Recensie “Verlangen naar een nieuw christendom” van Samuel Lee

Mijn eigen achtergrond is die van een witte, academisch geschoolde Duitse theoloog met een Luthers hart en theologie, die als predikant in een traditionele protestantse wijkgemeente in de Randstad werkzaam is. Het christelijk geloof is uiteraard zeer belangrijk voor mij en ik denk geregeld na over heden en toekomst van kerk en christendom, maar tot nu toe heb ik weinig aanrakingen met de Pinksterbeweging gehad, de christelijke beweging waar Lee bewust voor heeft gekozen en waarvoor hij ook voornamelijk schrijft.

Veel van de moeite die ik had om dit boek door te komen, heeft dan ook te maken met de titel die voor deze Nederlandse vertaling van “A New Kind Of Pentecostalism” is gekozen. “Verlangen naar een nieuw christendom” duidt op een veel bredere visie op de vernieuwing van heel het christendom. Het impliceert ook een wijdere doelgroep, namelijk alle christenen of alle mensen die de toekomst of de vernieuwing van het christendom na aan het hart ligt. In zijn proloog gaat Lee op allebei in. Hij constateert dat ook binnen de traditionele kerken charismatische gelovigen en gemeenten zijn die op pinksterkerken lijken en ziet de pinksterbeweging “als een beweging die het hele christendom doortrekt en vernieuwt.” Daarom “richt ik mij ook op andere christelijke kerken”, terwijl hij wel primair voor de pinksterbeweging schrijft.

Helaas draagt deze onduidelijkheid over de doelgroep bij aan de vervreemding die ik voelde. Ik had meer aan dit boek gehad als het als een beschrijving van de pinksterbeweging en haar uitdagingen was geschreven. Lee schrijft namelijk, nadat hij aangeeft ook voor mij als traditionele christen te schrijven, over een christelijk wereldje dat mij in bijna alle opzichten onbekend is en bij vlagen ook vreemd op mij overkomt. Een kerkelijk wereldje waar dingen centraal staan, waar in mijn eigen context niemand naar omkijkt, dat voor uitdagingen staat, die wij lang geleden achter ons hebben gelaten en waar vragen gesteld worden die ik nog nooit iemand heb horen stellen.

Dit alles wekt mijn intense nieuwsgierigheid en verbreedt weldadig mijn horizon, omdat ik op deze manier veel over de pinksterbeweging heb kunnen leren, die binnen het christendom, zeker wereldwijd, elk jaar meer gewicht zal blijven krijgen. Het is erg fijn om met je eigen intellectuele en rationele neus op het feit te worden gedrukt dat er ook heel andere, directere, emotionelere en sterker lijfelijke manieren zijn om het christelijke geloof te ervaren en te leven!

Maar samen met de gewekte verwachting dat Lee zijn droom voor heel het christendom wil ontvouwen, zorgt de ervaring dat het christendom waar hij het over heeft concreet zo weinig met je eigen ‘neck of the woods’ te maken heeft, voor vervreemding. Graag had ik een nadere uiteenzetting gelezen, hoe concreet de pinksterbeweging volgens Lee heel het christendom op een verrijkende manier kan doortrekken en vernieuwen.

Lee schrijft op een aimabele, aanstekelijke en authentieke manier die vlot en soepel leest, maar bij vlagen ook weer afstand schept. Zo is het erg leuk voor de lezer hoe vaak hij anekdotes en concrete ervaringen uit zijn eigen leven inbrengt. Alleen spreekt hij zijn lezers ook geregeld aan op hun eigen ervaringen met kerk en geloof: ‘Ook u zult eens op een conferentie hebben meegemaakt…’ / ‘Waarschijnlijk weet ook u, dat…’ / ‘Ongetwijfeld stelt u zich nu de vraag…’ Ik zal niet zijn enige lezer zijn geweest die zonder uitzondering op al deze vragen een beetje verrast met “eh, nee…?” heeft moeten antwoorden. Zo veroorzaakte de schrijfstijl die in pinksterkringen ongetwijfeld voor bergen aan herkenning zorgt, bij mij een afstand tot het boek en zijn schrijver.

Dat is erg jammer, omdat veel van wat hij schrijft mij uit het hart gegrepen is, veel van zijn passie en van zijn visie voor de vernieuwing van de Pinksterbeweging deel ik, al dan wel met betrekking tot de toekomst van het protestantisme en de Protestantse Kerk Nederland! Zo was de herhaalde gevoelsmatige achtbaanrit haast komisch: vaak als Lee over iets heel specifieks pinksterachtigs begon (de prestatiegerichtheid, het uiterlijk vertoon, de overdrijvingen), kwam hij vervolgens binnen enkele alinea’s met (bijna) dezelfde kritiek en vernieuwingswensen die ik vanuit mijn eigen, wellicht bevooroordeelde, hoek ook zou aanbrengen. Zo moest mijn intellectueel, wetenschappelijk geschoold hoofd erg zuchten, toen hij over ‘wonderen, tekenen en krachten’ begon, om geen twee bladzijden later hevig knikkend met hem in te stemmen toen hij bij het werk van dokters en bij de alledaagse wonderen van liefde en de zorg voor elkaar uitkwam.

Lee’s “Pleidooi voor verandering”, het laatste gedeelte van zijn boek, was tenslotte een inspirerend feest van herkenning voor mij en een enorm fijne bevestiging van hoe deze “theoloog van de straat”, zoals hij zichzelf noemt, zijn theologie, geloof en passie alledaags leeft en niet alleen voor het christendom, maar voor heel de wereld en samenleving concreet inzet. Ik hoop dat vooral dit laatste gedeelte breed gelezen zal worden en veel mensen in beweging zal brengen.

Zijn oproep tot een open dialoog met de wetenschap, met de seculiere cultuur en met andere religies, in het bijzonder met de islam en zijn pleidooi om in de navolging van Jezus op te komen tegen racisme en discriminatie, om zich vanuit het christelijk geloof in te zetten voor sociale gerechtigheid, gendergelijkheid en de rechten voor LHBTIQ+’ers, zijn mijns inziens in deze tijden enorm belangrijke en zeer welkome geluiden. Wat prachtig om te weten dat deze inspirerende voorman van de Pinksterbeweging daarin een voortrekker en bondgenoot is!