Jan-Albert Hootsen over ‘De Europeaan als etnische minderheid’

Bij de zoveelste soundbite van politicus x over de moeilijkheden omtrent bevolkingsgroep y en diens ‘gebrek aan respect’ voor ‘de Nederlandse cultuur’ moest ik plotseling aan de zomer van 2007 denken. Ik bevond me in de Portugese stad Coimbra om deel te nemen aan een zomercursus Portugese taal en cultuur. Leuk natuurlijk. En nog leuker was het dat ik een kamer mocht delen met een Keidy, een Portugees van Afrikaanse afkomst. We konden goed met elkaar opschieten. Op een zekere dag nodigde Keidy me uit voor de verjaardag van zijn studievriend uit Angola.

Nu heb ik nooit Afrikaanse vrienden gehad en me nooit echt in de Afrikaanse culturen verdiept. Maar daar zat ik dan, op een drukbezochte verjaardag, omringd door immigranten uit São Tomé e Principe, Angola, Mozambique en Kaapverdië… Ik was de enige Europeaan in het gezelschap en ik voelde me allerminst op mijn gemak. Ik begreep maar de helft van wat ze zeiden, moest wennen aan het opgediende eten en snapte weinig van de gespreksonderwerpen. Ik moest erg wennen aan de luide manier waarop de feestgangers met elkaar spraken. Ineens realiseerde ik het me: het ongemak dat ik voelde, was het ongemak van de minderheid. Ik bevond me als blanke Europeaan tussen mensen met een andere culturele en historische achtergrond, afkomstig uit een heel ander deel van de wereld dan ik. Met andere woorden: ik was de ‘vreemdeling’. En zo voelde ik me ook. Misschien ligt wat betreft respect daar de sleutel: inlevingsvermogen. Tot een paar jaar geleden begreep ik weinig tot niets van de situatie van immigranten en niets van het gevoel van ontheemding als ze eenmaal in Europa zijn. Aanpassen is toch niet zo moeilijk? Wij zijn toch Europa, iedereen wil toch hier zijn? Je past je maar gewoon aan, en als je dat niet doet of kan, dan heb ik daar geen enkel begrip voor!

Mijn ervaring in Portugal deed me realiseren dat ik me nu pas enigszins kon indenken hoe al die miljoenen immigranten in Europa zich gevoeld moeten hebben toen ze hier voor het eerst aankwamen. En hoe velen zich wellicht nog steeds voelen: ontworteld en vreemd. Niet op hun gemak. Als we het in ons land hebben over onwelkome immigranten, als we het hebben over mensen met een culturele achtergrond die ons wezensvreemd is… Zouden we ons dan niet eerst eens moeten indenken hoe zij zich voelen in een vreemd land, met voor hen bizarre gebruiken en omgangsvormen? Hoe miniem de ervaring in Portugal ook ten opzichte van die van bijvoorbeeld een vluchteling in Nederland, ik heb er meer respect door gekregen voor situatie van nieuwkomers in ons land.

Volgens mij ligt daar een belangrijke sleutel om tot onderling respect te komen: snappen wie je zelf bent, en proberen te snappen wie de ander is. Wellicht dat het ons daar toch nog te veel aan ontbreekt.