De vreselijke nederlaag van Brazilië tegen Duitsland heeft gelukkig niet tot heel extreme en gevaarlijke situaties geleid. Verhoudingsgewijs gingen de meeste Brazilianen er tamelijk rationeel en rustig mee om. Maar de vele tranen die publiekelijk vergoten werden, wijzen erop dat het voetballen een van de elementen is die het land bijeen houdt en mensen bindt. Het doet er niet toe of het voetbalteam wint of verliest; in beide gevallen wordt meegeleefd met de spelers, die de ene keer toegejuicht worden en de andere keer worden verguisd.
Dit zoeken naar eenheid, verbondenheid, ergens met anderen thuis zijn wordt door elke groep, groot of klein, een staat of een huisgezin, nagestreefd. Het is een heerlijke ervaring te voelen dat je boven allerlei onmin, ruzies, conflicten uit wordt opgetild. Zware beslissingen die je nemen moet, verliezen veel van hun dreiging. Je bent niet alleen, integendeel, je bent samen.
Jammer genoeg blijft die zalige toestand niet erg lang. Oude en nieuwe twistpunten steken de kop op. Er komen weer donkere wolken aan de hemel. Vaak wordt die vrede aan het verleden toegeschreven of droomt men van een oervrede waarnaar men terugverlangt. Men zoekt naar middelen om die vrede te herstellen. Men onderzoekt wat en waarom het was dat de vrede en de verbondenheid ontstond en probeert die terug te krijgen. Meestal of zelfs altijd blijkt de onderlinge verbondenheid de vrucht te zijn van het hebben van een gezamenlijke vijand.
Een vriend verliezen is een verdrietige zaak. Maar een vijand verliezen, of meerdere vijanden, kan ernstige gevolgen hebben. Er ontstaan conflicten en onrust in de groep, die eerder in een betrekkelijke vrede leefde dankzij het feit dat de aandacht van de groep uitging naar iets wat zich op de grens bevond en uitgestoten of tegengehouden werd. Deze gezamenlijke poging de vijand te verjagen en te overwinnen schept een gevoel van saamhorigheid.
De sport maakt het mogelijk om zonder wapengeweld saamhorigheid en onderlinge vrede op te wekken, al is het maar voor even. Gelukkig was de Tour de France al in volle gang toen de wereldkampioenschappen voetbal voorbij waren. De etappeoverwinning van Lars Boom verminderde de pijn van Nederlanders over hun verlies in de halve finale op de wereldkampioenschappen voetbal. De sport is kwetsbaar: de min of meer beheerste strijd op het veld kan overslaan op de tribunes en dodelijk geweld worden. Gelukkig heeft Nederland – en de meeste staten – nog andere elementen die ervoor kunnen zorgen dat het land bijeen blijft in een betrekkelijke vrede. Het koningshuis, maar ook de burgemeester of het parlement, of het altijd dreigende water, of de pedofiel om de hoek van de straat.
De vrede die zo tot stand komt, is uiteindelijk gebaseerd op geweld. Een ‘nieuw wij’ moet elders zoeken naar bouwstenen voor de vrede.
