Al bijna veertig jaar besteed ik in mijn lessen Levensbeschouwelijke Vorming veel aandacht aan Bijbelse verhalen en teksten. Ik houd van de kracht en de diepe inzichten in onze menselijkheid die er in verborgen liggen, van de inspiratie die er vanuit gaat, van de realiteitszin, de schoonheid en de dromen van een betere wereld. Het doet me dan ook verdriet dat de Bijbel voor steeds meer mensen een onverstaanbaar boek lijkt te worden. Eén van de oorzaken daarvan zie ik in het uitdragen van een visie op het Oude Boek die weinig of geen ruimte laat voor een andere kijk en beleving.
De opstellers en ondertekenaars van de Nashville-verklaring afficheren zich als ‘Bijbelgetrouw’ en leggen daarmee een directe claim op het juiste verstaan en gebruik van de Bijbel. Kort na het uitlekken van de verklaring deelden voorstanders dan ook mee dat ze zich nu eenmaal aan ‘Het Woord van God’ willen houden. Een van hen vroeg zich wat verongelijkt af of er in dit land, waar vrijheid toch hoog in het vaandel staat, nog wel plaats is voor authentiek christendom; zich waarschijnlijk totaal niet bewust van het feit dat hij met die term grote groepen gelovigen diskwalificeerde.
Wie er een andere mening op nahoudt, staat bij deze gelovigen bij voorbaat buitenspel omdat een afwijkende visie door hen gezien en benaderd móet worden als ontrouw aan ‘Het Woord van God’ Zelf. Het maakt de discussie met ‘Bijbelgetrouwe christenen’ tot een uitermate vermoeiende en frustrerende aangelegenheid, zoals ik meerdere keren ervaren heb.
Nu hebben ‘Bijbelgetrouwen’ niet het monopolie op de waarheidsclaim. In feite is die overal aanwezig waar de Bijbel gezien en benaderd wordt als ‘Het Woord van God’. Zo lijkt het me zeer waarschijnlijk dat een niet gelovige in de ontmoeting met iemand die zegt te leven vanuit ‘Het Woord van God’ hetzelfde ongemak ervaart als ik ervaar in het gesprek met een ‘Bijbelgetrouwe’. Want wie zegt te leven met ‘Het Woord van God’, claimt impliciet de waarheid in pacht te hebben.
In de benadering van de Bijbel ligt een serieuze uitdaging voor gelovigen en kerken. Eeuwenlange dogmatische haarkloverijen, betweterij en dwingelandij hebben het klimaat grondig verziekt en het is waarachtig geen wonder – en wellicht een zegen! – dat velen het hiermee gehad hebben. Dat wordt nu pijnlijk duidelijk in de commotie rondom Nashville. Wat een kleine groep ‘Bijbelgetrouwe christenen’ aan verontwaardiging genereert bij ruimer denkenden, vindt echter grond in de overtuiging dat de Bijbel ‘Het Woord van God’ is.
Het verlangen naar duidelijkheid en zekerheid is begrijpelijk in een onzekere wereld. En wie temidden van een wirwar aan ideeën en overtuigingen kan beschikken over ‘Het Woord van God’ heeft natuurlijk goud in handen. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de Bijbel eerst en vooral een boek van mensen is, geschreven en samengesteld door mensen van vlees en bloed. En in die zin niet anders of méér dan geschriften uit andere tradities. Wie ook maar een beetje studie maakt van het ontstaan van de Bijbel wéét dat hij niet als een glasheldere openbaring van God zelf, rechtstreeks uit de hemel kwam; wéét dat er niet eerst een goddelijke eenheid was waarna de gelovigen zich in allerlei stromingen en richtingen verdeeld hebben. De Bijbel is zelf voortgekomen uit verschillende tradities, culturen en richtingen. De Bijbel is niet als de bron van een rivier; de Bijbel is bij stukken en beetjes opgevist uit de rivier van het leven.
Wie de Bijbel leest, leest dan ook niet zonder meer ‘Het Woord van God’; de lezer vertrekt altijd vanuit zijn of haar eigen vooroordelen en keuzes. Zo laat een christen die niet op zaterdag maar op zondag sabbat viert andere teksten prevaleren dan die waarin het sabbatsgebod is gegeven. En wie een paar woorden van Paulus over vrouwen naast elkaar legt, ontkomt ook niet aan het maken van een keuze: Paulus zegt dat er in Christus man noch vrouw is, maar beweert ook dat de vrouw in de gemeente moet zwijgen en dat de man het hoofd van de vrouw is zoals Christus het hoofd van de gemeente is. Hoe ik ook mijn best doe om de Bijbel naar zijn oorspronkelijke bedoeling te verstaan, nooit ontkom ik aan mijn eigen oordeel en interpretatie.
