Er is wel gezegd dat er in feite maar één dilemma is: de keuze tussen liefde of angst. Dat mag misschien al te gemakkelijk en soft klinken, maar het draait in iedere samenleving om deze basisvraag: hoe verwezenlijken we een menselijke samenleving? Het spreekt dan ook voor zich dat we niet voorbij kunnen gaan aan de vraag wat onze menselijkheid inhoudt. Wie een totaalvisie uit wil dragen, maar deze vraag laat liggen, heeft het woord totaalvisie in ieder geval slecht begrepen. Erger is dat zijn visie een goed doordachte basis ontbeert, wat de stevigheid en houdbaarheid van zijn onderneming niet ten goede komt.

Westerse samenleving

Baudet beweert met grote stelligheid dat de Westerse samenleving superieur is aan alle andere. Dat hij deuren wil sluiten naar andere samenlevingen en culturen, valt wellicht nog enigszins te begrijpen, maar dat hij met zijn rug naar Europa gaat staan, is volstrekt in strijd met de claim van de totaalvisie en de glorie van de westerse samenleving. Daarbij moet de vraag worden gesteld welke Westerse samenleving hij in feite bedoelt. De Nederlandse van de V.O.C. of in ruimere zin die van het kolonialisme? Die van de tolerantie voor vluchtelingen in de 16de en 17de eeuw die ons land verder vooruit hebben geholpen?

Westerse waarden

Het logo van FvD doet verwantschap vermoeden met de oude Grieken die aan de basis stonden van het Westen. Maar aan het feit dat in de wereld van de filosofen – waaraan we inderdaad veel te danken hebben – slavernij heel gewoon was, wordt dan gemakshalve voorbijgegaan. Wellicht doelt Baudet op de verworvenheden van de Verlichting en van de Franse Revolutie: ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’. Maar deze ‘westerse waarden’ exclusief claimen voor het blanke ras, lijkt in flagrante tegenspraak met deze nobele uitgangspunten.

Baudet is zeker niet uit op een wereldwijde broederschap en de principiële gelijkwaardigheid van mensen is bepaald geen uitgangspunt van FvD.

Niet voor niets zegt het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: ‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.’ Baudet is zeker niet uit op een wereldwijde broederschap en de principiële gelijkwaardigheid van mensen is bepaald geen uitgangspunt van FvD. Daar komt nog eens bij dat wie grenzen wil sluiten en muren op wil trekken, moeilijk vol kan houden dat hij vrijheid hoog in het vaandel heeft.

Motieven

Baudet kiest voor de frontale aanval van zijn opponenten en niet voor respect en de toegestoken hand. Hij is er niet op uit om in goed overleg tot een besluit te komen, maar schoffeert en eist onomwonden gehoorzaamheid aan zijn ideeën. Daarover hoeft en kan hij niet in discussie gaan aangezien hijzelf de laatste ware intellectueel van het Avondland is en bovendien de enige die het allemaal ziet zoals het werkelijk is. Baudet is intelligent genoeg om te beseffen dat zijn ideeën en uitlatingen frappante overeenkomsten vertonen met die van de opkomst van de duistere machten die Europa in de twintigste eeuw in hun macht hadden. Dat zou hem tot een andere koers of op z’n minst tot meer voorzichtigheid moeten manen. Dat dit vooralsnog niet gebeurt, roept de vraag op naar zijn motieven.

Gandhi-economie-3
Gandhi Beeld door: Pixabay

Hoe anders waren leiders als Mahatma Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela. Zeker, ze bleven vastberaden bij hun standpunt, maar ze minachtten nimmer hun opponenten en waren er nooit op uit te beledigen of te kwetsen. Sterker nog: hun standpunt stoelde op het idee van de principiële gelijkwaardigheid van alle mensen en hield logischerwijs ook het welzijn van hun opponenten in.

Menselijkheid

“Er zijn idealen waarvoor ik bereid ben te sterven, er is echter geen ideaal waarvoor ik bereid ben te doden” zei Gandhi. Het is volkomen in lijn met het leven en optreden van deze drie leraren van de mensheid om dat te verbreden tot: “Er zijn idealen waarvoor ik desnoods beledigd of gekwetst wil worden, maar er bestaat geen ideaal waarvoor ik wil beledigen of kwetsen.” Hiermee komen we bij het hart van de kwestie want menselijkheid is de basis van iedere samenleving. Humaniteit gaat vooraf aan ieder systeem en gaat het bovendien te boven. De geschiedenis, ook die van het Westen, geeft het keer op keer te zien: waar de mens ondergeschikt wordt gemaakt aan een systeem, een ideologie, een partij, een leider, een leer of dogma, ligt onvermijdelijkheid onmenselijkheid op de loer.

