Spannende cocktail van cabaretiers en predikers

“De Dominicanen houden zich bezig met ‘het heilige’. En eigenlijk is er niets leukers dan grappen te maken over dingen die heilig zijn,” zegt Patrick. Momenteel toert hij met zijn derde soloprogramma ‘Ik betreur de ophef’ door de Nederlandse theaters en werkt hij aan een nieuw programma. Tussen de bedrijven door doet hij graag mee aan dit project: ‘Cabaretiers en andere predikers’.

Zowel cabaretiers als predikers zetten mensen aan het denken met wat hen bezielt, zegt theoloog Arjan Broers, initiatiefnemer en programmamaker bij de dominicanen. “Dat doen ze in een gepolariseerde cultuur waarin grote thema’s spelen. Maar het gezamenlijke gesprek over wat waar, echt en mooi is, dat gaat soms wat moeizaam. We proberen dat gesprek op gang te brengen.”

Het project is een samenwerking met de Koningstheateracademie in Den Bosch, een HBO-opleiding voor cabaretiers. Arjan Broers: “Vier cabaretiers en vier predikers ontmoeten elkaar, bevragen elkaar en geven hun indrukken terug in de vorm van een preek, conference of lied. Het gaat om de predikers Erik Borgman, Holkje van der Veer, Jozef Essing en Richard Steenvoorde vanuit de dominicanen, en de cabaretiers Minou Bosua, Patrick Nederkoorn, Thijs van de Meeberg en Kiki Schippers.”

Na de activiteiten rond het 800-jarig bestaan van de Dominicanenorde in 2016 besloten de religieuzen en leken zich vaker buiten hun comfortzone te begeven. “We willen mensen ontmoeten die we normaal niet snel ontmoeten, en met en van hen leren. De afgelopen twee jaar bezochten we twee voormalige kloosterkerken. Beide keren was er een gesprek, viering en ontmoeting met leden van de betreffende plaatselijke protestantse kerk. Ook was er een zesdaagse pelgrimstocht van jonge dominicanen naar Rotterdam. Ook hier weer vanuit de intentie om zichtbaar te worden en in gesprek te komen en zo groeien in onze rol als verkondigers van het evangelie.”

In 2019 wilden we opnieuw iets spannends doen, vertelt Broers. “We zijn daarom een partnerschap aangegaan met de Koningstheateracademie in Den Bosch, een HBO-opleiding tot cabaretier. Dat hebben we gedaan vanuit de waarneming dat cabaretiers in ons ontkerkelijkte land erg gezien zijn. Vaak op speelse, scherpe en kritische wijze stellen ze vragen. Ze zetten mensen aan het denken. Er zit een overlap tussen het vak van de cabaretier en dat van de prediker.”

Directeur Anna Uit de Haag van de Koningstheateracademie was onmiddellijk enthousiast over het plan, met name door de inhoudelijke insteek, zegt Broers. “Zij ziet dat haar studenten na hun eerste of tweede programma altijd tegen deze vraag aanlopen en zich pas doorontwikkelen als ze zicht krijgen op hun ‘roeping’, om het in religieuze taal te zeggen.”

Wat heb je te zeggen? En wat wil je betekenen? Dit zijn centrale vragen voor zowel cabaretiers als dominicanen, meent de programmamaker. “Met het woord en met theatrale middelen zetten ze mensen aan het denken en het lachen, spelen ze met perspectieven, raken ze aan levensvragen. Predikers doen dat omdat ze het goede nieuws van Gods liefde willen verkondigen op een manier die aansluit bij de levensvragen van mensen van nu. Cabaretiers doen dat omdat ze mensen willen vermaken, aan het denken zetten, een spiegel voorhouden.”

De kleinkunst is populair in Nederland en er zijn heel wat kleinkunstenaars die morele en existentiële thema’s aanraken, zo legt hij uit. “Dat gebeurt in een cultuur waarin de invloed van de kerk snel afneemt, maar waarin volop belangstelling is voor levensvragen en waarin grote maatschappelijke kwesties spelen. Hebben predikers iets te leren van cabaretiers, in hoe je mensen aanspreekt en waarmee? En kunnen cabaretiers iets leren van 800 jaar ervaring met contemplatie, studie en verkondiging?”

Patrick kende de dominicanen al een beetje. “Ooit heb ik een jaartje theologie gestudeerd en onderzoek gedaan in het Dominicanenklooster in Huissen waar toen bijeenkomsten rond het boeddhisme waren. Dat vond ik wel grappig. Ik wist dus dat het een vrij open kloosterorde is. Maar dat ze samen voorstellingen wilden maken met cabaretiers… dat heeft me toch wel verrast!”

“Het is leuk als verschillende werelden elkaar kruisen. Ik ben altijd benieuwd wat er uit dit soort samenwerkingen kan ontstaan. En het is natuurlijk ook leuk dat er een spanning omheen hangt. De Dominicanen houden zich natuurlijk bezig met ‘het heilige’ en er is eigenlijk niets leukers dan grappen te maken over dingen die heilig zijn en zo. Dan wordt het spannend. Daar was ik wel erg benieuwd naar.”

