Lang geleden, toen ik een jong meisje was en nog lang niet op de rabbijnenopleiding zat, begreep ik niet waarom vrouwen de naam van hun man moesten aannemen als ze trouwden en waarom alleen jongens militaire dienstplicht moesten vervullen. Als dochter van een vooruitstrevende en geëmancipeerde moeder, die in de jaren zestig één van de eerste vrouwelijke systeemanalistes was, vond ik het maar wat oneerlijk.
Inmiddels ben ik gelukkig getrouwd met behoud van eigen naam. Ik vind dat in spiritualiteit ideaal en daad geïntegreerd moeten zijn. En voor mij is de gelijkwaardigheid van man en vrouw geen morele frivoliteit maar een uiting van de goddelijke wil: het verlangen naar een completere wereld.
Zoals in zoveel geloofsgemeenschappen is seksegelijkheid binnen het jodendom zowel nieuw als oud. Midrasj Sifre (een oude, rabbijnse legende) zegt dat Gods mededogen die van de mens overstijgt. Waar de mens geneigd is tot meer ‘partijdigheid’ in het voordeel van mannen, koestert de Eeuwige juist mededogen voor zowel mannen als vrouwen. Dit sluit aan bij Genesis 1:27, waar staat: “En God schiep de mens in Zijn evenbeeld; mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen.” Toch is het wijden van vrouwen pas in gebruik geraakt in de twintigste eeuw.
De overdracht van kennis en leiderschap in de joodse traditie lag tot de vorige eeuw in de handen van mannen. Vrouwelijke rabbijnen waren er niet. Door emancipatie en een herinterpretatie van joodse geschriften is er een nieuw inzicht ontstaan. Dit voelt als een organisch proces; in elk aspect van mijn leven ben ik een gelijkwaardige partner van de man. Waarom dan niet op religieus gebied? Het ontroert mij dat ik me tot leider kan ontwikkelen zonder dat mijn sekse daarbij in de weg staat.
Op mijn rabbijnenopleiding is de man/vrouwverdeling gelijk. Natuurlijk komt gender wel eens ter sprake: er zijn aspecten aan het ‘vrouwelijk’ rabbinaat die anders zijn. Zo kun je door je gemeenteleden eerder als ‘zorger’ dan als ‘leider’ gezien worden en kan er sneller een oordeel gevormd worden over je uiterlijk. Anderzijds verrijkt het vrouwelijke element het vak: het krijgt een fris perspectief op eeuwenoude vraagstukken.
Toch doet het vrouw-zijn er voor mij niet erg toe. Ik koester de droom om rabbijn te worden al heel lang en dat ik een vrouw ben is een voetnoot in mijn spiritualiteit. Natuurlijk is die voetnoot geen onbelangrijk detail, het is een onderdeel van de optelsom die ik ben. Met mijn nesjomme (ziel) intact.
Waarom zou Hij ‘hen man en vrouw’ geschapen hebben?
Waarom verschillend?
U kunt een schaap rechtop zetten en een jurkje aantrekken, maar dat maakt het nog geen vrouw!
Zo ook: een vrouw is geen man en omgekeerd!
God heeft , zoals je zegt, gelijk mededogen voor mannen en vrouwen, maar het gaat niet om meer of minder, beter, waardiger, het gaat om “ieder op zijn plaats, ieder op haar plaats”. Je kunt het vergelijken met de positie van kinderen, die blijven altijden een bepaalde positie ten opzichte van hun ouders houden, die weliswaar veranderd tussen de dag van de bevruchting, waar het kind geen communicatie heeft, tot de dagen erna waar het kind zijn bestaan kenbaar maakt, tot dag 270, waar het kind zijn noden kenbaar maakt. Als hij gaat praten maakt hij ook verbaal zijn gevoelen kenbaar, en later nog zijn eigen wezen, persoonlijheid. Maar altijd zla hij, als het goed is, zijn oduers respecteren, en hun liefde beantwoorden.
Zo heeft God het gemaakt. En de ouders zijn niet meer waar dan de kinderen. Sterker nog, ze cijferen zich voor hen weg, en geven zelfs hun levens voor hen. Op dezelfde manier zijn de mannen niet meer dan hun vrouwen, sterker nog, ze cijferen zichzelf voor hen weg ( dat is God’s bedoeling in de laatste millenia) , kan je eeb beetje zien toen de Titanic onderging, de vrouwen en kinderen waren belangrijker, hun levens werden eerst gered.
Vrouwen zijn wel gelijkwaardige partners, in die zin dat de man of de vrouw niet meer waard is, maar de aard is dusdanig, dat sommige functies niet uitwisselbaar zijn. Een ervan is de functie van de physieke verdediging van het materiele bestaan, de andere is de functie van de verdediging van het geestelijke bestaan. De man moet het geloof in de Eeuwige en in het bijzonder het geloof in het goddelijke Woord verdedigen, door ervoor te staan, ook al wordt je in een vuuroven geworpen, ook als wordt je in een leeuwenkuil geworpen, ook al wordt je levend verbrand.
Zo ook is de geopenbaarde wil van God voor de functionering der sexen, namelijke de man als hoofd van de eenheid die ze in een echtpaar vormen. Dit weerspiegelt ook de schepping. De vrouw werd uit de zijde genomen, Adam had alle creatuur de naam gegeven, en God gaf hem toen Hulp, hetzelfde woord voor hulp dat gebruikt wordt als God een mens uit de nood helpt. Dus de vrouw geeft de ontbrekende hulp, en de man en de vrouw worden een vlees. Zo heeft God het bedoeld, en een man kan veel van zijn vrouw leren , maar een vrouw kan nooit het hoofd van haar man zijn, tenzij hij niet volwassen is geworden, want dan is zij eerder een vrouw die de moederlijke taken overneemt.
Mijn vrouw en ik hebben allebei onze achternaam aangepast toen we trouwden. Allebei hebben we nu eerst mijn achternaam en vervolgens die van mijn vrouw.
Kan ook, nergens moeilijk heden, kan gewoon bij de burgerlijke stand aangegeven worden.
Mij is het ook niet duidelijk waarom alleen vrouwen hun naam zouden moeten veranderen.
hij schiep ons ‘mannelijk en vrouwelijk’.
voor mij is dat, naast zichtbaar beeld in buitenwereld, ook beeld van de innerlijke mens. Waarbij in iedere mens de verhoudingen verschillen tussen meer of minder ‘mannelijke of vrouwelijke eigenschappen’…
ik ervaar mijn innerlijk als ‘mannelijk en vrouwelijk’, waardoor het mogelijk is om inderdaad (ooit) (Heilig) Huwelijk te sluiten. Zowel in buitenwereld als in binnenwereld.
Zoals Hij ons schiep naar Zijn beeld, dat ook mannelijk en vrouwelijk is… of was, voor hij zijn Sjechina naar de Aarde zond.. dus weer zal zijn waneer Hij zich weer met Haar verbindt… Omcirkelt de vrouw haar man bij joods huwelijk in zevenvoud? Moet het vrouwelijke het mannelijke omcirkelen/ om-vatten? We hebben elkaar wederzijds nodig.. ook vrouw kan denken, maar misschien minder lineair, wevender, omcirkelend, niet buitensluitend..