Eind vorig jaar zijn we op Nieuwwij.nl begonnen met een serie over facebook-vriendschap. In de eerste twee artikelen werd vooral gekeken naar de vraag of facebook-vrienden wel vrienden zijn en hoe divers vriendengroepen zijn op facebook. Vandaag kijken we naar hoe er soms op facebook wordt gereageerd door reaguurders op geplaatste berichten en welke consequenties dit kan hebben.
Hendro Munsterman hoorde van steeds meer van zijn bijna 2000 vrienden op facebook dat ze zijn posts ontweken omdat een hele kleine groep reaguurders de discussies ‘kolonialiseerde’. En dus staakte hij twee dagen zijn informatievoorziening op facebook. Tijd voor een goed gesprek met deze actieve theoloog.
Door: Greco Idema
Tevreden over het afgelopen jaar?
“Eh… Ja. Nou ja, het was in vele opzichten een raar jaar natuurlijk. Maar mijn persoonlijke zoektocht naar een juiste balans tussen theologie en journalistiek heeft in ieder geval vooruitgang geboekt. Mijn journalistieke werk krijgt steeds meer echo in de verschillende media – ook buiten het Nederlands Dagblad, waar ik het meest voor schrijf. Zo mocht ik met KRO Kruispunt twee keer op reportage in Frankrijk – hoewel de aanleiding in beide gevallen triest was (aanslagen in Parijs en op een Franse priester). Verder ben ik steeds vaker te gast in radioprogramma’s (o.a. bij Groot Nieuws Radio). Het grappige is wel dat ik als katholiek vaker door protestantse organisaties gevraagd word om te komen spreken dan door katholieke. Zo mocht ik onlangs een lezing over Luther geven bij de Utrechtse classis van de Protestantse Kerk in Nederland. Ik houd er erg van om dat soort verbindingen te leggen, maar vind het wel jammer dat de Nederlandse katholieke kerk daar niet zo bedreven in lijkt.”
En… wat zijn de plannen voor dit jaar?
“Doorgaan en uitbreiden. Theologie en journalistiek bevruchten elkaar bij mij. Beiden gaan in principe over alles, over de hele werkelijkheid. Er is niets te bedenken dat erbuiten valt.
Nieuw is wel dat ik vanaf volgende maand 40% in dienst kom bij de Tilburg School of Catholic Theology. Daar mag ik een promotie-onderzoek afronden over Maria en de oecumene. Ik was daar al een tijdje mee bezig, maar liep ontzettend vast. Het is ook nogal een heikele thematiek – vooral in katholieke kringen. Maar ik heb in Tilburg/Utrecht nu ruimte gevonden om er iets heel nieuws mee te gaan doen. De uitkomsten worden leuk, uitdagend en misschien ook wel verwarrend.
En verder verheug ik me op een heleboel leuke projecten. Met de Vereniging Nationale Bedevaarten ben ik bezig om een katholieke bedevaart in de voetsporen van Luther te organiseren. Verder een lezersreis voor het Nederlands Dagblad om Hervormingsdag in Rome te vieren (Luther was zelf ook ooit in Rome!). Op 13 januari mag ik de nationale Oecumenelezing geven in Utrecht – dat vind ik echt een eer! En nog een heleboel. Ideeën zijn er te over!
En misschien tussendoor ook nog stiekem eens iets voor Nieuwwij.nl? Iets interreligieus bijvoorbeeld? Anders wordt het allemaal wel erg katholiek en oecumenisch, vind je niet?”
Wie weet. Je hebt vele interessante artikelen en series geschreven voor Nieuwwij.nl. Maar even wat anders. Op facebook las ik dat je voortaan alleen nog maar berichten gaat plaatsen op een pagina. En dat terwijl je zo veel ‘vrienden’ hebt en veel berichten plaatst. Wat is er aan de hand?
“Dat was een beetje een zoektocht. Ik heb twee dagen mijn informatievoorziening op facebook gestaakt. Dat staken komt wellicht omdat ik inmiddels te lang in Frankrijk woon, misschien.
Maar alle gekheid op een stokje: ik gebruik facebook om informatie te delen. Artikelen die ikzelf schrijf, of artikelen – in meerdere talen – die ik interessant vind. Ik doe dat om twee redenen. Allereerst vind ik Nederland nogal navelstaarderig. Men weet slecht wat er buiten de landsgrenzen gebeurt. Terwijl juist dat perspectief zo heilzaam kan zijn. Ten tweede is nieuws over religie in Nederland moeilijk te vinden. En ik lees het toch, als freelance journalist en theoloog. Dus plaatste ik het gewoon door op Twitter en facebook.
