel van die overheden en leer geleefd. Zijn vrouw was daarin meegegaan, maar zijn kinderen waren in opstand gekomen tegen het drievoudig gezag.
Dat vond hij vreselijk, nog steeds. Zijn deelname aan kerkse activiteiten en zijn lectorschap werden door zijn omgeving bevraagd en vooral bekritiseerd. ´Pa, kom op zeg, die flauwekul! Dat is toch uit de tijd. Geloof je echt wat er in die boeken staat en die mutsen (lees: mijters) vertellen?´
Pa begon te wankelen. De twijfel had toegeslagen en hij ging op zoek naar ´vastigheid´. Ook van deze cursus koesterde hij de verwachting dat zijn ontstane twijfel weggenomen zou worden en de oude waarden als Waarheid hersteld. De schok was groot, toen hij besefte dat in de beslotenheid van de groep expliciet niet over Waarheid besproken werd, maar speelruimte bleek te zijn voor onderbouwde eigen interpretatie. Waar de traditie als basis diende, maar het nu vooral prevaleerde. Het huilen stond de man nader dan het lachen: “Ik weet het niet meer. Wat is er nu wel en niet waar?”
Dat lijkt de grote vraag van deze tijd te zijn. Kiezen hoeft zoals André Lascaris aangaf geen kwelling te zijn, maar dat is gemakkelijker gezegd en gedaan voor de één dan voor de ander. De angst voor de gevolgen van niet meer als vanzelfsprekend kunnen leunen op een opgelegd, traditioneel Gods- en wereldbeeld maakt sommige mensen verward en angstig. En blinde angst zonder de vaardigheid om te onderzoeken wáár die angst vandaan komt en of die wel realistisch is, kan een hele slechte raadgever zijn in het bijstellen van het eigen perspectief.
Deze maand konden we stemmen op de politieke partij van onze keuze. Het aantal keuzemogelijkheden is vooraf door anderen bepaald. Uit de twintig mogelijkheden mochten we er slechts eentje kiezen. Dat konden we kenbaar maken door met een rood potlood een rondje te vullen. Dat moest volgens vastgestelde regels gebeuren, anders zou onze stem geen valide keuze zijn. Zo spannend is het dan ook niet als alle voorwaarden door anderen bepaald worden. Het kiezen wanneer alle context en grenzen wegvallen is veel en veel lastiger.
Ik vraag me af of we de man de volgende keer terugzien. Ik hoop van wel.
goed artikel. kan me de opmerking van de kinderen wel voorstellen. ze hebben het er ook naar gemaakt in de afgelopen eeuwen. ook de politiek heeft al het stempel van onbetrouwbaar en ook die hebben het er zelf naar gemaakt. of de man weer terug komt, zal er van af hangen hoe diep hij in zichzelf durft te gaan en antwoord weet te vinden of beiden wel de waarheid spreken, c.q. zaligmakend zijn voor zijn innerlijk.