Dit neemt niet weg dat kiezen een lastige zaak is en ons slapeloze nachten kan bezorgen. De moeilijkheid is dat we meestal niet gevraagd worden te kiezen tussen wit en zwart – dat is een heldere keuze – maar tussen grijs en grijs. In religieuze teksten wordt de keuze vaak voorgesteld als een duidelijke keuze tussen goed en kwaad, tussen duisternis en licht, leven en dood. Kijk maar eens naar deze tekst: “Leven en dood houd ik u voor, zegen en vloek. Kies dan het leven” (Deuteronomium 30: 19). In 1 Samuel 8 waarschuwt Samuël tegen de invoering van de monarchie. Ook hier lijkt de keuze duidelijk. In het evangelie van Lucas stelt de auteur tegenover de leerlingen die zalig genoemd worden de mensen die nu al de schaapjes op het droge hebben: wee hen. De mystieke en monastieke traditie zegt dat er twee wegen zijn, de ene leidt tot God, de andere tot verderf. Je moet een van de twee wegen kiezen. Zo gesteld, lijkt de keuze niet zo moeilijk.
Maar in het leven van elke dag is het anders. Kiezen voor het leven, voor het licht en tegen de dood, komt meestal niet uitdrukkelijk aan de orde. De keuzes gaan tussen deze carrière en de andere, tussen werk dat voldoening geeft en de zorg voor de thuissituatie, tussen de ene school en de andere, tussen bezuinigen of groeien. Voor elke standpunt is wat te zeggen. Aan elke keuze zitten voor- en nadelen. Elke keuze is een confrontatie met goede en slechte elementen. Omdat we leven in een eindige wereld zijn onze keuzes eindig en relatief. Er zijn geen regels die absoluut en altijd gelden. Je kunt de uitkomst van een besluit niet van te voren berekenen, zelfs niet als je een computer gebruikt, je zit altijd met factoren waarop je geen greep hebt. De toekomst is ongewis.
Bij verkiezingen kun je je keuze laten bepalen door de verkiezingsprogramma’s, maar je hebt geen idee wat er van terecht zal komen: wat opgeofferd wordt aan een compromis of wat door veranderingen in de wereldeconomie onmogelijk wordt. Je kunt in plaats daarvan stemmen op een persoon. Ook dan weet je niet wat hij of zij doen zal in wisselende omstandigheden.
Je kunt niet bouwen op een zuiver logische redenering. Zo zit de wereld niet in elkaar. Je moet een inschatting maken vanuit je levenservaring en de wijsheid die het leven je heeft opgeleverd. Je kunt besluiten geen keuze te maken. In feite kies je er dan voor dat anderen je keuze bepalen. In vele gevallen ontkom je er niet aan om te kiezen. Als je geen keuze maakt, wordt er voor je gekozen en verlies je het recht tegen het resultaat te protesteren. Zelfs als je later ontdekt de verkeerde keuze gemaakt te hebben, heb je in elk geval een besluit genomen en de werkelijkheid een beetje veranderd. Kiezen kan moeilijk zijn, maar elke keuze in onze eindige wereld is gelukkig zelf ook eindig. Een volgende keer probeer je een betere keuze te maken. Kiezen hoeft geen kwelling te zijn, maar moeilijk blijft het wel.
Wenkend tijdgeestperspectief.
Behalve dat je je keuze kunt laten bepalen door een verkiezingsprogramma of door een persoon, kun je je keuze ook laten bepalen door de tijd waarin wij leven en de richting die daaruit is op te maken. Wat onze tijd betreft, wordt deze door mij ervaren als een overgangstijd. Een periode waarin een door nationale, partijpolitieke en economische belangen verscheurde wereld wordt opgebouwd tot een eenheid. Een geheel dat wordt gedragen door een leidend beginsel, te weten: “De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens”.
Vandaar dat ik positief gestemd ben wat onze aller toekomst betreft, waarvan de maatschappelijke vertaling simpelweg neerkomt op een mondiale samen-leving onder VN-vlag. Dit vredes- of eenheidsideaal zal nooit het resultaat kunnen zijn van de machtsstrijd, waar verkiezingen symbool voor staan. Vandaar dat ik op 12 september geen gebruik zal maken van mijn stemrecht. Dat is een bewuste ‘keuze’, ingegeven door het wenkend tijdgeestperspectief van mondiale eenheid in mondiale verscheidenheid. Het beeld dat nooit uit de verf zal komen via verkiezingen. Deze kunnen hoogstens leiden tot een wisseling van de wacht. Roemer in plaats van Rutte in het torentje. Aan de implicaties van de overgangstijd waarin wij leven wordt op 12 september echter volledig voorbijgegaan. Logisch, omdat politiek Den Haag zo druk is met zichzelf dat zij geen oog heeft voor het wenkend tijdgeestperspectief, waardoor onze partijpolitici automatisch achter de feiten aanlopen met alle moedeloos makende consequenties van dien.