Zijn Nederlanders qua religie traditioneler geworden de afgelopen 10 jaar?
“Er is natuurlijk steeds meer debat over religie, maar dat heeft bijna altijd te maken met de rol van de islam in de samenleving. Mensen zien dat zich met de islam een traditionele vorm van religie gevestigd heeft in Nederland en dat roept veel weerstand op. De ‘moderne’ Nederlander dacht zich vrij gemaakt te hebben van traditionele religie zoals we die hier bijvoorbeeld in de jaren ‘50 hadden en nu worden ze daar weer mee geconfronteerd. Maar ik zie niet dat mensen massaal teruggrijpen naar hun christelijke wortels. Wel is godsdienst steeds vaker in een fluïde vorm aanwezig in de samenleving. Ik merk dat mensen wel een zekere verbondenheid voelen met de christelijke traditie, maar dat niet uiten in een actief engagement met de bestaande kerk. De trend van ontkerkelijking zet zich nog steeds voort.”
Maar zoekt de jongere generatie juist niet steeds vaker naar vormen van bezinning?
“Ik merk wel dat jongeren een reactie zoeken op de vrijheid blijheid mentaliteit van de jaren zestig en zeventig. Jongeren willen de zaken weer wat strakker, de grenzen van de ongebonden vrijheid zijn in zicht gekomen. Maar dat vertaalt zich niet in terug naar de kerk, jongeren zoeken naar andere wegen om uiting te geven aan hun spiritualiteit. Ze doen dat op hun eigen manier op kleine schaal bijvoorbeeld in de kroeg of in de huiskamer. Dat bedoel ik ook met fluïde, ze beginnen over zingeving, omdat er wel behoefte aan is, maar het kan ook zo maar weer verdwijnen.”
Partijen als de PVV en TON leggen heel duidelijk de nadruk op de joods-christelijke traditie in Nederland. Wat is de achterliggende reden daarvan denkt u?
“Ik denk dat ze het als politiek instrument inzetten tegen de islam. Zij zullen nooit accepteren dat de islam ook in de Nederlandse traditie wordt opgenomen. Maar ik zie dat als een voorbijgaand verschijnsel, over vijftien jaar is de islam één van de gerespecteerde stromingen in Nederland. De feitelijke werkelijkheid is namelijk dat we in Nederland bijna een miljoen moslims hebben. Dat bepaalt dus ook mede hoe de Nederlandse samenleving gestalte krijgt. Moslims zijn nu de katholieken van de 21ste eeuw. In de 19de eeuw vertrouwde protestants Nederland de katholieken voor geen cent. Ze zeiden dat ze Nederlands waren, maar als de paus zei: ‘Het moet zo’, dan deden ze dat ook zo, dus ze hadden als het ware twee paspoorten. Zo argwanend wordt er ook naar moslims gekeken, maar dat zal veranderen.”
Hoe kijkt u aan tegen de huidige vernieuwing van de christelijke traditie?
“Events als de ‘Kerkennacht’ bijvoorbeeld worden steeds belangrijker. Mensen hebben daar verwachtingen, ze denken daar iets moois te beleven. De rol van de media waarin religie bemiddeld wordt is ook belangrijk. Het zal ook wel gaan drijven op personalities. Neem een Arie Boomsma bijvoorbeeld: hij is helemaal thuis in de mediawereld, heeft een goed verhaal, ziet er goed uit en put uit de christelijke traditie. Als hij zou willen, zou hij zo een eigen kerk kunnen beginnen. Ik denk dat we van dat soort mensen veel kunnen verwachten, zeker als ze gebruikmaken van de nieuwste ontwikkelingen van internet en mobiele telefoon. We kunnen niet meer verwachten dat mensen alleen in de kerk hun religie kunnen beleven. Toen de boekdrukkunst werd uitgevonden, kreeg je de reformatie. Bijbels werden massaal verspreid waardoor het boek niet meer alleen voor de geestelijken was, maar ook voor de leken die ineens zelf de bijbel konden lezen. De nieuwe media moeten nu gebruikt worden om de verhalen van vroeger opnieuw tot leven te brengen. Ik kan me voorstellen dat een brainstormgroep van creatieve theologen en in religie geïnteresseerde kunstenaars en mediapersonalities een grootscheepse poging gaat doen om de christelijke traditie vorm te geven in de 21ste eeuw. Maar als de kerken zo doorgaan dan sukkelen ze door naar de ondergang.”
