Wie trouwen er?

Deze regel ontstond in de tijd van de verwoesting van de tweede tempel. Vele vrouwen werden door de Romeinen verkracht. Om aan alle pijnlijke en ondoorzichtige procedures te ontkomen, werd afgesproken dat alle kinderen uit een joodse moeder joods zijn. Dat gaf lucht en ruimte. Het was een barmhartige regel. Later versteende die regel en werd ze in plaats van verruimend benauwend: je kunt alleen jood zijn door geboren te worden uit een joodse moeder. Voor de toekomst van de joden is het daarom van belang dat joodse mannen trouwen met een joodse vrouw. Vandaar dat het arrangeren van huwelijken in joodse kringen nog steeds kan gebeuren.

Het arrangeren van huwelijken was eeuwen lang een normale praktijk. Bruid en bruidegom konden maar weinig invloed uitoefenen. Een vader kon al bij de geboorte afspreken met wie de boreling later zou trouwen. Eeuwen lang was een huwelijk niet zo zeer een verbond tussen twee personen, laten we zeggen tussen Romeo en Julia, maar tussen twee families of clans, bijvoorbeeld tussen Montague en Capulet. Families of clans werden met elkaar verbonden in de hoop dat zo de vrede gemakkelijker bewaard kon blijven. Bruid en bruidegom waren pionnen in een groter spel van het uitwisselen van vruchtbare vrouwen en mannen.

Het christendom heeft daar verandering in gebracht. Eind derde eeuw, begin vierde eeuw kwam de monnikenbeweging op gang. Talrijke vrouwen en mannen lieten hun familie in de steek en vestigden zich in de woestijn. Zij werden individuen, eenlingen, in het Grieks ‘monachos’. Zij onttrokken zich aan de macht van hun familie. Ze bevrijdden zich van het streven van hun familie om over meer rijkdom te beschikken. En ze werden de baas over hun eigen lichaam: de familie bepaalde niet langer meer of, met wie en wanneer zij zouden trouwen. De familie werd minder belangrijk. Dit betekende een grote stap voorwaarts naar de onafhankelijkheid van het individu.

In de elfde eeuw eiste de kerk dat niet alleen dat de man, maar ook de vrouw ‘ja’ zei op de vraag de ander te willen trouwen. De vrouw (en de man) mocht dus ‘neen’ zeggen. De consequentie was dat trouwen allereerst een verbond werd tussen twee personen, twee individuen en minder een verbond tussen twee families. Een grote stap naar de vrijheid van ieder individu. Maar heel de druk van het in stand houden en laten floreren van het huwelijk komt nu neer op de schouders van man en vrouw (of man en man, of vrouw en vrouw). Om de verantwoordelijkheid voor elkaar handen en voeten te geven ontwikkelde de kerk een strenge seksuele moraal. Deze werd vooral door kerkjuristen geformuleerd met alle spanningen en benauwdheden van dien. Buiten de kerk worden die regels afgewezen. Ze vormen een obstakel in de ogen van niet-gelovigen. Maar zonder steun van buiten en zonder afspraken is het moeilijk voor partners elkaar niet de schuld te geven voor wat er mis gaat. Het huwelijk is een gammel instituut. De partners worden zwaar belast. De vraag voor de toekomst is hoe die last lichter te maken. Of is er een alternatief voor het huwelijk?