Veel oude culturen kennen de mythe van een volmaakte tuin waar vrede en geluk heersen en elk gevaar ontbreekt. Paradijs stamt af van het oud Perzisch woord pardes dat tuin betekent. In de bijbel wordt niet veel gesproken over het paradijs, wel over de hof van Eden, waarin Adam en Eva voor de zondeval woonden en wandelden met God. In deze hof van Eden heerst de ware vrede, maar al snel kwam de verleiding in de gedaante van een slang. Er stond een boom van kennis van goed en kwaad. “Snoep verstandig, eet een appel.” Jawel, Eva verkoos kennis boven de onschuld van het paradijs. Zonder Eva zouden we nog altijd in dromende onschuld onder de bomen zitten.
Maar het verlangen blijft. Veel plezier is er ook te vinden in het moslim paradijs. Christian Lange, hoogleraar Arabische en Islamitische Studies aan de Universiteit van Utrecht, laat ons zien hoe de Oriëntaalse schilders uit de negentiende en twintigste eeuw dit paradijs verbeelden. Deze schilders verbonden het idee dat Arabieren gepassioneerde waterpijprokers zijn met sensualiteit en seksualiteit. U weet wel, de befaamde hoeries die ons, nou ja alleen de mannen helaas, opwachten in het paradijs. Christian Lange onderzoekt niet alleen hoe de verbeelding van het moslim paradijs eruit ziet door de tijd heen, maar vindt zijn onderzoek juist ook vanwege het utopische karakter van het paradijs van belang. Want de verbeelding van het paradijs vertelt ons hoe mensen in het hier en nu het leven zien.
In ‘Het thuisgevoel van…’ zijn we deze maand te gast in de tuin van het kunstenaarsechtpaar Huub en Adelheid Kortekaas. De Tempelhof, waar zij ook wonen, is een Gesamtkunstwerk. Huub vertelt dat hij als kind het gevoel had dat hij leefde in het paradijs. Later bleek dat paradijs verloren, maar dat oude, kinderlijke beeld inspireert hem nu om te blijven zoeken naar het herwonnen paradijs. Zijn heimwee leidt dus niet tot nostalgie – paradise lost – maar tot het verlangen om een betere wereld te scheppen.
Het beeld van de nieuwe aarde en de nieuwe hemel is zo een visioen dat richting geeft aan ons handelen hier en nu.
Deze maand gaan we op zoek naar nieuwe verbeeldingen en verbindingen die inspireren tot utopisch denken. Ook al weet ik dat de beloofde hemel op aarde niet maakbaar is en utopieën in diskrediet zijn geraakt, toch blijf ik geloven in het visioen van een nieuwe aarde en een nieuwe hemel. Of zoals denker en schrijver Claudio Magris het verwoordt:
“We moeten vals realisme afwijzen waarin wordt gezegd dat de werkelijkheid niet kan veranderen, waarbij degenen die menen de wereld te kunnen verbeteren voor utopisten worden gehouden. Utopie betekent niet berusten in de dingen zoals ze zijn, maar vechten voor de dingen zoals ze zouden moeten zijn. Weten dat de wereld, zoals in de versregel van Brecht, nodig moet worden veranderd en verlost”.
Laat u ook deze maand weer inspireren in ons virtuele W!J paradijs. En niet alleen dromen, ook doen!
