Ons nieuwjaarsfeest komt van de Romeinen. Oorspronkelijk vierden zij het begin van het jaar in maart. In deze lentemaand – genoemd naar Mars, de god van de oorlog – kon er na de winter weer oorlog gevoerd worden. Overwinning en nederlaag beslisten of je in het nieuwe jaar heer was of slaaf. De toekomst van de samenleving hing van de oorlog af. Om redenen die mij onbekend zijn, is de datum steeds meer naar voren geschoven totdat hij op 1 januari belandde. In de oudste tradities is het vieren van Nieuwjaar verbonden met geweld. Dit geweld vernieuwt de samenleving, schept een nieuw ‘wij’, althans zo dacht men.
In de joodse traditie is de eerste maand van het jaar de maand waarin Pasen valt. Daarnaast wordt in september of oktober het feest gevierd van ‘Rosj-hasjannah’, ‘het hoofd van het jaar’. Dit feest valt eigenlijk halverwege het jaar – wanneer dingen halverwege zijn, verwachtte het rabbijnse Jodendom een wending. Deze dag wordt over het algemeen het Joods Nieuwjaar genoemd, maar eigenlijk is Pasen de viering van een nieuw begin, een nieuw jaar. Ook Pasen heeft met geweld te maken, maar dit geweld wordt juist afgekeurd; degenen die onder rukt waren, komen vrij, en staan dan voor de uitdaging een samenleving te vormen die niet beheerst wordt door geweld.
De kerk heeft zich lang verzet tegen het vieren van Nieuwjaar. Er waren allerlei bijgelovige praktijken gegroeid rond dit feest: zo zou het eten van ronde dingen (oliebollen) geluk brengen. Misschien speelde ook het besef door dat Nieuwjaar oorspronkelijk het feest was van de vernieuwing van de samenleving met zijn geweld, zoals in Babylon en China. In Griekenland en in Egypte bestond de traditie om het nieuwe jaar als een baby af te beelden. Die baby werd vervolgens door christenen met Jezus geïdentificeerd. Zo werd Nieuwjaar vieren aanvaardbaar. De islam heeft een maankalender en telt de jaren vanaf de emigratie van Mohammed uit Mekka naar Medina in 622 om te ontkomen aan de vijandschap aldaar.
De Abrahamitische godsdiensten hebben niet veel met Nieuwjaar. Het feest wortelt in geweld en levert geen nieuw ‘wij’ op. Elke tijd is de tijd van God. De verandering van datum levert nog geen nieuw ‘wij ‘op. De uitdaging van 2010 is dezelfde als in 2009: een ‘wij’ stichten zonder geweld.
Interessant stukje. Misschien ook eens kijken wat bijv. Noroez, dat ook door mensen in Nederland (Iraniers, Koerden, Afghanen) wordt gevierd, kan betekenen. Nieuwjaar op 21 maart, het begin van de lente.