Meerdere keren heb ik het verwijt gekregen nogal hoogmoedig te zijn wanneer ik mijn eigen denken en mijn eigen menselijkheid als uitgangspunt neem voor het verstaan van de Bijbel. Mijn wedervraag is echter simpel: hoe zou je het anders willen doen? Immers ook het aanvaarden van de Bijbel als ‘Het Woord van God’ is een keuze, ook het je er compleet aan overgeven en uitleveren komt voort uit je eigen overwegingen. Aan wie en wat je ook je vertrouwen geeft, het heeft alleen maar betekenis als dat werkelijk en oprecht uit jezelf komt.
Ik begrijp dat het van respect kan getuigen wanneer je de Bijbel ‘Het Woord van God’ noemt, maar er onverkort vanuit gaan in de benadering van andersdenkenden getuigt eerder van angst en hoogmoed en kan zelfs gevaarlijk zijn. Dat heeft de geschiedenis pijnlijk en duidelijk aangetoond: waar in de naam van God en Zijn Woord actie werd ondernomen, betekende dat meestal weinig goeds voor wie er mee te maken kregen. Dat heeft nu ook weer de Nashvilleverklaring pijnlijk laten zien. Dat er mensen zijn die hun homoseksuele kind de deur wijzen ‘uit liefde voor God’, lijkt me mede verklaarbaar vanuit een tragisch misverstaan van het dogma dat God zijn kind opofferde voor ons: zo’n God zou zo maar hetzelfde van ons kunnen vragen.
Meerdere keren heb ik inmiddels te horen gekregen dat ik zelf ook m’n mening verkondig alsof het De Waarheid is. Ik ontken dat niet: alles wat ik hier geschreven heb, is voor mij waar en juist. Het zou immers vreemd zijn wanneer ik hier dingen zou beweren waar ik niet achter sta, of mening A zou propageren terwijl ik heimelijk mening B zou aanhangen. Er zijn echter twee dingen die dit schrijven aanmerkelijk relativeren. Ik beweer niet dat mijn denken en weten ‘Het Woord van God’ is. Ik erken volmondig dat alles wat ik beweer voorlopig is en zeker niet volkomen – simpelweg omdat het is voortgekomen uit het tastend zoeken naar zin en betekenis op mijn éigen weg in het leven.
De Bijbel zelf is voortgekomen uit het oprecht zoeken van tallozen naar zin en betekenis. Wanneer ik erin lees, herken ik veel van mijn eigen zoeken en vind het waardevol dat met anderen te onderzoeken en te overwegen. De ruimte daartoe wordt in mijn beleving ernstig beperkt wanneer het Oude Boek gepresenteerd wordt als ‘Het Woord van God’ dat eerst en vooral gehoorzaamheid vraagt. En dat is niet alleen gevaarlijk en hoogmoedig, het betekent ook nog eens een ontkenning van onze menselijkheid.
Beste Dirk,
Een interessant stuk, bedankt daarvoor! Ik heb een aantal vragen/opmerkingen.
Je merkt op dat één van de ondertekenaars zich kort na het uitlekken van de verklaring afvroeg of er in Nederland nog wel plaats is voor authentiek christendom waarmee hij mogelijk een hele groep christenen diskwalificeerde als zijnde niet authentiek. Ten eerste is de verklaring volgens mij niet uitgelekt maar gepubliceerd in een landelijke krant. Uitlekken klinkt toch echt wat anders volgens mij. Ten twee, ik denk dat de beste ondertekenaar waarschijnlijk doelde op christenen die de meer ’traditionele’ kijk op de bijbel hanteren. Ik denk dat de beste man inderdaad beter had kunnen spreken over orthodox protestants ipv authentiek omdat daar meer een waardeoordeel uit lijkt te spreken.
