Het woord seks roept een eerste beeld van fysieke handelingen op. Bij seksualiteit denk ik aan een scala facetten: ontwikkeling, intimiteit, voorkeuren, leeftijd, ervaring en verbondenheid. Seks is direct, seksualiteit biedt uitwaaiering. Tegenwoordig praten de meeste mensen vrij gemakkelijk over seks en seksualiteit in het algemeen. Als het om de eigen intieme ervaringen gaat, verandert dat vaak. Bij heel veel oudere mensen rust er een taboe op en roept het onderwerp schaamte op.
Zo niet bij de oude heer, echtgenoot van de dementerende dame. In het verzorgingstehuis, waar ik als vrijwilliger mensen een halve dag per week bezoek, woonde de oude heer op de bovenste etage. Mevrouw twee verdiepingen lager op de gesloten afdeling. Iedere ochtend zat ze op de bank tegenover de lift op haar partner te wachten. Meestal daalde hij af, soms ook niet.
Meer dan zestig jaar getrouwd en sinds een paar jaar gescheiden. Lijfelijk, omdat de geest van mevrouw meer en meer aan het zwerven was gegaan. Meneer kon er slecht mee omgaan. Alle creativiteit, humor en leergierigheid sloop uit zijn vrouw weg. Hij zag de schaduw naast haar groeien. Mevrouw behandelde mij als een adoptief dochter en streelde mijn handen of gaf me kusjes. Meneer maakte graag een praatje. Dat ging meestal over het weer, de krantenberichten, het verleden of de familie.
Tot die ene middag toen ik informeerde hoe het met hem ging en hij me met waterige ogen aankeek. Ik vroeg hem of hij een stukje wilde wandelen, stelde zijn vrouw gerust en gaf hem zijn rollator. We wandelden naar de binnentuin en gingen op een houten bank zitten. Hij zweeg en keek voor zich uit, zijn bevlekte handen geleund op zijn looprek. Ik zweeg ook. “Weet je, ik houd nog van haar, maar ze is niet meer de vrouw die ze was. We waren zo gek op elkaar…” Ik bleef zwijgen. “Het was zo fijn, elkaar te knuffelen, haar hand op mijn lijf te voelen, samen op de bank, samen in bed.”
“We hadden een goed leven samen. Hard werken, maar dat gaf niet, we deden het samen. We worden hier prima verzorgd, maar ik mis haar.” Hij glimlachte. “Het verbaast me dat we niet meer kinderen hebben, we hielden zoveel van elkaar. Ze was zo zacht… In die tijd sprak je niet met elkaar over seks. Maar, je deed het wel! Hier mag het niet…” Beelden van Abraham en Sara, Zacharias en Elizabeth borrelden naar boven. “Wil je me terug naar mijn kamer brengen?”
Is seks iets dat enkel tussen een bepaalde onder- en bovengrens beleefd mag worden? Te vaak wordt over seks en seksualiteit in relatie tot bejaarde mensen gesproken alsof dat vanzelf verdwijnt na een bepaalde leeftijd. Of zou moeten verdwijnen. Boven verliefde en knuffelende oudjes hangen toeschouwers die “Schattig, lief, ach… moet je dat zien, die oudjes!” lispelen en onder duidelijk erotisch opgewonden, naakte bejaarden ondertitelt men met: “Bah, getsie, brrr…” Een kennis spreekt over ‘Rimpelsteeltjes’.
Die ondergrens: graag! De bovengrens lijkt me overbodig en badinerend. Het gaat om mensen die, hoewel minder mobiel, alert, strak in het vel of actief, volwassen zijn. Er hangt nog te vaak een dubbele moraliteit van ‘genieten van het leven’, maar dan wel volgens een algemeen stramien als het over dit onderwerp gaat. In de verzorgingstehuizen geldt de algemene teneur: Nee, daar worden de mensen onrustig van. Seksualiteit is geen statisch iets, maar ontwikkelt in de mens mee. Een prikkelende drang naar lichamelijke vereniging wordt een meer spirituele behoefte aan warmte en intimiteit. Daar wordt een mens juist rustig(er) van volgens mij.
