Van 10-12 maart a.s. wordt in trappistenabdij Koningshoeven in het Brabantse Berkel-Enschot een verdiepingsweekend georganiseerd over trappist Thomas Merton. Een gesprek met een van de organisatoren, Willy Eurlings. Willy is voorzitter van de Mertonvrienden.
Door: Greco Idema
Wie was Thomas Merton?
“Merton, in 1915 in Frankrijk geboren uit een Amerikaanse moeder en Nieuw-Zeelandse vader, is op 23-jarige leeftijd katholiek geworden en trad op 26-jarige leeftijd in bij de trappisten in Kentucky. Zijn in 1949 verschenen autobiografie werd een bestseller en daarna heeft hij nog tientallen boeken geschreven. Hij was pionier op het gebied van de interreligieuze dialoog en er is een geweldige hoeveelheid van zijn correspondentie bewaard gebleven (meer dan 4000 pagina’s) met o.a. vredesactivisten, literatoren en geestelijke leiders van verschillende religies. Zijn leven lang is hij een zoeker gebleven naar verinnerlijking. In 1968 is hij door een tragisch ongeluk overleden in Bangkok, tijdens een reis door Azië, de eerste keer dat hij lang uit zijn klooster weg was.”
Merton was internationaal bekend, een van de meest gelezen auteurs op het gebied van spiritualiteit en religie. Hoe kan het dat hij vrij onbekend is in Nederland?
“Mertons werk heeft twee kanten. In de jaren ’50 schrijft hij vaak wat vrome boeken. Zij hebben hem heel populair gemaakt. In de jaren ’60 wordt hij veel maatschappijkritischer en wordt zijn interreligieuze interesse zichtbaar in zijn werk. In Amerika heeft dat hem nogal wat lezers gekost, zeker toen hij zich tegen de Vietnamoorlog keerde. Bij vrome katholieken is vooral dat vroege werk heel populair geweest. Dat zijn ook de boeken die in de jaren ’50 en begin jaren ’60 vertaald zijn in het Nederlands. Die boeken zijn in onze tijd minder populair en van zijn werk dat later is verschenen – een deel daarvan ná zijn dood – is heel weinig vertaald in het Nederlands. Dat is denk ik wel een reden waarom hij in Nederland minder bekend is.
Vorig jaar vierden wij, de Mertonvrienden het feit dat hij 100 jaar geleden geboren is en bij die gelegenheid hebben wij een nieuwe vertaling gemaakt van een scharnierwerk van hem uit 1961: Zaden van contemplatie. We hoopten op één druk, maar op dit moment loopt al de derde, dus ik geloof dat de interesse in hem weer groeiende is. Ook de opmerkingen van paus Franciscus, die hem een man van gebed, een bron van spirituele inspiratie en gids voor velen noemt, plaatsen hem weer in de schijnwerpers.
Wat spreekt jou het meest aan in Merton?
“Vooral dat hij echt een gids is voor het innerlijk leven. Hij is volledig thuis in de christelijke mystieke literatuur: woestijnvaders, Augustinus, Bernardus, Jan van het Kruis en legt die vaak heel helder uit. Daarnaast is hij ook ingevoerd in het jodendom, boeddhisme, soefisme en taoïsme en probeert ook die wijsheidstradities te begrijpen. Hij maakt er absoluut geen hutspot van, want hij vindt dat je dan afbreuk doet aan de verschillende religieuze tradities. Ook de Dalai Lama, die Merton op het einde van zijn leven ontmoette, vindt dat. Dit open staan voor de wijsheidsliteratuur bewonder ik zeer in hem en het feit dat hij steeds is blijven zoeken.”
Kijkend naar wat er momenteel in Nederland/West-Europa gebeurt op het gebied van racisme, anti-islam-gevoelens en antisemitisme: wat zou Merton van deze ontwikkelingen gevonden hebben? Of is dit een onmogelijke vraag?