Het is jammer dat jou ervaring is dat je snel ‘buitenspel staat’ in gesprekken met deze groep christenen, dat lijkt mij nu juist niet de bedoeling. Ik zou dit wel graag ook willen omdraaien in die zin dat het tegenwoordig ook vaak zo is dat men met een dergelijke orthodox protestante blik op de bijbel bij voorbaat buitenspel staat binnen de bredere Nederlandse maatschappij. Dan wordt weliswaar niet verweten dat men ontrouw is aan het ‘woord van God’ maar wel aan de ‘Liefde’ of de ‘Tolerantie’ (ook al bedoelt men volgens mij dan vaak niet tolerantie maar eigenlijk onverschilligheid). Ik denk dat het enorm zou helpen als iedereen echt deel mag nemen aan een gesprek en zich dus niet bij voorbaat buitenspel gezet voelt.
Ook spreek je over het ontstaan van de bijbel. Je hebt helemaal gelijk dat de bijbel als geheel niet is gedicteerd door een stem vanuit de hemel. Ook klopt het helemaal dat de bijbel is geschreven door middel van mensen die uit verschillende sociale lagen, tradities en culturen etc kwamen. Ook is de bijbel zoals we die nu kennen inderdaad in zekere zin samengesteld door mensen van vlees en bloed. Toch denk ik dat je de bijbel door alleen dit te benoemen wel tekort doet. En wie ook maar een beetje studie maakt van het ontstaan van het nieuwe testament wéét ook dat het meer is dan een allegaartje (of hoe je dat ook schrijft) van boeken waarvan afhankelijk van hoe men die ochtend wakker was geworden werd besloten of die wel of niet werden opgenomen in de canon. Veruit de meeste boeken die nu deel uitmaken van de canon werden al snel na het schrijven ervan door de christelijke gemeentes algemeen erkend als geïnspireerd en dus gezaghebbend. Het woord ‘geïnspireerd’ is voor mij ook heel belangrijk. De bijbel is volgens mij namelijk niet gewoon een boek dat door veel verschillende mensen etc. is geschreven maar juist een boek dat door God is geïnspireerd en waarbij Hij vervolgens verschillende mensen heeft gebruikt om het op papier te krijgen. Over die inspiratie lees ik in jouw bijdrage niets terug maar is volgens mij onmisbaar in het meer serieus nemen van de bijbel tov andere boeken.
Ook is dit onmisbaar in het intrepreteren wat, en dit ben ik met je eens, iedereen toch moet doen. Ik geloof alleen niet dat alle interpretaties even legitiem zijn. Sommige doen meer, en andere minder recht aan wat de betreffende tekst zegt. De manier van interpreteren hangt natuurlijk onmiskenbaar samen met hoe men de bijbel ziet. Een mooi boek geschreven door mensen, of een mooi boek geschreven door mensen geïnspireerd door God. Als het eerste je visie is dan lijkt mij dat elke intrepretatie even legitiem is zolang het zich maar houdt aan de grammatica etc. Als het tweede je visie is dan ligt dat toch net even anders. Nog steeds past dan bescheidenheid bij het duiden van de bijbel maar dan is het in ieder geval een zoektocht naar een waarheid die God dmv die tekst wil communiceren.
Verder zeg je: ‘Aan wie en wat je ook je vertrouwen geeft, het heeft alleen maar betekenis als dat werkelijk en oprecht uit jezelf komt.’ Ik denk dat ik deels begrijp wat je bedoelt maar ben het niet helemaal met je eens. Uiteraard gaat het erom dat je je vertrouwen stelt op iets gebaseerd op je eigen keuze en niet vanuit dwang oid. Maar volgens mij draait het uiteindelijk om op wat, of beter gezegd op Wie je je vertrouwen stelt. Uiteindelijk gaat het er om of Jezus is Wie Hij zei te zijn. Als dat zo is, dan is Hij het waard om te aanbidden en kan ik hem mijn hele leven toevertrouwen. Als dat niet zo is, dan kan ik een superauthentieke keuze maken om mijn leven aan hem toe te vertrouwen maar dan is dat uiteindelijk niets waard. Dus hoewel ik onderschrijf (als ik je goed heb begrepen) dan een dergelijke keuze authentiek moet zijn houdt het daar volgens mij niet op.
Ook zeg je: ‘waar in de naam van God en Zijn Woord actie werd ondernomen, betekende dat meestal weinig goeds voor wie er mee te maken kregen.’ Ook hier laat je volgens mij echt iets weg. Hoewel het helaas waar is dat de kerk door de geschiedenis heen veel schade heeft aangericht en er in de naam van God verschrikkelijke dingen zijn gedaan is dit niet het enige. We vergeten tegenwoordig wel eens te kijken naar wat voor goeds er allemaal is gedaan in de naam van God. Hoeveel mensen zich hebben bekommerd om de armen, hoeveel ziekenhuizen, scholen en universiteiten zijn gesticht juist vanwege dit geloof in de God van de bijbel. De gelovige heeft zich niet alleen maar te verontschuldigen voor het verleden.
