De Keniaanse Agnes Abuom voerde als studentenleider oppositie tegen het regime van Jomo Kenyatta en moest haar land in 1976 tijdelijk ontvluchten. De Anglicaanse Abuom is de eerste vrouw en Afrikaan die tot voorzitter is gekozen van het Centraal Comité van de Wereldraad van Kerken. Met haar conflictbemiddeling overbrugt ze de kloof tussen politieke- en religieuze leiders. Vrouwenrechten, racisme en klimaat-rechtvaardigheid staan hoog op de agenda, vertelt ze.
“We streven naar eenheid op alle fronten. De eenheid in de Wereldraad van Kerken bereiken we niet alleen door het lidmaatschap van kerken, we bereiken het ook in onze strijd voor gerechtigheid, vrede en mensenrechten voor alle mensen op aarde. Dat betekent dat we strijden tegen slavernij, ook moderne slavernij vandaag de dag. De bestrijding van armoede is heel belangrijk, maar ook ons klimaat is een urgent thema. Daarnaast is nucleaire ontwapening altijd onderdeel geweest van onze agenda, net als demilitarisatie. We spannen ons ook in voor de interreligieuze dialoog: de gesprekken tussen christenen en moslims zijn een speerpunt, want in Azië en Afrika is ongeveer de helft van de bevolking moslim. De dialoog is belangrijk gezien de radicalisering: van het grove gebruik van geweld dat wordt toegepast door extremistische moslims tot de extremistische Amerikaanse stromingen binnen het christendom. Ook voeren we al jarenlang een levendig gesprek met het Jodendom.”
Waarom blijft de nadruk op de interreligieuze dialoog?
“Die interreligieuze dialoog is erg belangrijk. Als we geloven dat God op mysterieuze manieren werkt en zijn wonderen doet, en dat hij alomtegenwoordig is, dan kunnen we niet geloven dat God zich alleen manifesteert in ons eigen geloof.”
Ook klimaat staat hoog op de agenda.
“We zijn diep verontwaardigd omdat we ook als gelovige gemeenschap Moeder Aarde heel ernstig geschonden hebben. Als we naar de oceanen kijken: die zijn gevuld met plastic, niet met vissen. Wat een vooruitzicht! Gelukkig dat veel Europese kerken, leiders, religieuze leiders vorig jaar in Parijs bij elkaar zijn gekomen om te pleiten voor een verandering in onze consumptiepatronen. Het is zo belangrijk dat we dat doen: dit gaat niet alleen gemeenschappen aan, dit is een wereldwijd probleem. Net als nucleaire wapens is dit een van de bedreigingen voor de mensheid waaraan we samen moeten werken om het tij te keren.”
Wat is er nodig om klimaatgerechtigheid te bereiken?
“We moeten de industrie, de consumenten en de overheden erbij betrekken. En onze eigen consumptiepatronen onder de loep nemen. Doen we dat wat goed is? Terwijl er een deel van de wereldbevolking sterft, gooit het andere deel voedsel weg. Het gaat om het mechanisme: om wat we produceren, maar ook wat we als consument doen. Alles wat we kopen, is verpakt in plastic. Dat verdwijnt in de zee en onder de grond en vervuild en vergiftigd. Daarom zijn jij en ik het die verandering kunnen brengen, daarom roepen we op tot klimaat-gerechtigheid. Naast de vervuiling worden we ook geconfronteerd met een andere enorme uitdaging: klimaat-vluchtelingen. Er gaan er miljoenen en miljoenen komen. Als we geen maatregelen nemen om dit op de agenda te zetten, krijgen we meer vluchtelingen dan de wereld aankan.”
Kun je in dit alles inspiratie vinden in religieuze waarden?
“Ja, bijvoorbeeld in onze heilige teksten. Toen God de aarde schiep, rustte Hij om te kijken hoe goed het was. Kunnen we vandaag de dag nog steeds zeggen dat de schepping goed is? Zien we dat als we naar de aarde omkijken? Nee. We zien een vertraagde winter in Europa, we zien gletsjers die niet meer goed en mooi zijn. Bijbelteksten inspireren en motiveren ons. Ze laten ons ook zien dat een verandering van onze theologie noodzakelijk is. We hebben een theologie van overheersing, de mens moest heersen over de aarde. Maar als je kijkt naar inheemse volken dan hebben zie je een heel andere benadering, waarvan we kunnen leren. Zij zien de aarde als moeder, een zorgzame moeder, een liefhebbende moeder. Als je zo’n moeder hebt, ga je als kind ook op die manier reageren en ga je je als mens gelijkwaardig verhouden tot de aarde.”