“Dat is zeker geen onmogelijke vraag. Hij zou daar zeer sterk stelling tegen genomen hebben en dat heeft hij in de jaren ’60 ook gedaan in de Verenigde Staten, waar hij zich onder meer sterk maakte voor sociale gerechtigheid. Daar voegde hij echter steeds aan toe dat we niet moeten blijven steken in verontwaardiging, maar vooral ook onze hand in eigen boezem moeten steken. Veel haat, onvrede en egoïsme zit ook in onszelf en daar ligt onze eerste verantwoordelijkheid. Pas wanneer we onze eigen onvolkomenheden erkennen zullen we in staat zijn zo te handelen dat er echte verbetering kan plaats vinden.”
De afgelopen jaren is er weer wat meer belangstelling voor Merton, zo lijkt het: meerdere activiteiten over Merton en binnen een jaar dus een derde druk van zijn boek Zaden van contemplatie. Kun je dit verklaren?
“Merton is in zijn zoektocht heel open. Ik ken weinig mensen die zo authentiek hun denken, maar ook hun zielenroerselen beschrijven – ook wanneer die laatste niet zo fraai zijn. Dat heeft tot effect dat, wanneer je zijn werk leest, het lijkt alsof je hem heel goed kent en je bent sterk geneigd om hem in zijn gedachten te volgen. Daarnaast is er in onze tijd behoefte aan een tegengeluid tegen alle commercie en oppervlakkigheid enerzijds, en onverdraagzaamheid en fundamentalisme anderzijds. Dat tegengeluid kun je bij Merton vinden. Het zijn dezelfde dingen waardoor paus Franciscus ook zoveel enthousiasme los maakt. Dan is het dus niet toevallig dat die paus in zijn rede voor het Amerikaanse Congres vorig jaar vier grote Amerikanen noemde: president Abraham Lincoln, Martin Luther King, Dorothy Day en Thomas Merton.”
Volgend jaar maart organiseer jij met anderen een verdiepingsweekend over Merton in Abdij Koningshoeven. Waarom een verdiepingsweekend en niet een meer inleidende activiteit? Zo bekend is Merton immers ook weer niet…
“Ik denk dat je het ene moet doen en het andere niet laten. Dit weekend is er voor wat meer diepgang, maar we organiseren volgend jaar in Ranst en Gent (beide in België), bijvoorbeeld ook inleidende bijeenkomsten en ik heb afgelopen jaar ook enkele inleidende lezingen in Nederland gegeven. Verder hebben we ons jaarlijkse Mertonweekend, waar we die verdieping ook gestalte kan krijgen. Mocht iemand geïnteresseerd in dit soort bijeenkomsten, dan is informatie daarover te vinden op onze website www.thomasmerton.nl.”
Welke sprekers hebben jullie uitgenodigd?
“Dat zijn de theologe Elisabeth Hense, de theologe en beeldend kunstenaar Sylvia Grevel, zuster Gertrudis van der Donck van de trappistenabdij Koningsoord in Arnhem, de karmeliet Hein Blommestein van het Titus Brandsma-instituut en tot slot Jim Forest. Met hem zijn we erg blij, omdat hij intensief met Merton heeft samengewerkt in de vredesbeweging en Merton dus ook persoonlijk heeft gekend.”
Wat hoop je dat dit weekend oplevert voor de deelnemers?
“Een lijfspreuk van mij is dat het leven altijd interessanter is dan je je tevoren kunt voorstellen. Voor mezelf hou ik me met deze vraag dus niet bezig, want ik laat het op me af komen en dan is mijn ervaring dat er het nieuwe inzichten en nieuwe ontmoetingen oplevert en die zijn altijd anders dan ik had bedacht. Ik hoop dat dit ook voor de andere deelnemers zo is: inspiratie door wat de sprekers aan de orde stellen, de discussie daaromheen en de ontmoetingen met elkaar.”
Klik hier voor meer informatie over het verdiepingsweekend in Koningshoeven.
Greco Idema is eindredacteur van Nieuwwij.nl
