Door: Arzu Aslan

Via de website van de Nederlandse Soefi Beweging kom ik uit bij een studie- en meditatiebijeenkomst op een maandag in Den Haag. Na gebeld en gemaild te hebben, ben ik welkom. Kort voor de bijeenkomst krijg ik een email met een tekst die bestudeerd gaat worden: De vier paden die naar het doel leiden.

tafelAls ik binnenkom valt me op dat de ruimte klein is en sfeervol is aangekleed. Er staat een grote eettafel in het midden van de kamer met plek voor tien personen. De tafel is aangekleed met een mooi oosters tafelkleed, er staan bloemen op tafel en voor iedereen een glas water. Boven de tafel hangt een grote lamp. De temperatuur is aangenaam en er staat een raampje open voor de frisse lucht.

Ongeveer de helft van de groep zit er al en de rest komt binnendruppelen. Ik stel me aan iedereen voor en vind de sfeer ontspannen. Iedereen krijgt een gedrukt exemplaar van de tekst die ik per email heb ontvangen. De bijeenkomst wordt gestart.

Een man en een vrouw begeleiden de bijeenkomst. De vrouw vertelt dat het niet de bedoeling is dat we gaan discussiëren, maar dat je moet luisteren vanuit je hart. We zullen de bijeenkomst eindigen met een stiltemoment. Mensen worden aangemoedigd om naar de zomerschool in Katwijk aan Zee te gaan of anders naar de wat meer vrijblijvende ‘driedaagse’ om te kijken of de soefibeweging iets voor hen is. Er worden folders uitgedeeld. Het boek Het voorrecht mens te zijn van Inayat Khan, bestaande uit veertig hoofdstukken, zal bestudeerd worden in het nieuwe seizoen.

Vervolgens doen we een voorstelrondje. Iedereen noemt zijn naam en hoe vaak hij al is geweest. Er zijn acht bezoekers. Vier personen zijn voor de tweede keer aanwezig, twee personen geven aan al langer mee te lopen en twee bezoekers zeggen alleen hun naam.

We doen een ademhalingsoefening. We moeten allemaal rechtop zitten en onze ogen sluiten. Met een rustige stem vertelt de gesprekleidster ons dat we alles van vandaag moeten vergeten en achter ons moeten laten. We  zijn nu hier. We moeten luisteren naar onze eigen ademhaling en zij leest ‘de aanroep’ voor:

‘Tot de Ene, de volmaaktheid van liefde, harmonie en schoonheid, het Enige wezen, verenigd met alle verlichte zielen, die de belichaming vormen van de Meester, de Geest van leiding.’

Hierna rinkelt zij met een klein belletje en beginnen we met het bestuderen van de tekst. Er wordt gesproken over het verschil tussen kennis en wijsheid en het verschil tussen intelligentie en intellect. Een van de leden zegt dat we door school en werk worden geconditioneerd. Er wordt meerdere malen gesproken over God.

Een van de bezoekers vraagt zich af wat er wordt bedoeld met ‘het doel’. Ze verwijst naar de bekende termen uit het soefisme: schoonheid, liefde en harmonie. Er wordt tussendoor nog wat verteld over Hazrat Inayat Khan, de stichter van het universeel soefisme, en zijn positieve meditatie, omdat bleek dat westerlingen meditatie moeilijk vonden.

Er wordt mij gevraagd of ik naar Katwijk aan Zee zou willen gaan. Ik geef aan dat ik op internet de mooie tempel heb gezien. Trots wordt verteld dat dit de enige universeel soefisme-tempel is. Ik geef aan dat ik het gebouw wel eens zou willen zien. De begeleider vertelt dat hij er zelf heen is gegaan als architect en vervolgens op die manier in het universeel soefisme is gerold. Hij denkt dat ik er ook wel kan ‘blijven’.

In de tekst gaat het over disciplinering, over het belang van het hebben van een geloofsgemeenschap en een leraar-leerling relatie. De gesprekleider wijst op de sociale context waar je rekening mee moet houden. Hij noemt bijvoorbeeld je werk waar je aan gebonden bent. Hij benadrukt dat ‘het pad’ geen psycho-therapeutisch pad is, maar een spiritueel pad en dat eventuele trauma’s moeten worden opgelost bij een psycholoog. Een van de bezoekers vertelt over zijn positieve ervaringen met een psycholoog, naast het universeel soefisme. Ik vind het positief dat er wordt verwezen naar professionele hulpverlening in geval van trauma’s.

