In Bethlehem zijn al even weinig toeristen als in Ramallah en Nablus. Buitenlanders blijven weg en Palestijnen zelf zijn bang. We bezoeken in Bethlehem café The Barrel, waar het twee avonden op rij helemaal leeg is. We zijn de enige twee gasten. Een biertje van de tap zit er niet in. “Dat is maar vier dagen houdbaar, dus dat is al meer dan zeven maanden niet mogelijk”, vertelt de barman. Geen Shepherd – het lokale bier – voor ons. Wel hebben ze op fles Taybeh, bier uit het gelijknamige christelijke dorp.
We zijn in Bethlehem sinds maandagavond. Een dag eerder stonden we nog in Ramallah, met Mahmoud van de organisatie Sabeel, en zijn gezin. Op een heuvel, een stuk land dat door Israël bezet was, maar is “teruggegeven”, is een fiets- en voetpad aangelegd. “Dit is de enige plek in de stad waar kinderen vrij kunnen spelen”, vertelt Mahmoud. Zijn zoon en dochter racen op hun fietsjes over het asfalt. Meer dan dat is het niet.
Mahmoud moppert op een groep studenten die luidruchtig in enkele auto’s hun afstuderen viert. Ze rijden hard over de weg, vlak naast het pad waar zijn kinderen fietsen. “Ze mogen dit officieel niet eens doen”, zegt hij. Maar ook voor deze studenten is dit waarschijnlijk de enige plek waar ze kunnen ontspannen.
In de verte kun je Jeruzalem zien liggen, wijst Mahmoud. Voor veel mensen is dat alles: ze mogen er niet heen omdat ze geen vergunning hebben om in Jeruzalem te verblijven.
Sinds zondag het nieuws van de dood van de Iraanse president kwam, is het redelijk rustig gebleven. Dat betekent niet dat er niks gebeurt. We reizen door de Westbank en horen de verbazing van onze reisgenoten over wegen die plotseling zijn verlegd of geblokkeerd. De talloze hekken die de dorpen van elkaar scheiden, kunnen zomaar dicht gaan. Als we bij Qalandia komen, een berucht checkpoint nabij Jeruzalem, meent de bestuurder van onze auto een slimme omweg te kennen. Op die weg komt ons echter een spookrijder tegemoet. En dan nog een. En nog een. Het blijken omgekeerde auto’s te zijn, omdat Israël de weg afgesloten heeft. Even lijkt het alsof we nergens Jeruzalem in kunnen komen, maar uiteindelijk lukt het toch om voorbij Qalandia te komen. Een soldaat wil onze green cards zien en uiteindelijk gaat de slagboom open.
In Bethlehem hebben we veel afspraken. We ontmoeten Rifat Kassis van Kairos Palestine – dat is naast Sabeel de tweede organisatie waaraan onze stichting Kairos-Sabeel Nederland verbonden is. Met Rifat nemen we een video op waarin hij een klemmende oproep doet aan de westerse kerken.
“Al aan het begin van de genocidale oorlog brachten we een verklaring uit waarin we de kerken oproepen tot inkeer te komen”, vertelt hij. “Want ik denk dat dit de tijd is om trouw en eerlijk te zijn over ons geloof, het christelijk geloof. Het is tijd dat de kerken een positievere rol gaan spelen en zich tot deze oorlog verhouden door te spreken over gerechtigheid. Ze moeten het beestje bij de naam noemen en trouw zijn aan de waarheid. Er worden slachtingen aangericht in Gaza, en etnische zuivering, in de Westbank ook stille etnische zuivering.” Hij vertelt hoe illegale kolonisten bezig zijn een nabijgelegen Palestijns dorp compleet ontruimd te krijgen door de inwoners te terroriseren.
De stand van zaken in de Westbank komt in al zijn ontluisterende heftigheid in beeld als we een dag later Tent of Nations bezoeken. Het verhaal is wereldwijd bekend: de familie Nassar heeft een bedrijf op een heuveltop nabij Bethlehem, omringd door zeven illegale Israëlische nederzettingen. Die nederzettingen hebben al dertig jaar hun zinnen gezet op het land van de Nassars.
