Werkt democratie voor ons allen? Dringende problemen van de laatste jaren zijn (deels) door onszelf veroorzaakt. Denk aan de klimaatcatastrofe, de zoönose-pandemie en een onthutsende ongelijkheid: volgens het CPB betalen in Nederland rijken een kleiner deel van hun inkomen aan belasting dan armen. Of denk aan de Toeslagenaffaire, de Groninger bodemproblemen en de behandeling van asielzoekers en migranten.
Echter, democratisch gekozen regeringen komen niet tijdig met structurele oplossingen. In plaats daarvan negeren ze de signalen over problemen, wanneer er met die traagheid electorale of financiële winst te behalen valt. Ook ontzien ze probleemveroorzakers, zoals goedkope vluchten, vleesconsumptie, subsidie van intensieve veehouderij en het belastingsysteem.
Door deze kortetermijnpolitiek groeien de problemen voor toekomstige generaties. Bovendien groeit de spanning in onze samenleving. Die groeiende onbestemde woede kan makkelijk worden gericht tegen minderheden en zwakkeren, of op “oplossingen” zoals Brexit of het bouwen van een muur. Daarom de vraag: is het algemeen belang nog wel in goede handen in een democratie? Gaan die twee nog wel samen?
In deze korte serie schetst filosoof Maurits in ’t Veld een visie die de democratie behoudt én het algemeen belang veilig stelt, namelijk door hen te scheiden. Het algemeen belang mag geen onderwerp zijn van polarisatie en dus niet van verkiezingen. Het algemeen belang is niet gediend met debat, maar met onderzoek en gesprek. Daarom moet het worden gedepolitiseerd: het staat boven de politiek.
Hoe kom je erachter wat het algemeen belang is? Door met elkaar te spreken over idealen. Niemand is tegen idealen, idealen drukken uit wat ten diepste in ons leeft. Tegelijk verbinden idealen, want vrijheid betekent vrijheid voor iedereen. In die zin wijst idealisme in de richting van het algemeen belang. We moeten samen vaststellen hoe we vrijheid, solidariteit en rechtvaardigheid verankeren in de samenleving, zodat iedereen, inclusief volgende generaties, met die waarden kunnen leven op een gezonde aarde. Alle reden om het gesprek te openen over het algemeen belang – met daarbij ruimte voor alle gezichtspunten.