Nu wil het geval dat ik steeds vaker hoorde van mensen dat ze mijn posts ontweken omdat een hele kleine groep reaguurders de discussies ‘kolonialiseerde’. Dat kwam de echte dialoog niet ten goede. En ik werd er zelf ook steeds kriegeliger van. Enkelen lijken er een dagtaak aan te hebben om de witte ruimte onder mijn geplaatste nieuwsberichten vol te schrijven met hun eigen, maar vaak nogal rigide en weinig tot dialoog bereid zijnde meningen. En dan gaat het zowel over mensen op de ‘rechter-‘ als op de ‘linkerflank’. Maar het stille, gematigde midden werd steeds stiller.
Enneh… ja. Ik ben niet zo van de excommunicatie. Ik heb veel te lang geen paal en perk willen stellen en zelfs eventueel ontvrienden. Na een collega van de internetredactie van het Nederlands Dagblad te hebben geraadpleegd, evenals een bevriende halve dominicaan en een hele moslim, kwam ik op het idee van een pagina.
De regels zijn nu duidelijk: meningsverschillen mogen. Graag zelfs. Dat hoort bij de rijkdom van onze complexe werkelijkheid. Maar ik heb besloten om streng te worden en in te grijpen als het me niet bevalt.
Als mensen hun eigen meningen de hele dag willen ventileren, dan kopiëren ze mijn posts maar op hun eigen pagina, en schrijven ze het daar vol.
Een beroemde Amerikaanse jezuïet, James Martin, heeft op facebook zelfs het aantal commentaren per persoon per post tot maximaal twee beperkt. Dat is nog een andere mogelijkheid. Dat voer ik misschien wel een keer in als het weer eens over ‘kerk en seks’ of zo gaat. Dan gaan vaak echt alle remmen los bij sommigen!”
Wat is de kern van het probleem volgens jou?
“Goede vraag. Het is een samenspel van problemen. Maar in mijn geval is één van de grootste uitdagingen dat we leren om ‘subjectief’ te spreken. Veel mensen durven nauwelijks ‘ik’ te zeggen, maar gooien hele en halve waarheden het internet op.
Een aantal – nogal fanatieke – deelnemers is zo overtuigd van het eigen persoonlijke gelijk dat het proselytistische trekken krijgt. Maar paus Franciscus heeft meermaals gezegd (en hij citeert eigenlijk zijn voorganger Benedictus XVI): de kerk groeit niet door proselytisme, maar door aantrekkingskracht.
Ik vind het leuk als mensen reageren. Dat ze laten weten hoe een bericht bij hen binnenkomt, wat het met hen doet. Maar laat het getuigend zijn. Laat mensen toe in jouw kijk op de wereld.
Soms denk ik dat het grootste probleem is dat ‘fanatieke reaguurders’ feitelijk heel onzeker over zichzelf en/of over hun geloof zijn. Dat ze zich daarom zo vastbijten in hun eigen gelijk en het zo graag om zich heen schreeuwen. Als iedereen nou eens zou proberen om in elke tweede zin op facebook het woordje ‘ik’ te gebruiken, zou het al heel wat beter gaan.
Hoe wordt er door je facebook-vrienden gereageerd en wat vind je van deze reacties?
“Ik heb vrijwel alleen maar positieve reacties gehad. Ik was er wel een beetje bang voor. Maar het loopt als een trein. Ik zit al over de 300 volgers, in één dag.
Een heel klein aantal mensen snapt het probleem niet. Een deel daarvan maakte juist deel uit van het probleem. Een ander deel is gewoon gevolgd naar de pagina.
Al contact gehad met Mark Zuckerberg, de grote man van facebook?
“Haha! Nee, al lijkt me dat wel leuk! Helemaal omdat hij vorige week liet weten geen atheïst meer te zijn. Zou me fantastisch lijken om een gesprek met hem te voeren over individueel geloof, gemeenschap en communicatie.”
Hebben we over 10 jaar nog facebook, denk je? Of is facebook dan, net als Hyves jaren geleden, gestopt?
“Ik heb het gevoel dat facebook nog lang niet voorbij is. Ik zie wel dat jongeren veel op Instagram hun fotootjes delen. En dat Twitter een soort journalistenmedium is geworden.
Maar als je niet alleen maar wilt kijken en bekeken wilt worden, maar ook iets te zeggen hebt of ècht wilt luisteren, is facebook onmisbaar. Want ik geloof niet dat we het alleen maar met foto’s en filmpjes kunnen. Facebook integreert beter dan welk ander medium foto’s en films in een boodschap die ook met woorden, zinnen, punten en komma’s geschreven wordt. Eigenlijk ben ik daarin wel een beetje protestant.
