Het woord ‘vrede’ klinkt wat sprookjesachtig. Vrede is iets moois, maar is ook erg schimmig, utopisch. Van vrede kun je dromen. Soms kun je actie voeren zodat mensen zich meer bewust worden van geweld, oorlog en vrede. Je kunt er mooie artikelen over schrijven, het begrip vrede heeft zijn hobbyisten. Gemakkelijk wordt vergeten dat er zoiets bestaat als polemologie, wetenschap van de oorlog. De polemologie en de conflictuologie kunnen ons wat leren over vrede. Er is nog geen ‘paxlogie’, wetenschap van de vrede.
Zo is een belangrijk onderscheid tussen ‘associative peace’ en ‘dissociative peace’ – Engelse termen, want we zijn nu met wetenschap bezig! ‘Associative peace’ is die utopische vrede waarnaar we allen verlangen. We weten dat zij niet gemakkelijk komen zal. Het is de vrede waarin alle mensen met elkaar leven in gerechtigheid. De vrede waarvan de profeten de hoop bewaren, de psalmen en hymnen zingen, en waarvan in preken het visioen bewaard wordt zodat een volk niet verwildert. Over deze vrede speken lijkt erg onpraktisch en dat is meestal ook zo. Toch is het goed dat het verlangen ernaar blijft leven, want dit visioen kan altijd weer inspireren tot nieuwe pogingen die vrede dichterbij te brengen, of liever ons dichter bij die vrede te brengen.
In de praktijk doen we er goed aan te mikken op het bewerken van de ‘dissociative peace’. Terwijl in de ‘associative peace’ mensen bij elkaar worden gebracht, worden in de ‘dissociative peace’ mensen gescheiden van elkaar: de een hier, de ander daar. En in plaats van een rauw gevecht tussen twee mensen of groepen, heb je rust. Die rust is niet de ideale vrede; de problemen zijn nog niet opgelost, maar er vallen geen doden. Het is zelfs mogelijk dat de strijdende partijen in die betrekkelijke rust afstand nemen van hun argumenten en strategieën en op den duur hun conflict vergeten en het niet doorgeven aan de volgende generatie.
Christenen zullen niet direct blij zijn met zo’n vrede. Die vrede vinden ze gauw wat armoedig. Ze lezen liever het prachtige visioen van bijvoorbeeld de profeet Jesaja die de koe en de berin samen ziet weiden (11, 7). Je moet zo’n visioen niet te letterlijk nemen. Het visioen van vrede kan ook een hinderpaal worden: je bent zo op de ‘associative peace’ gericht dat je alles verwerpt dat daaraan niet beantwoordt.
Onbijbels kun je de ‘dissociative peace’ niet noemen. Integendeel, in de praktijk nemen de mensen in de bijbel hun toevlucht tot de ‘dissociative peace’. De bijbel is vaak veel pragmatischer dan wij denken. Abram en Lot stichten vrede tussen hun herders door het land te verdelen (Gen, 13). Esau en Jacob gaan gescheiden wegen (Gen 33, 16). Petrus neemt de missie onder de joden op zich, Paulus die onder de heidenen (Gal 2, 7-9). Misschien is het de moeite waard om minder over visoenen van vrede te spreken en meer over praktische, zij het niet ideale, oplossingen.
Belangrijk is ook het verschil tussen de Pax Romana en de Pax Christi. De Romeinse vrede is altijd gebouwd op een ‘wij’ tegenover een ‘zij’. De Pax Christi is altijd inclusief. Vaak zullen we tegen heug en meug ons voorlopig tevreden moeten stellen met de Romeinse vrede, al is die op zijn best een toestand van beperking van het geweld.