Tot slot zeg je: ‘Ik erken volmondig dat alles wat ik beweer voorlopig is en zeker niet volkomen’. Daarmee erken je volgens mij dat het ook net zo goed kan zijn dat de ‘hardliners’ die de bijbel wél als ‘Het Woord van God’ zien gewoon helemaal gelijk hebben. Klopt dat?
Nogmaals bedankt voor je stuk, interessant om te lezen.
Groetjes,
Steven de Jager
Interessant om te lezen, maar meer ook niet? Want ik kan me dit woordenspel tussen de heren zo goed voorstellen, uit mijn jeugdjaren. Waar zit God, in jezelf? Of toch ergens buiten ons? That’s the question, of course, en geldt ook voor Nashville. Wat ik absoluut niet begrijp, homosexualiteit wordt door de bijbel (= Gods Woord) toch duidelijk veroordeeld? Net als dat zo is in de Koran toch? Nou dan!
Beste Dirk (den Boer)
Het is inderdaad eenvoudig:
Ofwel men kent de Bijbel gezag toe, dan is het alleen nog zaak te begrijpen wat de Bijbel zegt.
Ofwel men vaart zo bescheiden als mogelijk op eigen spirituele intuïtie.
Ik ben van optie twee.
Beste Steven,
Hartelijk dank voor je uitvoerige en zorgvuldige reactie! Graag ga ik in op een aantal punten die je aanroert.
Over dat ‘uitlekken’: ik heb begrepen dat de verklaring nog bediscussieerd had moeten worden voor ze naar buiten werd gebracht.
Wat het buitenspel gezet worden betreft kom ik nog niet op andere gedachten. Het is m’n ervaring dat het moeilijk praten is met mensen die hun interpretatie van de Bijbel voor de enig juiste houden en daarbij God aan hun kant weten. Vanuit zo’n houding kán er geen sprake zijn van een gelijkwaardige ontmoeting. Mensen die zich zo presenteren worden door mij niet buitenspel gezet – dat doen ze zelf. Ik voel daarbij verdriet om de levensangst en voor de grote boze buitenwereld die ik door de opgetrokken muren heen voel.
Maak je geen zorgen: de Bijbel is voor mij meer dan een allegaartje van boeken en teksten die door een willekeurig groepje min of meer bij elkaar geharkt zijn. Als dat zo was had ik er niet een groot deel van m’n leven aan kunnen wijden. Ik vind er diepzinnige levenswijsheid en inspiratie in en hoor ook altijd weer de roep om gerechtigheid. En ja, er zijn teksten die me diep ontroeren en waarin ik de adem proef van de eeuwigheid, de Eeuwige, of God zo je wilt – ik ben wat voorzichtig geworden met dat woord. Maar dat diepe ontzag kan ik ook ervaren in teksten die niet in de Bijbel staan – goddelijkheid is in mijn beleving niet beperkt tot een bepaalde overtuiging of richting. Godzijdank niet. Dus nee, ik neem een tekst niet bij voorbaat serieus omdat ie in de Bijbel staat. Het idee dat de Bijbel meer geïnspireerd zou zijn dan een ander boek, begrijp ik wel maar deel ik niet. Extremistische fanatiekelingen laten met dergelijke opvattingen over de Koran wel heel duidelijk zien, hoe hoogmoedig en gevaarlijk dat kan zijn. Wel kan ik zeggen dat er geen boek is dat me meer geïnspireerd heeft dan de Bijbel en dat ervaar ik als belangrijker en wezenlijker.
De vraag of Jezus is of was wie hij volgens een bepaalde visie zou zijn, vind ik hooguit interessant maar verder van geen enkel belang. Immers ook de evangeliën zijn getuigenissen van mensen die gedreven werden door bepaalde inzichten en voorkeuren. Jezus confronteert mij echter met de vraag wie en wat ik ben, zijn kan en zijn wil. Ik geloof dat ieder aanbidden van Jezus – en al helemaal als de Zoon van God – afgoderij is en dat Jezus zelf wel de laatste is geweest die gewild zou hebben dat de aandacht voor zijn boodschap zo desastreus is verlegd naar zijn offer. Voor mij is Jezus een mens naar Gods hart, iemand die het aan durfde werkelijk uit liefde te leven en daarbij niet terug te deinzen voor welke consequentie dan ook: ten laatste toe trouw te zijn aan wat je bent: kind van Liefde, kind van God. Mensen als Bonhoeffer hebben dat begrepen. Jezus roept mij op in hetzelfde vertrouwen in mijn door God gegeven mogelijkheden te leven. Maar in het Christendom is er van gemaakt dat wij helemaal niet in staat zijn zo te leven en dat we daarom verlossing nodig hebben. Dat betreur ik zeer en wijs ik dan ook hartgrondig af.
