Bij de herdenking van het slavernijverleden, afgelopen juli, gaf ze voor NPO-radio commentaar op de speech van koning Willem-Alexander. Ze was onder de indruk van de excuses die hij maakte voor de misstanden rond tot slaaf gemaakte mensen, die deel uitmaken van haar eigen stamboom. “De woorden van Willem-Alexander kwamen voor mij echt als een verrassing. Ik ben ervan overtuigd dat excuses heel belangrijk zijn, voor beide partijen.”

Wat haar vooral ontroerde was het woord ‘vergiffenis’ dat de koning in de mond nam. “Sorry zeggen doe je samen, het moet van twee kanten komen. Je vraagt de ander om vergiffenis en die kan jou dat wel of niet geven. Maar het is zeker zo belangrijk om jezelf te vergeven. Alleen zo kunnen we samen helen.” Hiermee zitten we meteen in de kern van wat Babs wil bereiken: mensen met elkaar verbinden. Niet verbloemen wat er fout zit, zeker niet. Maar we moeten er wel samen uitkomen, vindt ze. “Ik ben niet iedere dag bezig met verzet, wel met dingen blootleggen, inzichtelijk maken. Ik wil verhalen vertellen omdat me iets dwars zit of omdat het schuurt.”

Wat haar drijft, heeft ze voor zichzelf verwoord in ‘de vijf v’s’: verbazing, verwondering, verontwaardiging, verontrusting en verrukking. “Wat is het om mens te zijn en om jou tegen te komen? Hoe zijn we geconditioneerd en waarom? ik ben niet per se politiek ingesteld, eerder onderzoekend.” Haar columns voor het Parool werden gebundeld onder de titel Alles wat je liefhebt wordt mooi. “Voor die columns ging ik op zoek naar verhalen en kreeg ik contacten met allerlei mensen. Ik heb ontdekt dat er eigenlijk geen vreemden bestaan, alleen onbekenden en die kun je ontmoeten.”

Maakte ze ook afwijzing of racisme mee in haar leven? “Wat denk je? Ik was een van de weinige gekleurde leerlingen op school en op de meeste plekken waar ik opgroeide. Maar ik vind het een lastige vraag en ik ben voorzichtig met het antwoord. Ik vind dat mijn individuele ervaringen er niet zoveel toe doen. Ze ondermijnen al snel het systemische van racisme en uitsluiting.” Daarom vindt ze wij/zij-denken ook zo pijnlijk. “Zodra het in gesprekken gaat over jullie en hun, over anderen buiten ‘de norm’, wordt er afstand geschapen. Dan wordt er onderscheid gemaakt in het mens-zijn en verdeeldheid gecreëerd. Dat wil ik tegengaan.”

Afro-Amerikaanse schrijvers

Gons, Babs_C_Annaleen Louwes RV Pag. 1

Als kind las ze veel en werd ze de literatuur ingetrokken. “Op een gegeven moment ontdekte ik boeken van Afro-Amerikaanse schrijvers. Zij ontsloten voor mij een wereld die ik nog niet kende. Mijn vaders familie komt uit het zuiden van de VS. Voor het eerst voelde ik een band met die voorouders en met dat deel van de wereld. De boeken brachten hen dichterbij. Ik las ook over slavernij, waardoor ik er steeds meer interesse in kreeg.”

Na de middelbare school ging Babs naar Spanje als au pair. Ze deed Spaanse en Latijns-Amerikaanse literatuurstudies en ging zich steeds meer voor de koloniale geschiedenis interesseren. Ze woonde en studeerde ook een tijd in Brazilië. “De verhalen uit de literatuur gaven me een bepaalde vorm van herkenning. Verhalen met bruine en zwarte vrouwen als hoofdpersonages.” Ze noemt Buchi Emecheta, Toni Morrison, Jamaica Kincaid en Zora Neale Hurston. “Zij schrijven vanuit een oogpunt van waaruit ik niet eerder hoorde vertellen. Dat is zo belangrijk. Ik kwam erdoor in een veel grotere wereld terecht. Een wereld waarin ik op zoek ga naar verhalen. Niet alleen door ze in woorden te vertellen, maar ook in andere vormen zoals beeldende kunst en drama. Kunst is zo voedend. Kunst heeft mij geholpen mijn plek te vinden. Ik lees trouwens veel meer hoor! Nederlandse schrijvers, Franse, Spaanse, Duitse, zoals Herman Hesse. Prachtige boeken die me weer een hele andere wereld introkken.”

