“Duurzame spiritualiteit betekent op zoek gaan naar een levenshouding die bestand is tegen het leven van alledag,” licht Jan van Hooijdonk, hoofdredacteur van VolZin, toe. In de negentiende-eeuwse Amsterdamse Dominicuskerk wordt die middag volop gesproken en gediscussieerd over de zin van het bestaan, religie en de rol van woorden daarbij. De aftrap hiervoor geeft Marjoleine de Vos, dichteres en columniste, met haar lezing ‘Niets draagt ze dan hun poten. Op zoek naar een duurzame spiritualiteit’. Kunnen we iets zeggen over de zin van ons bestaan, vraagt De Vos zich af in de stampvolle kerk. Na een lange reis langs een filosoof – Wittgenstein denkt van niet: voor zoiets groots als ‘de zin’ zijn geen woorden en moeten we daarom zwijgen – een theoloog – volgens kerkvader Augustinus kunnen we onszelf niet kennen, daarvoor is onze geest te beperkt – en een dichter – Pessoa: de dingen hebben geen betekenis, geen zin, ze bestaan gewoon – komt De Vos uiteindelijk uit bij haar stokoude buurman. De man, een gepensioneerde boer, woont al zijn hele leven op het Groningse platteland. Tijdens een ommetje vraagt ze hem wat het leven de moeite waard maakt. Een eenvoudige vraag vindt de boer. “Het gaat erom voldoening te hebben in wat je doet en in harmonie te leven met je omgeving.” Zinvolheid is gewoon in je en om je heen, leert De Vos. De vraag naar de zin van het bestaan is zinloos. Het antwoord is niet in woorden te vangen. Het gaat erom te leven.
Wat is volgens de co-referenten Jean-Jacques Suurmond en Patrick Chatelion Counet duurzame spiritualiteit? Beiden beroepen zich op hun christelijk geloof. Bijbelgeleerde Chatelion Counet stelt dat we niet zelf het wiel opnieuw hoeven uit te vinden. Ook voor predikant en therapeut Suurmond is de traditie zijn grote leermeester: “Ik wil geen fouten maken die in het verleden al zijn gemaakt”. De Vos is het er niet mee eens dat de bijbel de allesbepalende inspiratiebron is: “Ik geloof niet dat je alleen iets over spiritualiteit kan zeggen met behulp van de grote religies. Natuurlijk, je gebruikt er wel dingen uit, maar het is niet de enige taal. Er is ook de poëzie, kunst en de muziek.” Haar ideeën over de zin van het bestaan staan in haar nieuwste gedicht Favourite Things:
“Op deze ochtend zit de lente aan de sloot
en Coltrane blaast zacht for lovers
a few van zijn favourite things:
zilver van katjes en speenkruid in sterren.
Wij zingen heimelijk mee maar praten
over het Niets dat ons draagt en
dat we niet begrijpen.
Mensenvragen, van geen belang
voor de verliefde hazen die zij aan zij
over het veld rennen. Vrij zijn ze –
niets draagt ze dan hun poten.”
“Die hazen vragen zich niet af of ze door iets gedragen worden,” licht De Vos haar gedicht toe. “Ze rennen, bestaan gewoon.” Een middag vol wijze levenslessen.
