De nieuwe NGK en de PKN staan historisch gezien niet los van elkaar. In 1944 verlieten de gereformeerd-vrijgemaakten als principiële minderheid de toenmalige Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN). Dit grotere kerkverband ging op 1 mei 2004 op in de PKN, samen met de Nederlandse Hervormde Kerk en Evangelisch Lutherse Kerk. De historische verbondenheid roept bij sommigen de vraag op of er op termijn niet verder kan worden gefuseerd met de PKN.
Volgens dominee Dinand Krol, voorzitter van de synode – de landelijke kerkvergadering – van de nieuwe NGK, is dat “niet eens uitgesloten”. Dat vertelde hij onlangs in een uitzending op christelijke televisiezender Family 7. “Als er een wil is, dan is er ook een weg, als je onderweg bent.” Op de vraag of zijn kerkverband over tien jaar er nog steeds zo uitziet als vandaag, zegt hij: “Ik hoop van niet, eerlijk gezegd. Ik hoop dat de kerk zich verder ontwikkelt. Ik ben zelf ook niet dezelfde persoon als tien jaar geleden.” Het televisiefragment delen we onderaan dit bericht.
De breuk binnen de gereformeerde wereld in 1944 – een pijnlijk proces dat families verscheurde – bracht de “vrijgemaakten” in een zelf gekozen isolement met nadruk op een leerstellige waarheid. Er ontstond een gereformeerde mini-zuil met de politieke partij GPV en een eigen krant, het Nederlands Dagblad. Deze zuil ontstond parallel aan en volstrekt gescheiden van de grotere groep (“synodaal”) gereformeerden die doorgaans ARP (een voorloper van het CDA) stemden en dagblad Trouw lazen.
Waar deze grotere groep gereformeerden in de jaren zestig, zeventig en tachtig zich ontzuilde en in een breder en ‘ruimzinnig’ vaarwater terecht kwam, bleef binnen de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt (GKV) het isolement van kracht. Een minderheid vond het isolement en de vrijgemaakte “ware kerk” gedachte eind jaren zestig te benauwend en zocht wat meer vrijheid. Deze groep scheidde zich in 1967 af, betreffende kerkleden werden “buitenverbanders” genoemd en vormden de voormalige Nederlands Gereformeerde Kerken met enkele tienduizenden leden. Deze tweede breuk – vaak even pijnlijk als in 1944 – is nu door de huidige fusie na 56 jaar ongedaan gemaakt.
Door de fusie in het jaar 2000 van politieke partijen GPV en RPF tot de ChristenUnie, werkten leden van GKV en de toenmalige NGK al samen met andere orthodox-protestantse christenen binnen één politieke partij. Ook de verbreding van het Nederlands Dagblad tot een interkerkelijk christelijk dagblad in diezelfde periode, past bij de ontwikkeling en sfeer waarbinnen een proces ontstond waarin uiteindelijk, na een jarenlang proces van intensieve gesprekken en verzoening, per 1 mei 2023 het nieuwe kerkverband is ontstaan.
Daarbij valt naast een open orthodoxie ook een vernieuwing op, doordat bijvoorbeeld in de nieuwe NGK de ambten van predikant, ouderling en diaken zijn opengesteld voor mannen én vrouwen, terwijl dit lange tijd aan mannen was voorbehouden bij de twee voorlopers. Ook is het nieuwe kerkverband geassocieerd lid van de Raad van Kerken in Nederland, het brede oecumenische samenwerkingsverband van christelijke kerken, inclusief de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland. Daarmee lijkt de kerk zich theologisch te bewegen van de meer geïsoleerde rechterkant, naar een orthodoxe middenpositie.
De viering van de eenwording vandaag (12 mei) in Utrecht laat in elk geval zien dat de kerk verbindingen zoekt met verwante kerken. Zo spreken predikant Peter Roosendaal (Christelijke Gereformeerde Kerken), predikant Zachary King (Christian Reformed Church of America), Arnold Huijgen (PThU), Marco Batenburg (synodevoorzitter van de PKN) en Martine Versteeg (Missie Nederland). Naast de traditionele elementen van een kerkdienst is er ruimte voor muziek, poëzie en dans.
Het motto van het nieuwe kerkgenootschap kenmerkt zich door dynamiek: ‘hoopvol onderweg in Gods wereld’, waarbij het profiel op Twitter geen twijfel laat bestaan over het ankerpunt: ‘Centraal staat Jezus, Gods Zoon, de redder van de wereld’.
