Schaamte en schoonheid

Het woord seks roept een eerste beeld van fysieke handelingen op. Bij seksualiteit denk ik aan een scala facetten: ontwikkeling, intimiteit, voorkeuren, leeftijd, ervaring en verbondenheid. Seks is direct, seksualiteit biedt uitwaaiering. Tegenwoordig praten de meeste mensen vrij gemakkelijk over seks en seksualiteit in het algemeen. Als het om de eigen intieme ervaringen gaat, verandert dat vaak. Bij heel veel oudere mensen rust er een taboe op en roept het onderwerp schaamte op.

Zo niet bij de oude heer, echtgenoot van de dementerende dame. In het verzorgingstehuis, waar ik als vrijwilliger mensen een halve dag per week bezoek, woonde de oude heer op de bovenste etage. Mevrouw twee verdiepingen lager op de gesloten afdeling. Iedere ochtend zat ze op de bank tegenover de lift op haar partner te wachten. Meestal daalde hij af, soms ook niet.

Meer dan zestig jaar getrouwd en sinds een paar jaar gescheiden. Lijfelijk, omdat de geest van mevrouw meer en meer aan het zwerven was gegaan. Meneer kon er slecht mee omgaan. Alle creativiteit, humor en leergierigheid sloop uit zijn vrouw weg. Hij zag de schaduw naast haar groeien. Mevrouw behandelde mij als een adoptief dochter en streelde mijn handen of gaf me kusjes. Meneer maakte graag een praatje. Dat ging meestal over het weer, de krantenberichten, het verleden of de familie.

Tot die ene middag toen ik informeerde hoe het met hem ging en hij me met waterige ogen aankeek. Ik vroeg hem of hij een stukje wilde wandelen, stelde zijn vrouw gerust en gaf hem zijn rollator. We wandelden naar de binnentuin en gingen op een houten bank zitten. Hij zweeg en keek voor zich uit, zijn bevlekte handen geleund op zijn looprek. Ik zweeg ook. “Weet je, ik houd nog van haar, maar ze is niet meer de vrouw die ze was. We waren zo gek op elkaar…” Ik bleef zwijgen. “Het was zo fijn, elkaar te knuffelen, haar hand op mijn lijf te voelen, samen op de bank, samen in bed.”

“We hadden een goed leven samen. Hard werken, maar dat gaf niet, we deden het samen. We worden hier prima verzorgd, maar ik mis haar.” Hij glimlachte. “Het verbaast me dat we niet meer kinderen hebben, we hielden zoveel van elkaar. Ze was zo zacht… In die tijd sprak je niet met elkaar over seks. Maar, je deed het wel! Hier mag het niet…” Beelden van Abraham en Sara, Zacharias en Elizabeth borrelden naar boven. “Wil je me terug naar mijn kamer brengen?”

Is seks iets dat enkel tussen een bepaalde onder- en bovengrens beleefd mag worden? Te vaak wordt over seks en seksualiteit in relatie tot bejaarde mensen gesproken alsof dat vanzelf verdwijnt na een bepaalde leeftijd. Of zou moeten verdwijnen. Boven verliefde en knuffelende oudjes hangen toeschouwers die “Schattig, lief, ach… moet je dat zien, die oudjes!” lispelen en onder duidelijk erotisch opgewonden, naakte bejaarden ondertitelt men met: “Bah, getsie, brrr…” Een kennis spreekt over ‘Rimpelsteeltjes’.

Die ondergrens: graag! De bovengrens lijkt me overbodig en badinerend. Het gaat om mensen die, hoewel minder mobiel, alert, strak in het vel of actief, volwassen zijn. Er hangt nog te vaak een dubbele moraliteit van ‘genieten van het leven’, maar dan wel volgens een algemeen stramien als het over dit onderwerp gaat. In de verzorgingstehuizen geldt de algemene teneur: Nee, daar worden de mensen onrustig van. Seksualiteit is geen statisch iets, maar ontwikkelt in de mens mee. Een prikkelende drang naar lichamelijke vereniging wordt een meer spirituele behoefte aan warmte en intimiteit. Daar wordt een mens juist rustig(er) van volgens mij.

De oude meneer en zijn echtgenote leven niet meer. Gebleven is de herinnering aan een hecht en liefdevol stel. Die seksueel actief waren en ervan genoten. Die toen het niet meer kon, dat stuk intiem leven misten en moesten teren op de herinnering. Eerst allebei, later alleen hij nog.