“Het mooie vind ik ook dat in deze setting de cabaretiers als predikers worden neergezet. Dat ze met zingeving en maatschappelijke vragen bezig zijn. En dat is ook zo, maar ik had er zelf eigenlijk nooit op die manier naar gekeken, dat die dingen misschien wel in elkaars verlengde liggen.”

Samen met zuster Holkje van der Veer staat hij op de planken. Wat kunnen we daarvan verwachten? Patrick: “Holkje en ik hebben lopen zoeken naar onze eigen verhalen. Ze heeft de ziekte van Marfan wat heel veel vervelende dingen met zich meebrengt, maar haar thema is ook weer om dat te overwinnen. Terwijl in mijn voorstellingen het thema vaak is dat mensen zich beter, slimmer en gewiekster voordoen dan ze eigenlijk zijn en dat dat helemaal niet nodig is. En daar zijn we een beetje op doorgegaan.”

“Holkje leeft vanwege haar ziekte met een ademapparaat. We kwamen er op uit dat we allebei eigenlijk lucht willen brengen. Bij mij gebeurt dat door de grap, en bij haar doordat ze aan anderen vertelt dat je veel meer kunt dan je denkt. Dat willen brengen van lucht werken we uit. Tijdens ons optreden kom ik aan haar ademapparaat te liggen.”

Holkje vertelt dat ze Patrick zeven keer heeft ontmoet. “We kenden elkaar niet. Ik had een knoop in mijn buik. Ik werd aan een cabaretier gekoppeld. We moesten gaan samenwerken en ik dacht: ‘Wat een gedoe zeg!’. Ik was ook een beetje bang voor alle clichématige grappen over de kerk. Daar had ik absoluut geen zin in.”

“Cabaretiers zijn ook allemaal supergoed gebekt,” vervolgt Holkje. “En als je op een podium staat, wat gebeurt er dan? Als ik voorga in de kerk en een keer iets grappigs zeg, dan wordt er misschien wat besmuikt gelachen of gegniffeld. Maar op zo’n podium… Ben ik wel grappig genoeg? Poeh, ik moet nu echt wel uit mijn comfortzone stappen.”

Patrick vertelt dat hij Holkje ook een keer heeft opgezocht in Frankrijk toen ze daar verbleef in een huis. “Dat was best intiem. Ze had toen ook haar beademingsapparaat mee en we waren de hele tijd aan het lullen.” Hij lacht: “Ja, praten en praten, dat doen we eigenlijk voortdurend tijdens de voorbereidingen. Dat is heel leuk en leidt soms ook tot fikse discussies. Op een gegeven moment zag ik haar enorme schoenen staan. Die heb ik toen aangetrokken. Het gevolg was dat ik ook aan haar ademapparaat ging liggen. Na alle rationale gesprekken was dat ineens een heel intiem moment. En die sfeer proberen we ook in de voorstelling op te roepen.”

“We gaan letterlijk in elkaars schoenen staan,” vervolgt Holkje. “We zijn op een aantal momenten nogal hard naar elkaar, maar… het komt dus goed.”

Holkje noemt Patrick een vrager en een observator. “Hij vraagt door en kijkt ook heel kritisch naar zichzelf en zijn eigen verleden.” Patrick noemt Holkje intens. “Ze is heel ideeënrijk en scherp. En ze is wat minder diplomatiek dan ik ben. Dat vind ik wel lekker. Wat heel leuk is, is dat ze op een heel hoekige manier in het wilde weg kan filosoferen. Dat is te gek. Haar woorden zijn daarmee al heel theatraal. Ze ziet zichzelf niet als artiest, maar eigenlijk heeft ze dat veel meer in zich dan ze zelf denkt.”

“Mijn vooroordeel was dat predikers wat meer van het geven van antwoorden zouden zijn,” zegt Patrick. “Dat ze zouden vertellen wat mensen moeten denken en doen. Terwijl cabaretiers veel meer vragen oproepen en laten zien hoe onhandig mensen zich gedragen, waar je natuurlijk ook veel troost uit kunt halen.”

“Ik zie nu veel beter dat de Dominicanen het zelf ook allemaal niet weten en ook met vragen zitten,” zegt Patrick. “Dat merk ik ook in de samenwerking met Holkje. Ik zit dan te zoeken en vraag haar dan: wat betekent die god dan voor je? En hoe ziet dat er dan uit? Voor haar blijkt dat ook allemaal behoorlijk open te zijn. Dat vind dan wel weer grappig.”

En Holkje besluit: “Gaandeweg leer je elkaar kennen en durf je elkaar te bevragen en ook opener te zijn. Het is mooi om te zien dat ook de ander op zoek is naar echtheid en waarheid. Samen trek je een stukje met elkaar op. Je hoeft het niet alleen te doen.”