Wat je zegt over het vele goede dat gedaan is in naam van het Christendom, beaam ik van harte. Van oorsprong Hindoe Gandhi zei dan ook dat hij in dat opzicht veel van Jezus en zijn boodschap geleerd heeft.
Ach, er valt nog zoveel meer te zeggen dan in het bestek van een artikel of een reactie daarop mogelijk/wenselijk is. Vandaar ook dat ik er verschillende boeken aan gewijd heb en binnenkort hoop te gaan werken aan een boek over Jezus. Desgewenst kun je op mijn site meer over vinden over mijn schrijverijen. Ook laat ik me graag uitnodigen voor een lezing en gesprek. Hier op NieuwWij vind je onder meer mijn persoonlijke geloofsbelijdenis: https://www.nieuwwij.nl/opinie/alleen-eigen-geloof-is-echt-geloof/
En ja, je hebt het goed begrepen: Met mijn erkenning aan het slot van het artikel bedoel ik inderdaad dat het zou kunnen zijn dat ik er compleet naast zit. Maar als dan zou blijken dat de opstellers en ondertekenaars van Nashville het bij het rechte eind hebben, dan hoop ik het lef te hebben met opgeheven hoofd m’n oordeel aan te horen en met praktiserende homoseksuele medemensen en andere zondaars naar de hel te gaan. Ik zou me simpelweg niet gelukkig kunnen voelen op een feestje van een god met zulke benepen gedachten over liefde en lijfelijkheid.
Hoe dan ook, nogmaals dank voor je reactie!
Met hartelijke groet,
Dirk van de Glind
Hoi Dirk,
Bedankt voor jouw uitvoerige reactie op mijn uitvoerige reactie ;-).
Ik begrijp je deels wel als je het hebt over mensen die hun interpretatie van de bijbel voor de enige juiste houden. Sommige menen zelfs helemaal niet te interpreteren want die zeggen dan: je moet gewoon lezen wat er staat…. Dat is inderdaad lastig praten. Dat gezegd hebbend zijn er voor mij onderwerpen waarbij ik vrij zeker ben van mijn interpretatie van de bijbel. Dat betekent voor mij niet dat ik er niet over zou willen praten alleen dat ik daarover niet snel van gedachten zal veranderen. Op andere onderwerpen heb ik dat weer minder sterk en op nog andere onderwerpen moet ik soms gewoon toegeven dat ik daar weinig zinnigs over kan zeggen.
Over of goddelijkheid beperkt is tot één geloof of zelf één stroming, gelukkig niet inderdaad. De reden dat ik dat zeg is wellicht wel een andere dan bij jou. Ik geloof namelijk dat iedereen naar het evenbeeld van God is geschapen. Ik zie dat bijvoorbeeld terug in het moreel besef van de mens. Iedereen heeft een bepaald besef van moraliteit, niet alleen christenen. Het kan zelfs goed zijn dat een naturalist moreel betere keuzes maakt dan ik als christen. Ik denk overigens niet dat het naturalisme als wereldbeeld aanleiding geeft om je moreel te gedragen maar dat is een andere discussie. Het feit dat de gouden regel in alle of bijna alle religies terugkomt is voor mij niet een reden om te zeggen dat dús alle religies even waar zijn maar wel een aanwijzing dat alle mensen een moreel besef, in mijn optiek een stukje goddelijkheid, hebben meegekregen.
Je beschrijft met je opmerking over fanatiekelingen eigenlijk het probleem van fundamentalisme wat inderdaad gevaarlijk kan zijn. Ik zou daarbij wel willen opmerken dat het een enorm verschil maakt wat je fundament is. Ik hoorde iemand eens zeggen dat hij de eerste Amish terrorist nog tegen moest komen. Als je fundament is een man hangend aan een kruis stervend voor degenen die hem daar aan hingen… Ik wil niet zeggen dat er vanuit christelijk fundamentalisme niets slechts is gedaan want dat valt gewoon niet te ontkennen maar ik zou wel oprecht willen stellen dat dit altijd is gebeurd ondanks en niet dankzij de centrale boodschap van het evangelie. Hoewel ik de koran niet zo goed ken als de bijbel vermoed ik wel dat daarin een aantal zaken staan die meer voeding geven aan gevaarlijk fundamentalisme.
