“Mensen in kwetsbare situaties komen te vaak verkeerd in beeld”

Wat is jouw rol bij de Humanitaire Communicatie Awards?

“Dit jaar fungeer ik als voorzitter van de jury van deze awards. Elk jaar is er een andere jury en deze keer bestaat de jury uit Hajar Fallah (jurist, podcastmaker en media- en inclusiedeskundige), Jaap Kooijman (universitair hoofddocent Mediastudies aan de UvA en vice-directeur van de Amsterdam School for Cultural Analysis) en Zoë Papaikonomou (auteur, journalist en diversiteit- en inclusiedeskundige). Als jury beoordelen we de vijf genomineerde campagnes in de twee categorieën: de Hoogvlieger en Vlieg in het Oog Award, en selecteren we uiteindelijke de winnaar en verliezer.”

Sinds wanneer en waarom zijn de Humanitaire Communicatie Awards er?

“De Humanitaire Communicatie Awards zijn in 2015 in het leven geroepen en tot nu toe heeft HuCom zes keer de awards uitgereikt. Het is een van de activiteiten waarmee we een bijdrage proberen te leveren aan ethische en inclusieve communicatie op het gebied van internationale samenwerking en humanitaire hulp. Nog veel te vaak zien we dat Nederlandse ontwikkelingsorganisaties gebruikmaken van stereotiepe, simplistische en denigrerende beelden van mensen in kwetsbare situaties ‘ver weg’ die als hulpeloos en machteloos worden neergezet. Denk bijvoorbeeld aan beelden van ondervoede kinderen met hongerbuikjes en vliegen rond hun ogen of heroïsche ambassadeurs, vaak in de vorm van BN’ers, als redders in nood. Maar ook andersoortige campagnes, zoals avontuurlijke donateursreizen, imitaties van kwestbaarheid ‘ver weg’ en individuele changemakers, die vaak als innovatief en progressief worden gezien, laten vaak nog veel te wensen over.

Het argument dat we vaak te horen krijgen is dat schokkende en simplistische beelden meer opbrengen dan genuanceerde en veelzijdige verhalen. Dit argument, wat we het ‘fondsenwervingsargument’ hebben genoemd, willen we echt op de schop nemen. Anno 2022 kan én mag communicatie niet meer alleen beschouwd worden als een middel om een doel – namelijk fondsen werven – te bereiken. Ethisch en inclusief communiceren moet een doel op zich zijn, het moet het begin- en eindpunt zijn, het moet de standaard worden. Zo lang dit niet gebeurt, zal de sector er niet slagen om een wezenlijke en duurzame bijdrage te leveren aan de gelijkwaardige en rechtvaardige wereld waar ze naar streven.”

Wat zijn de reacties tot nu toe en wat hopen jullie met de Awards te bereiken?

“De organisaties die genomineerd zijn krijgen allemaal bericht en hier wordt wisselend op gereageerd. Organisaties die genomineerd zijn voor de Hoogvlieger Award zijn uiteraard meestal blij en trots – en informeren vaak meteen de lokale partners en deelnemers over de nominatie. Organisaties die genomineerd zijn voor de Vlieg in het Oog Award reageren vaak ontvankelijk en open, maar soms ook defensief en verontwaardigd. Het komt nogal eens voor dat ze niet door hebben (of niet door hadden) dat ze een problematische campagne hebben gemaakt.

Het doel van de Awards is om met organisaties het gesprek aan te gaan, en aan te blijven gaan, over het belang van ethische en inclusieve communicatie – en hoe ze dit kunnen realiseren. Naar aanleiding van de nominaties voeren we vaak constructieve gesprekken met de desbetreffende organisaties. Ook gaan we regelmatig verandertrajecten in met organisaties. Dit zijn vaak vrij langdurige trajecten, want het betekent meestal dat organisaties radicaal anders moeten gaan nadenken over hun communicatie en hun communicatie duurzaam anders moeten ‘doen’. Gelukkig zien we dit steeds vaker gebeuren en zijn er nu ook al campagnes, zoals de Hoogvliegers, die ons vertrouwen geven dat ethische communicatie in de toekomst als doel op zich gezien gaat worden, communicatie waarbij beelden en verhalen op basis van gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid en solidariteit het uitgangspunt zijn.”