Eind jaren negentig was Babs in New York waar op dat moment de voordrachtskunst spoken word steeds populairder werd. “Er zijn zoveel manieren om een verhaal te vertellen. Ik had veel geluisterd naar hiphop, naar muzikanten en dichters zoals Linton Kwesi Johnson en Gil Scott-Heron. In New York ontmoette ik mensen van mijn leeftijd met een gelijke culturele achtergrond, die dichtten op een manier, in een traditie, die mij bijzonder aansprak.”

Ze organiseerde in Nederland bijeenkomsten waarin artiesten konden optreden, maar stapte vervolgens ook zelf het podium op. “Gaandeweg ontdekte ik mijn stijl, mijn stem. Het heeft iets magisch om je verhaal met heel veel mensen te delen. In the particular is contained the universal, zegt de Ierse schrijver James Joyce. Dat was iets wat ik ook gaandeweg ontdekte. Het verbaast me steeds weer hoeveel herkenning er is in het publiek bij heel persoonlijke verhalen. Die universaliteit is veel rijker en veelomvattender dan je denkt. Dat vind ik echt een openbaring. De resonantie van iets wat je aan de keukentafel maakt.”

Spirituele lading

Die resonantie van de collectieve ervaring heeft voor Babs een spirituele lading. “In gedichten onderzoek ik ook de vraag: hoe ben je mens? Hoe zijn we onderdeel van het collectieve mens-zijn?” De manier om dat te beleven, is voor Babs de kunst. “Door een beeld dat drie eeuwen geleden gemaakt is, kun je diep worden geraakt. Dat moet wel spiritualiteit zijn.”

Ze is niet met een geloof opgegroeid. Ze lacht: “Ik heb een tijdje op de crèche van Zevendedagsadventisten gezeten. Maar toen mijn moeder dat ontdekte, haalde ze me daar snel vanaf. Ik had wel liefde voor Bijbelverhalen en keek als niemand thuis was naar de EO. Ik deed wel eens mee aan de rebus, maar dat gebeurde stiekem. In de hippie-omgeving waarin ik opgroeide, was het geloof taboe.”

Toch ontdekte ze dat haar familiegeschiedenis wel degelijk ook christelijke roots had. “Mijn Amerikaanse vader, die pas later deel ging uitmaken van mijn leven, kwam uit de Baptist Church. In zijn verhalen ging het vaak over Jezus, de kerk was heel belangrijk voor hem. Mijn opa bleek in een gospelkoor gezongen te hebben. Op zijn begrafenis zong zijn koor hem naar huis, zoals ze dat noemen. The celebration of the homecoming, dat voelde bijna feestelijk.”

Die traditie heeft Babs Gons omarmd en niet voor niets. “Ik houd van gospel. Die muziek komt voort uit de slavernij. Spirituals zijn ontstaan als vorm van verzet. In de songs zitten vaak verborgen boodschappen die de tot slaaf gemaakten onderling doorgaven. Ze mochten vaak niet praten, maar wel zingen. Dat is een deel van mijn erfgoed. Ik ben er niet mee opgegroeid, maar ik voel me er wel mee verbonden. Het is een transgenerationele overdracht. Of ik het verleden nu omhels of niet: ik draag het met me mee.”

Dit artikel is iets ingekort overgenomen uit Kerk in Mokum. Aanleiding voor het interview was dat Babs Gons op 3 november de Jacoba van Tongerenlezing van de Protestantse Kerk Amsterdam zou verzorgen in de Keizersgrachtkerk. Door persoonlijke omstandigheden kan dat niet doorgaan tot spijt van alle betrokkenen. Er wordt gezocht naar een andere mogelijkheid.

1517659049263

Mirjam Nieboer

Office Manager

Mirjam Nieboer is werkzaam als consulent mentoraat bij de Protestantse Kerk in Nederland. Ze heeft jarenlange ervaring als …
Profiel-pagina
1517028783323

Wilfred Scholten

Journalist en schrijver

Wilfred Scholten is journalist en schrijver. Hij is politiek redacteur bij Trouw, schrijver van Mooie Barend, Lodewijk (de val van een …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.