De oude meneer en zijn echtgenote leven niet meer. Gebleven is de herinnering aan een hecht en liefdevol stel. Die seksueel actief waren en ervan genoten. Die toen het niet meer kon, dat stuk intiem leven misten en moesten teren op de herinnering. Eerst allebei, later alleen hij nog.
Je kunt ook andersom redeneren: seksualiteit hoort vooral bij een bepaalde leeftijdsfase en niet voor niets wordt de mens op een gegeven moment niet meer seksueel aantrekkelijk. En: gaat het leven niet juist om onthechting, dus ook van genot?
Dag Willem.
Je kan ook andersom redeneren inderdaad.
Niet meer seksueel aantrekkelijk? Misschien niet voor iedereen, maar dat geldt voor elke leeftijd. Zijn alle jonge mensen seksueel aantrekkelijk voor elkaar?
Onthechten is een levenslange weg. Genieten ook.
Maar moet het in het leven altijd maar draaien om genieten?
Mooie tekst. Er is niets mis met sex op latere leeftijd, integendeel. Jongeren kunnen denk ik veel van ouderen leren als het om sex gaat.
Dag Willem. Wie spreekt er van altijd?
Marianne, het is een artikel waarbij ik mensen die ik ken en gekend heb voor ogen krijg. De man de zijn vrouw mag bezoeken op de gesloten afdeling en zich tegen zijn vrouw aan
vlijt en naast haar gaat. Haar verstarde gezicht streelt en lieve woorden in haar oor fluistert. De vrouw die vol trots over haar knappe man spreekt die in dezelfde kamer, verkrampt in een rolstoel.
heel mooi diepgaand artikel. bij veel ouderen heeft het niets meer met aantrekkelijkheid te maken. de passie naar lichamelijke bevrediging verdwijnt fysiek vaak stap voor stap, terwijl geestelijk de verbondenheid steeds sterker wordt.
Volgens mij is sex is van/voor mensen van bijna alle leeftijden(behalve voor kinderen onder een bepaalde leeftijd en nooit(!!) tegen de wil van iemand in!) Dat staat los van fysieke aantrekkelijkheid Fysieke aantrekkelelijkheid is relatief omdat de opvatting m.b.t (on)aantrekkelijkheid per samenleving en per tijdvak verschilt en ook per persoon verschilt Ik proef in de reacties op Mariannes artikel dat ouderen niet meer aan sex zouden of mogen of kunnen doen De reactie dat ouderen fysiek onaantrekkelijk zijn(wie zegt dat?) en daarom terecht niet meer aan sex (mogen) doen vind ik onterect en erg paternalistisch Ik vraag me af hoe de persoon die deze reactie schreef het zou vinden wanneer die een (lange) relatie met iemand zou hebben en zij geen sex meer zouden bedrijven en een ander zou zeggen dat dit terecht is omdat ze beiden toch niet meer aantrekkelijk zijn!
Dank voor alle reacties en dank aan alle lezers van het artikel
Aantrekkelijkheid heeft niets in volle omvang met fysieke uiterlijkheden te maken, zoals genieten ook op diverse wijze kan en niet als een onder de ondeugden zou moeten vallen. Ik denk dan bijv. hoe ik geniet, zonder er iets voor te doen of laten, wanneer ik door de natuur wandel.
Lichamelijke bevrediging vind ik persoonlijk iets dat nooit verdwijnt. Het wordt anders en minder gericht op een specifieke plaats.
Seksualiteit is een facet van elk mens, seks bedrijven mag wat mij betreft altijd en met wie je wilt, behalve met kinderen, behalve tegen iemands wil en niet in het publiek domein, omdat er dan sprake is met een ongevraagde of ongewenste confrontatie.
Ik heb zelf zo nu en dan intimiteit met een veel oudere alleenstaande dame,het is bij toeval zo gekomen en er is niets mis mee.
Waarom zouden bejaarden geen behoefte meer hebben en zijn deze mensen in eens niet aantrekkelijk? ouderdom kan ook mooi wezen als je het wilt zien.
Er zou juist voor deze groep iets moeten zijn waar zij terecht kunnen,bijvoorbeeld vrijwilligers op een nette wijze moet dit kunnen maar het is er niet.
Iets om eens aan te denken,en bij stil te staan.