Zingeving maakt ons tot nieuwe mensen

In het moderne, wetenschappelijke wereldbeeld leek geen plaats meer te zijn voor morele begrippen als ‘doel’, ‘zin’ of ‘betekenis’. De socioloog Max Weber schreef daarom over de ‘onttovering van de wereld’. Wat er slechts zou overblijven is kille rationaliteit. En ja, die bespeur ik zeker. Denk bijvoorbeeld aan het dominante economische denken dat ontspoort als het zich niet laat bevruchten door andere vormen van denken, ervaren en kijken naar mens en wereld.

Als mensen van onze tijd gaan we – bewust of onbewust – misschien allemaal wel een beetje in het voetspoor van Nietzsche. Of spreek ik nu vooral voor mijzelf? In elk geval merk ik dat mensen veel dingen niet zeker weten. En dat ‘zeker weten’ ook niet het grootste goed voor hen is, in tegenstelling tot vermoeden, betekenis ervaren, inspiratie opdoen, vertrouwen, hopen en liefhebben.

Voor veel mensen is dat de reden om te zeggen dat God niet bestaat. Of om fundamenteel te twijfelen aan het bestaan van God. Maar voor anderen is dat juist een nieuwe spirituele basis om te kunnen ontdekken dat God fundamenteel anders is dan een dwingende autoriteit of de spil van een min of meer gesloten ideologie.

De mens heeft naast een rationele ook een zinzoekende en spirituele kant. Mensen vinden inspiratie binnen een traditioneel religieus verband of juist daarbuiten. Of een mix van verschillende vormen die elkaar kunnen insluiten en aanvullen. Niets is wat het lijkt. Religieuze orthodoxie is soms enorm in beweging terwijl bepaalde levensbeschouwelijke vrijzinnigheid zelfgenoegzaam kan zijn. Maar andersom komt dat natuurlijk ook voor, zeg ik bewust een beetje prikkelend. Hoe dan ook: mensen worden vaak gedreven door een heilig vuur. Zelf denk ik dat de grote religieuze tradities enorm veel rijkdom in zich dragen waar mensen al interpreterend mee verder kunnen.

‘Als je geen zin hebt, dan maak je maar zin,’ zeg ik soms tegen mijn kinderen als zij zich stierlijk vervelen. Dat is een onredelijke opmerking van mij, besef ik. Maar tot vervelens toe word ik soms deelgenoot gemaakt van hun verveling. Elk idee of voorstel wordt in zo’n situatie afgewezen. Gelukkig krijgen ze na verloop van tijd toch wel weer zin om iets te gaan doen.

Zin kun je niet bestellen, laat staan geven. Het valt je toe. Het gesprek tussen mensen kan, denk ik, het effect hebben van zaaien van iets dat later geoogst wordt. En soms moet het eerst helemaal ‘leeg’ en stil worden in jezelf  voordat er iets van nieuwe inspiratie kan groeien. Dat is niet alleen bij kinderen het geval. Zin is er niet voortdurend, maar valt je vroeg of laat wel toe.

Hoe en op welke manieren ervaren mensen zin en inspiratie? Hoe overwinnen mensen gevoelens van zinloosheid, frustratie of onverschilligheid? Welke rol speelt zingeving voor mensen in bijvoorbeeld hun loopbaan? Waar worden mensen echt blij van? En welke waarden zijn dan belangrijk? Kunnen religieuze tradities en gemeenschappen met hun verhalen, rituelen en wijsheden een opbouwende rol spelen en zo ja: hoe? En zijn er ook nieuwe vormen en mogelijkheden?

Als verslaggever zingeving voor Nieuw Wij kom ik nieuwe ontwikkelingen en mensen met verrassende inzichten graag op het spoor, mede geïnspireerd door wat mijn collega’s inbrengen. Dit kan door middel van interviews, door analyses waarin ik deskundigen aan het woord laat, een verslag van een bijeenkomst of door reportages.

Waar zin en inspiratie gekoppeld zijn aan een betere wereld met oog voor superdiversiteit (de erkenning van onze zeer veelkleurige samenleving) en nieuwe netwerken, wil ik luisteren, observeren en vragen stellen om verwonderd te raken en wijzer te worden. Zingeving maakt ons tot nieuwe mensen. En zonder nieuwe ideeën over zingeving, ontbreekt het zicht op een Nieuw Wij.