De geschiedenis, ook die van het Westen, geeft het keer op keer te zien: waar de mens ondergeschikt wordt gemaakt aan een systeem, een ideologie, een partij, een leider, een leer of dogma, ligt onvermijdelijkheid onmenselijkheid op de loer.

Kern van onze menselijkheid is liefde en mededogen. Ieder mens wordt geboren in complete afhankelijkheid van anderen en zal in de meeste gevallen in afhankelijkheid van anderen de laatste dagen van zijn leven slijten. Voor het voedsel dat we eten, de dingen die we gebruiken, de ideeën waarmee we leven, zijn we in hoge mate afhankelijk van anderen: alleen in wederkerigheid kunnen we leven. Alleen wanneer we oog hebben voor het welzijn van de ander, is ook ons eigen voortbestaan en welzijn niet in het geding.

Verbondenheid met alles en allen

Deze wederkerigheid geldt evenzeer voor onze omgang met de aarde: we kunnen onze veiligheid en kwaliteit van leven nooit los zien van de gezondheid van onze planeet. Het wezen van onze menselijkheid en van geleefde broederschap bestaat in het besef van deze wederkerigheid en in de wil deze tot uitgangspunt van ons handelen te nemen. Wie voorbijgaat aan onze principiële, organische en daarmee ook praktische verbondenheid met alles en allen, kan niet komen tot een ‘totaalvisie’ die levensvatbaar is of ook maar de minste vooruitgang brengt.

Bloedlinke onderneming

Ieder mens maakt in zijn ontwikkeling een periode door met een sterke drang naar onafhankelijkheid. De meeste pubers beleven een fase waarin ze zich met jeugdige overmoed afzetten tegen hun ouders en het allemaal veel beter denken te weten. En ja, wie als jongeman Nietzsche leert kennen, zal zich aangesproken voelen door het idee ‘groots en meeslepend te leven’. Dat is allemaal prachtig en noodzakelijk en kan bovendien bijzonder heilzaam zijn voor de wellicht wat ingedutte, oudere generatie. In zoverre kan FvD ook van mijn kant op enig krediet rekenen. Maar wanneer de zelfverheffing en vermeende superioriteitsgevoelens op de spits worden gedreven, wordt het al te gemakkelijk een bloedlinke onderneming die uiteindelijk zichzelf onmogelijk maakt en onherroepelijk tot (zelf-)vernietiging voert.

De zachte krachten zullen zeker winnen
in ’t eind – dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zoo ’t zweeg zou alle licht verduistren,
alle warmte zou verstarren van binnen.

De machten die de liefde nog omkluistren
zal zij, allengs voortschrijdend, overwinnen,
dan kan de groote zaligheid beginnen
die w’als onze harten aandachtig luistren

in alle teederheden ruischen hooren
als in kleine schelpen de groote zee.
Liefde is de zin van ’t leven der planeten

en mensche’ en diere’. Er is niets wat kan storen
’t stijgen tot haar. Dit is het zeekre weten:
naar volmaakte liefde stijgt alles mee.

Henriëtte Roland Holst (1869-1952)

In feite is het simpel: wat niet geënt is op liefde en medemenselijkheid, heeft uiteindelijk geen toekomst. Wat gebouwd wordt op angst, egocentrisme en streven naar macht, zal als een kaartenhuis in elkaar storten.

Deze opinie is oorspronkelijk gepubliceerd op 25 maart 2019 en is opnieuw gepubliceerd in het kader van de Nieuw Wij Zomerherhalingen 2020.

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.
Dirk 3707

Dirk van de Glind

Schrijver en docent levensbeschouwelijke vorming

Dirk van de Glind was jarenlang docent levensbeschouwelijke vorming. Hij heeft vele jaren de kans gehad om rond te kijken in de schatkamers …
Profiel-pagina
Al 9 reacties — praat mee.