Jezelf als een elite zien kan dit ‘wij en zij-denken’ danig versterken. Een elite is een uitgelezen groep die op een of ander vlak pretendeert de behoeder te zijn van de natie, de samenleving of de club. Een elite heeft altijd een voorsprong op de rest van de groep, natie of samenleving. Ze heeft een betere sociaal-economische positie dan de meerderheid of steekt boven anderen uit door meer kennis of door artistieke kwaliteiten. Het bijvoeglijke naamwoord ‘elitair’ heeft tegenwoordig negatieve connotaties. De nadruk valt dan op het bijzondere prestige en eventuele privileges die iemand heeft door bij de elite te horen. Je doet er beter aan niet te gemakkelijk een bepaalde groep te bestempelen als een elite. Het is onverstandig jezelf als elite te afficheren, want iedereen zal over je heen vallen: “Wat denk je wel, snotneus.” Je hebt jezelf geprofileerd en je opgesteld als een mogelijke rivaal.
Groepen kunnen niet helemaal zonder een elite, een ‘wij’ binnen een groter ‘wij’ dat dit grotere wij aanstuurt en richting geeft zodat dit grotere ‘wij’ geen allesverwoestende ‘massa’ wordt. Maar de elite kan zich op zichzelf gaan concentreren. De elite ziet dan het grotere ‘wij’ als een slaafs en dom ‘wij’, waarvan men zoveel mogelijk probeert te plukken. Zo hebben in het Nieuwe Testament de hogepriester en de farizeeën het over ‘het volk dat de wet niet kent’ (Joh. 7, 49). De elite vormt dan een ‘wij’ tegenover het grotere ‘wij’ waarvan het sociologisch deel uitmaakt. De leden van de elite houden elkaar de hand boven het hoofd. “Latijn betaalt geen Latijn”, zei men vroeger wel: geestelijken, dokters en advocaten betaalden niet voor aan elkaar bewezen diensten.
De overtuiging het ‘uitverkoren volk’ te zijn lijkt een bijzondere vorm van elitair denken. Dan ben je in je eigen ogen de elite van heel de mensheid. Een Amsterdamse rabbi maakte jaren geleden aan zijn gehoor duidelijk dat ‘uitverkoren zijn’ je niet boven anderen verheft. Terwijl het buiten stormde en regende en de rabbi blij mocht zijn dat nog zo velen naar zijn lezing waren gekomen, vroeg hij een joodse jongen op een van de eerste rijen voor hem even een pakje sigaretten te halen, enige straten verderop. Je zou nog geen hond in dit weer de straat opsturen, maar de jongen ging. ‘Kijk’, zei de rabbi, ‘dit is nu uitgekozen, uitverkoren zijn’. Bij een elite horen is een taak en niet iets om groot op te gaan.
Ik heb zelf ook wel een ervaring met een Joodse man die a.h.w. opbiechte maar ook verantwoordelijkheid nam voor zijn(hun) eigen vorm van discriminatie naar ‘het gajes’.
Enkele jaren geleden stond er op Reliflex een artikel ‘Alenoe’, geheten dat raakte aan dezelfde problematiek.
Daar staat
“….onder andere in het Alenoe-gebed, waarin de zinsnede staat: “Wij danken U dat U ons niet gemaakt hebt als de andere volkeren.” En soortgelijke teksten in andere gebeden: “… dat U ons uitgekozen hebt boven anderen.”
Ik heb zelf ook wel een ervaring met een Joodse man die a.h.w. opbiechte maar ook verantwoordelijkheid nam voor zijn(hun) eigen vorm van discriminatie naar ‘het gajes’.
Het voorbeeld van de rabbi die een Joodse jongen de regen in stuurt om sigaretten te halen en dat als voorbeeld aanhaalt om te stellen dat het een taak is i.p.v. iets om groot op te zijn doet me eerlijk gezegd helemaal niets. Evenals de opmerkingen van david Lilienthal in dat artikel over Alenoe:
“Een beladen term. Binnen het jodendom zegt men daarom wel half schertsend tot de Allerhoogste: ‘Kies a.u.b. iemand anders voor een keer’! Beladen, omdat het meer een belasting is dan een kwestie van boven een ander staan. Het is een belastende verantwoordelijkheid, want het gaat om de last van de goddelijke opdracht de niet-volmaakte schepping te vervolmaken.
Dit zijn een paar voorbeelden van rabbi’s die er voorbeeldig mee om gaan. dat neemt niet weg dat deze teksten sterk uitnodigen tot hovaardigheid, discriminatie en racisme.
Ook de uitleg van Lilienthal dat het jodendom vooral gaat om goed gedrag “….. alle rechtvaardigen in deze wereld tot de uitverkorenen behoren: zij dragen de goddelijke boodschap voor het perfectioneren van de wereld door hun gedrag uit.”
Maar het blijven gevaarlijke teksten die vaak de wortels van racisme betekenen.
Sorry, ik heb wat slordig geplakt. 3de alinea niet meerekenen bij het lezen.
Uitverkoren of uitgekozen zijn betekent geeft per definitie geen predikaat ‘beter zijn’. Het geeft m.i. meer een taak te dragen, dus ook een verantwoordelijkheid met deze ‘gave’ zo goed en zorgvuldig mogelijk om te gaan en die taak te volbrengen.
Dit alles binnen de kaders van de opdrachtgever. Zo werkt het in een organisatie tenminste. Hevel ik dit over naar de taak die God ons stelt, oplegt, na ‘ons te roepen’ of ‘geroepen te hebben’, dan behelst dit in principe hetzelfde: er zijn richtlijnen, er is voldoende werk te doen, dus neem, ga en doe goed, zoals dat aangegeven staat ‘in de Heilige Schrift(en)’.
En die Heilige woorden geven aan, dat we juist bescheiden moeten zijn en niet moeten pronken, niet met eigen en zeker niet met andermans veren.
De betekenis van het woord elite, of uitverkoren, zoals dat nu peoratief gebruikt wordt, is slechts iets dat de mens zichzelf opgeplakt heeft. Er is nergens enig bestaansgrond te geven voor gedrag, gericht op het zich beter voelen of meer dan onze medemens