Natuurlijk kan er best een ander medium naastkomen. De afgelopen dagen – tijdens mijn stakingsperiode – heb ik wat met Google+ gespeeld. Dat is eigenlijk een heel prettig medium, maar het komt om de één of andere reden niet van de grond.
De grootste uitdaging blijft echter wel om facebook-gebruikers in staat te stellen om serieuze informatie van foute berichten te leren onderscheiden. Als er een krantenredactie achter zit, worden journalistieke normen gehanteerd en worden artikelen nagelezen alvorens ze de wereld in gestuurd worden. Op facebook kan elke gek iets roepen en voor je het weet leest de halve wereld het.
Ik zou het goed vinden wanneer facebook (maar ook Twitter, Google+ en andere platforms) een pact sluiten met verschillende media (kranten, omroepen, enz.), die ‘gecheckte’ informatie bieden. De vrije ruimte van facebook is een zegen, maar wat meer regulatie en classificatie zou geen kwaad kunnen als het om informatie gaat. Seksueel getinte foto’s worden er toch ook afgehaald, waarom (al dan niet politiek geïnspireerde) leugens dan niet?”
Greco Idema is eindredacteur van Nieuwwij.nl
Jammer Hendro dat je je laat beperken door die gekkies. Ik wens je veel succes.
Rondom ‘nepnieuws’ werkt Facebook met de gerenommeerde International Fact-Checking Network principles van Poynter. De kritiek is juist dat FB teveel censuur toepast (napalmmeisje, borstkankercampagne).
Daarnaast staat het iedere krantenredactie vrij om sociale mediaplatformen te gebruiken voor het publiceren van haar ‘gecheckte informatie’ – aan de hand van de Code van Bordeaux, uiteraard. Vergeet niet: Opinions are cheap, facts are expensive.
Dat iedere ‘gek’ iets mag roepen, vind ik badinerend overkomen: wees blij dat mensen meer access hebben tot onderlinge contacten. Internet brengt veel mogelijkheden met zich mee voor menselijke ontwikkeling.
Dat zeg ik met doodsverwensingen en stalkers aan mijn adres door mijn werk voor Katholiek.nl.
Richt je op het positieve, niet op wat energie kost.
Ik reageer hier even fanatiek omdat ik via geenstijl lees dat wij “het reaguurders volk” onzeker zouden zijn over religie en ons zelf.Bij deze laat ik even weten heel veel te reageren via internet zodra ik de kans krijg een vakje als deze te zien waar ik reacties kan plempen.@religie Ik geloof niet in jullie verzonnen godjes en ik ben zo zeker van mij zelf dat ik zeker weet dat ik bi ben en er helemaal geen probleem mee heb als jullie dat weten.Voor de rest doe ik ook nog wat dingetjes met veel stroom en techniek.MAW wat een onzin verhaal staat er hier boven mijn reaguursel.
Vriendelijk gegroet, Remy Brandt.
Jammer dat Hendro zo overtuigd is van zijn eigen gelijk dat hij keihard gaat moderaten op alles wat hem niet bevalt.
Ik vind dat best hypocriet, en lijkt me niet gezond voor een gewone weergave van de daadwerkelijke wereld. Overigens….kan iemand mij vertellen wat een halve dominicaan is? En als een hele moslim bestaat, is er dan ook een halve moslim?
Ik denk dat de meeste reaguurders helemaal niet onzeker over hun geloof zijn: ze hebben het gewoon niet of sluiten zich aan bij de Kerk van het Flying Spaggeti Monster om er bewust de draak mee te steken. Als je de verzameling gelovigen en de verzameling reaguurders matcht denk ik, dat er weinig in de doorsnede zit. Maar.. naar goed wetenschappelijk gebruik, probeer die relatie maar eens aan te tonen. Dan praten we verder.
Overigens kun je kunstmatig het aantal meningen kustmatig beperken – maar de praktijk leert, dat degenen, die daar in excelleren meestal ook degenen zijn, die erg overtuigd zijn van hun gelijk en tevens alles doen om die situatie te verblijven. Open discussie? Daar zijn dat soort figuren meestal niet in geinteresseerd – en ze gebruiken allerlei drogredenen daarvoor om zich daarin te sterken. Van “vrijheid van meningsuiting is niet absoluut” tot “Het is mijn blog – als je het er niet mee eens bent begin je je eigen blog maar”.
Feit is, dat de connectie tussen de steen die in het water geworpen wordt en de rimpelingen, die het met zich mee brengt volledig verloren gaat. En eigenlijk is dat de bedoeling ook: het creeeren van het eigen “bubbeltje”. Een echte open discussie – tja, dat is heel wat anders.
Begrijp me niet verkeerd: mag allemaal van mij, maar een echte vent ben je niet.