Ik heb echt even moeten nadenken over wat je zegt over Jezus. Ik kan alleen begrijpen dat je zegt dat het niet echt van belang is of Jezus is wie Hij zegt te zijn als je er zelf eigenlijk zeker van bent dat Hij in ieder geval niet écht de zoon van God is. Als dat namelijk wel zo is, is het per definitie wel van belang. Ik bedoel overigens niet per se wie Jezus is volgens een bepaalde stroming of kerkelijke traditie maar inderdaad wie Hij is volgens de evangeliën, de 4 in de bijbel dan, ik doe niet aan het evangelie van Petrus en Thomas etc. Uiteraard zijn die geschreven door mensen en vanuit bepaalde visies etc maar er staan wel een aantal zaken is waaruit ik niet anders kan dan concluderen dat Jezus zelf claimde God te zijn. Zonder er verder op in te gaan bvb de claim dat Hij zonde kon vergeven, dat Hij zei: voor Abraham was IK BEN, en dat Hij Thomas niet corrigeerde toen die zei: mijn Heer en mijn God. Nu kun je natuurlijk zeggen dat we niet zeker weten of dat Jezus dit wel allemaal gezegd heeft etc maar de evangeliën worden door historici volgens mij wel beschouwd als een van de meeste betrouwbare teksten uit de oudheid. Daarnaast, als jouw visie is dat we niet zeker weten of Hij die dingen heeft gezegd en of Hij wonderen heeft gedaan en dat die er wellicht of zelfs waarschijnlijk later in zijn geschreven (voor zover ik weet niet echt een houdbaar standpunt overigens), op basis waarvan concludeer je dan dat Jezus een mens naar Gods hart was die werkelijk vanuit liefde durfde te leven? Immers, wie weet of Hij de andere zaken die zijn beschreven in de evangeliën wél gedaan en gezegd heeft. Dan kan Hij hooguit als een fictief voorbeeld dienen lijkt mij.
Ik geloof overigens niet dat er ook maar iemand verloren gaat om het doen van bepaalde zonde maar om het afwijzen van Jezus. Tenminste dat is volgens mij wat ik lees in het nieuwe testament. Verder vind ik je opmerking over het naar de hel gaan omdat je je met een dergelijke god niet blij zou kunnen zijn zeer opmerkelijk. Je bent aan de ene kant heel bescheiden over het waarheidsgehalte en de betrouwbaarheid van je eigen meningen maar je legt aan de andere kant jouw meningen over wat rechtvaardig is wel als maatstaf op aan een God die als Hij bestaat, jou in je geheel gemaakt heeft. Daar lijk je in mijn optiek toch blijk te geven van meer vertrouwen in je een aantal van je eigen overtuigingen (namelijk die zijn absoluut waar) dan dat je eigenlijk wil toegeven.
Bedankt voor je reactie, ik vind het zeer leuk om op deze manier na te denken over bepaalde zaken van mijn eigen geloofsleven :-).
Groetjes,
Steven
Dag Steven,
Wederom dank voor wederom een zeer uitvoerige reactie waar ik voor een groot deel mee in kan stemmen. Ik houd het nu even kort en reageer alleen op wat je zegt over mijn overtuiging: dat zeg je precies goed: ik heb een groot vertrouwen in de liefde en daar past een straffende god niet bij. En als God toch zou bestaan zoals wel beweerd wordt, dan zal ik daar de pijnlijke gevolgen van moeten ondervinden. Maar ik kan me achter moeilijk laten leiden door angst. En als God ook maar een beetje God is heeft zij toch wel door dat ik vals speel als ik beweer het te geloven op een manier die niet de mijne is. Ik vertrouw me dus maar toe aan de Liefde. Of zoals een pastoor zei tegen Merijntje Gijzen nadat de Flierefluiter overleden was en Merijntje zich zorgen maakte over diens zielenheil: ‘Flierefluiter heeft zich met huid en haar overgegeven aan de God waar hij in geloofde. En meer heeft God nog nooit van en mens gevraagd of gedaan gedaan gekregen.’
Amen!
Met een hartelijke groet,
Dirk