Vindt u dat christelijke Nederlanders nieuwe tradities als die van de islam moeten omarmen?
“Zonder dat je nou in een ‘alle-godsdiensten-zijn-gelijk’ verhaal belandt, want dan krijg je zo’n eenheidsworst, kunnen we wel van elkaar leren. Ik kan me voorstellen dat bepaalde gebruiken die in andere religies belangrijk zijn, bijvoorbeeld het vasten, inspirerend kunnen werken. We hadden een paar jaar terug op de VU een door studenten georganiseerd gesprek over de ramadan. De studenten die dat hadden georganiseerd waren van een zeer conservatieve christelijke stroming en dat vond ik sowieso al bijzonder. Er waren allerlei vragen voor de aanwezige moslims, maar toen vroeg ineens een moslim: maar hoe zit het dan bij jullie christenen? Jullie hebben toch ook een traditie van vasten? Er kwamen toen allerlei verhalen over het christelijke vasten en ineens was het een interreligieus gesprek, waarin we van elkaar leerden en elkaar inspirerende verhalen vertelden. Zo kunnen christelijke groepen ook bij andere religies kijken en ontdekken dat bijvoorbeeld meditatie en vasten ook in de eigen traditie terug te vinden is.”
Als Arie een eigen kerk begint, ben ik de eerste die zich als lid aanmeldt! Houd me op de hoogte!
Ik meld me ook aan voor Arie’s Church. Ik zie het al voor me: een grote hal in Almere waar homo’s, lesbo’s, iedereen welkom is.
Haha, ik ben het met deze hoogleraar eens dat Arie een belangrijke reli-man is op tv. Maar volgens mij is het juist bij gebrek aan andere reli-mensen dat hij steeds genoemd wordt.
Arie wordt dan predikant? Moet de kansel dan niet iets verlaagd worden, anders zien we zijn gezicht amper…
Boomsma denkt te commercieel voor een kerk!
Het antwoord op die 3de vraag blijft het meest bij me hangen.
“…. over vijftien jaar is de islam een van de gerespecteerde godsdiensten”….
Nou, dat is snel. Ik denk namelijk dat die pas gerespecteerd zal worden wanneer de politieke aspecten er uit zijn, en het zoals hier gebruikelijk is en met alle anderen het geval, werkelijk een godsdienst is geworden in onze Nl. betekenis van het woord. Stoffels komt daarover met het voorbeeld van de katholieken, die als het ware ook twee paspoorten hadden en deden wat hun priesterpoliticus (de paus) wou.
De moslims hebben niet ‘als het ware’ maar daadwerkelijk twee paspoorten en de duidelijkheid van een hiërarchisch instituut uitlopend naar een paus aan de top hebben ze nou juist niet. Een wereldmissie heeft de Ilsam wel. Die had/heeft het Christendom ook maar dat deel kunnen ze hier in het westen wel op hun buik schrijven. Daarvoor kunnen ze hun best doen in zuid Amerika en Afrika. Losstaan van politieke ambities van de Islam zie ik niet in vijftien jaar gebeuren.
Het proces van toegroeien naar “één van de gerespecteerde stromingen in Nederland”, zou wel een stukje op kunnen schieten als mensen zoals Stoffels los komen van die naïeve ideeën over de Islam en het westen. Ze komen van daaruit tot de simpele gedachte om de strijd en de processen van katholieken versus protestanten eenvoudig te transponeren naar de Islam en de moderne westerse cultuur. Maar zelfs dan kom ik nog niet tot vijftien jaar.
Bovendien is het een staaltje van het projecteren van het westerse denken en geschiedenis op een geheel neuiw wereldprobleem.
Sorry, neuiw moet natuurlijk nieuw zijn.
Verder; ik las net een artikel op de site van elsevier:
http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Nederland/264091/Docenten-Moslimleerlingen-hebben-moeite-met-Holocaustles.htm
Zouden de lessen over de holocoust in de nabije toekemst afgeschaft worden dan zou Stoffels misschien wel gelijk kunnen krijgen met zijn vijftien jaar.
the state of the world we pass down to the next generation depends on the commitment of compassionate leaders.