Als laatst behandelen we het ‘vierde pad’. Bij dit pad gaat het om leven vanuit je hart. Een van de bezoekers is kritisch en geeft aan dat zo’n spirituele invulling aan het leven een luxe is en dat mensen in oorlogsgebieden moeilijk overal de schoonheid van kunnen inzien. De gesprekleidster wijst haar erop dat we het bij ons en in het hier en nu moeten houden.

KamerHierna doen we een lange ademhalingsoefening. We moeten onze ogen sluiten en ons concentreren op onze ademhaling. Er wordt ons gevraagd om te denken over de tekst en welk pad het best bij je past en hoe je dat wilt invullen. Tussendoor geeft de begeleidster ons met een zachte stem wat sturing in het denken, maar het is vooral langdurig stil zijn met gesloten ogen. Ik denk dat we tien minuten zo zitten. Ik vind dit erg lastig en moet over een punt van ongeduld heen. Ik val aan het einde zelfs bijna in slaap. Ik ben dan ook blij als ik de bel weer hoor en we onze ogen mogen openen. Meerdere bezoekers lijken wel even te zijn ingedut. Dit was mijn eerste stiltemeditatie ooit.

De bijeenkomst is afgelopen en hier en daar blijven mensen nog met elkaar praten. Ik wacht even tot de mannelijke begeleider klaar is, want ik heb een afspraak met hem waarin hij zal vertellen over de achtergronden van het universeel soefisme. Dit is mijn samenvatting van zijn verhaal:

In 1910 is de beweging van Hazrat Inayat Khan gesticht. Hij was een soort goeroe, een groot musicus en mysticus in India. Hij had al veel door het land gezworven en verschillende leermeesters gehad. De ouders van Hazrat Inayat Khan waren moslims. Hij kwam uit een ruimdenkende soefi-familie. Het soefisme is in het Midden-Oosten begonnen, in Perzië sterk beïnvloed door dichters en spiritueel ontwikkeld in India.

Hazrat Inayat Khan ging op jonge leeftijd naar Amerika. Hij wilde Oost en West met elkaar verbinden op spirituele wijze door middel van muziek. Hij raakte steeds losser van de islam en ontwikkelde een eigen soort soefisme. Hij zei dat liefde, harmonie en schoonheid seculiere begrippen zijn. Hij doorbrak de sterke leraar-leerling traditie. Hij zei ook dat je geen moslim hoefde te zijn om je aan te sluiten.

Hazrat Inayat Khan ging eerst naar Amerika, daarna naar Engeland en werd succesvol in Europa en Nederland. Baron Hubertus Paulus van Tuyll van Serooskerken werd secretaris van Hazrat Inayat Khan. Hij heeft het gebouw waarin we ons bevinden nagelaten. Er ontstonden kleine groepjes Hazrat Inayat Khan-aanhangers naar aanleiding van zijn lezingen. Die kleine groepjes hebben een gemeenschap gevormd. Inayat Khan gaf veel lezingen en die zijn in stenografie opgeschreven.

Het universeel soefisme is hiërarchisch. De broers en neven van Hazrat Inayat Khan hebben hem opgevolgd. Er is wel wat ruzie geweest de afgelopen jaren en er zijn meerdere stromingen ontstaan. In Europa zijn er ongeveer twee- tot drieduizend leden, waarvan achthonderd in Nederland. Dit aantal is stabiel.

Het verband met de islam is vooral de terminologie. Sommigen laten de islam juist meer los en anderen benadrukken die band juist. De boodschap is vooral dat iedereen zijn eigen religie serieus moet nemen.

gangOorspronkelijk waren de universeel soefi’s voorname en deftige mensen zoals de baron. Nu is dat veranderd. Het zijn niet meer zozeer de rijken, maar wel de hoger opgeleiden die zijn aangesloten bij het universeel soefisme. Tot slot geeft hij aan dat de Nederlandse Soefi Beweging niet evangeliseert of op een andere manier leden werft.


Arzu Aslan studeert religiewetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Dit is het derde deel van een serie over oosters denken. Lees hier het eerste en tweede deel.

Nog geen reactie — begin het gesprek.