Toch wordt er op basis van die heilige teksten ook veel geweld gepleegd…
“Religie is niet per se gewelddadig, maar wel als het door radicalen wordt gebruikt, door extremisten in contexten waar ongeletterdheid regeert. Ik heb het hier gezien: of het nu gaat om het christendom of om de islam, alles draait om de interpretatie van teksten. En ja, zowel in de Koran als in de Bijbel staan teksten die zich lenen voor een verkeerde interpretatie en geweld. Dat zien we om ons heen. Maar als je wat dieper graaft, en bijvoorbeeld kijkt wat Boko Haram doet, dan zijn er drie basisredenen waarom zij religie misbruiken. De eerste is armoede, die al heel lang in die regio heerst. Daarnaast speelt de marginalisering van mensen mee en er is een gebrek aan betrokkenheid in het politieke proces van besluitvorming. Waar gaan mensen zich dan aan vasthouden? Religie. Marginalisering, armoede, onkunde, discriminatie en uitsluiting zijn drijfveren voor geweld, niet religie. Exclusieve politiek die de meerderheid van de mensen uitsluit.”
Is die ongelijkheid, discriminatie niet de grootste zonde van de mensheid?
“Als ik praat over ongelijkheid in termen van rijkdom, zouden we allemaal in staat moeten zijn om volgens de minimum standaard te leven. Maar de geest van hebzucht brengt ongelijkheid voort. Ik geef altijd het voorbeeld van dictator Mobutu. Hij had alle staatsgelden ondergebracht over de hele wereld: in Frankrijk, Zwitserland enzovoorts. Overal, behalve in zijn eigen land. Uiteindelijk overleed hij als een hond in Marokko, totaal geïsoleerd, alleen. Begraven in een kleine kapel. Omdat hij te bang was om de middelen te besteden aan zijn eigen land. Uiteindelijk werd hij afgezet en weggestuurd uit zijn vaderland. Dat gebeurt er als we ons laten leiden door hebzucht. Maar als we onszelf open stellen, onze angsten en kwetsbaarheid onder ogen zien, worden we rijker als mens. En we kunnen met anderen hun verhalen delen, waardoor ze rijker worden. Maar de ongelijkheid die er is, maakt ons alleen maar armer. We hebben rijkdom, maar we zijn arm.”
Heeft de kerk nog een rol in dit verhaal? Hier in Europa gaan de meeste mensen niet eens meer naar de kerk…
“De kerk is slechts één arena voor het bevorderen van gemeenschap, er zijn ook andere toevluchtsoorden. Gemeenschappelijke plaatsen, waar mensen kunnen praten, eten, samen kunnen zijn: dat moeten we opnieuw uitvinden voor jonge en oude mensen, voor iedereen. Anders lopen we het risico om onze menselijkheid te verliezen in dit extreem individualistische leven. We moeten oog hebben voor eenzaamheid, isolement, depressie. Dat uitgangspunt zien we ook in de mega-steden op het zuidelijk halfrond. Daar wordt niet de nadruk gelegd op de kerk als centrum, maar op het creëren van ontmoetingsplekken voor mensen. Mensen verlangen naar relatie, verbinding met elkaar. Dat relationele aspect moeten we opnieuw ontdekken in de kerk. Anders kom je als kerk inderdaad niet meer in contact met mensen.”
Hoe blijf je hoop houden?
“Onze hoop komt uit de wetenschap dat de mensheid niet bedoeld is voor het noodlot. We kunnen veranderen. We geloven in het evangelie van verandering die kan leiden tot transformatie. In het evangelie van rechtvaardigheid en vrede voor iedereen, ongeacht ras, gender, geloofsovertuiging. Liefde, mededogen, vrede, verzoening: dat zijn de waarden die gefundeerd zijn in ons geloof, die in de Bijbel staan. Onze hoop is verankerd in Christus, die ons eraan herinnert om niet op te geven.”
De vijfdelige documentaireserie Sign of the Times is vanaf maandag 30 juli te zien op NPO 2 bij de EO. Aanleiding is de 70e verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Destijds was Eleanor Roosevelt de drijvende kracht achter deze Verklaring. In de 5-delige documentaireserie gaat regisseur Wilberry Jakobs te rade bij haar geestelijke erfgenamen zoals Isabel Allende en Mabel van Oranje. Welk perspectief hebben zij ons nu te bieden? En waar komt hun hartstocht vandaan om te strijden voor een betere wereld?
Sign of the Times, 30 juli, 6 en 13 augustus om 22.55 uur en 20 en 27 augustus om 22.45 uur op NPO 2.
Bovenstaand artikel werd eerder geplaatst op Lazarus.nl.