Sinds maart is de agressie op ongekende wijze toegenomen. De kolonisten ruiken vanwege de oorlog in Gaza hun kans en rukken op. Ineens kwamen ze met bulldozers en legden ze een weg aan dwars over de heuvel, bijna tot aan het hart van de boerderij. Later volgde elders een tweede weg, ook op het land van Tent of Nations. Dit is niet eerder gebeurd. Als de kolonisten die weg verder doortrekken, kan de familie Nassar driekwart van haar land niet meer bereiken. De eerste “outpost” van nederzetting Neve Daniel staat eveneens sinds maart op het land van de Nassars. Meestal is dat een indicatie dat kolonisten nieuwe huizen willen bouwen tot aan de plek waar die outpost (vaak een container of een caravan) staat.
Met deze enorme escalatie lijkt de hoop voor deze familie nog verder te vervliegen. En dit is niet uniek. Overal op de Westbank doen kolonisten de laatste maanden dit soort dingen. Ze worden al decennia gesteund door de Israëlische regering. Ze komen overal mee weg.
Hoe dan? Door apartheid. Voor Palestijnen bestaan diverse verschillende rechtssystemen – in Jeruzalem, in Israël, in de Westbank en in Gaza. Israëli’s hebben daarnaast hun eigen recht. Dit apartheidssysteem is daarmee veel complexer dan dat in Zuid-Afrika. Eind van het verhaal is dat Palestijnen rechteloos zijn. De familie Nassar is daarvan symbool.
Iedereen hier is moe. Burn-out. Murw na acht maanden oorlog. Veel mensen zeggen: zoiets heftigs als dit, hebben we niet eerder meegemaakt. Ook mensen die de Eerste en Tweede Intifada meemaakten, zeggen dat. Het geweld, vooral van de kolonisten, is ongekend.
En dan begint Christ at the Checkpoint. Deze conferentie in de evangelische Bethlehem Bible College is in principe elke twee jaar. Nu is het belangrijker dan ooit. Pakweg tweehonderd mensen zijn er, uit de hele wereld. De Amerikaanse activist Shane Claiborne is een van de bekendsten.
Maar niemand is op dit moment zo bekend als dominee Munther Isaac. Het applaus is lang en oorverdovend, woensdag, tijdens de eerste sessie. De beelden van Isaacs preken en van de kerststal in zijn Christmas Church, met Jezus tussen het puin, gaan de hele wereld over.
Hij houdt een vlammend betoog. Hij moedigt westerse christenen aan hun kerken ter verantwoording te roepen. Laat ze niet wegkomen met een slap verhaal.
“De bijbel zegt niet ‘zalig wie bidden voor vrede’, maar ‘zalig de vredestichters’”, houdt hij zijn publiek voor. Hij is vernietigend over de laffe verklaringen die veel kerken uitbrengen. “Stel dat Jezus geen ophef wilde veroorzaken. Stel dat hij een ‘gebalanceerde verklaring’ wilde uitbrengen waar zowel Farizeeën als Sadduceeën en Romeinen zich prettig bij voelden.”
Later, als er ruimte is voor vragen, zien we Munther Isaac herhaaldelijk in zijn ogen wrijven. Ook hij is moe, heel moe. Iedereen begrijpt het. De Nederlandse kerken, zowel de Protestantse Kerk als de Rooms-Katholieke, doen er goed aan om in de spiegel te kijken die Isaac hen voorhoudt. “Sommige mensen vinden dat ik te hard ben voor de kerken”, vertelt hij. Maar het is het evangelie dat de kerken aanklaagt. Niet Isaac. Wie de opstelling van de twee grootste kerken in Nederland naast de opstelling van Jezus legt, kan niet anders dan concluderen dat ze door de mand vallen. Het opkomen voor gerechtigheid is ondergeschikt gemaakt aan allerlei politieke afwegingen. Inderdaad: om tot een ‘gebalanceerd statement’ te komen.
Leden van het Christelijk Collectief in Nederland zijn deze week in Palestina. Hun reis is ingegeven door een klemmend beroep dat hun Palestijnse vrienden op hen deden om naar de Christ at the Checkpoint-conferentie te komen. Die conferentie is georganiseerd vanuit het Bethlehem Bible College en duurt van 21 tot en met 26 mei met o.a. dr. Yousef AlKhouri, Daniel Bannoura, Tony Deik, predikant dr. Jack Sara en predikant dr. Munther Isaac. Door deelname willen de Nederlanders hun solidariteit betonen. Historicus en theoloog dr. Remco van Mulligen van Christelijk Collectief doet in drie blogs verslag.
