Reintje, wie ben je en wat heb je met de kloosterspiritualiteit?
“Ik ben predikant in ruste, omdat ik geen gemeente meer heb. Al tijdens mijn werkzame leven heb ik veel nagedacht over de kloosterspiritualiteit. En toen ik zestien was, dacht ik: ‘Als ik in een rooms wiegje had gelegen, was ik vast non geworden’, maar ik lag in een reformatorisch wiegje. Op een gegeven moment ben ik overgestapt naar de toenmalige Nederlands Hervormde Kerk en theologie gaan studeren.
Toen ik in aanraking kwam met de spiritualiteit van de karmelieten was ik verrast dat dat heel dicht bij de reformatorische achtergrond van mij stond. Het sprak mij aan dat de karmelieten van oudsher allemaal hun eigen cel hebben en samenkomen voor gebed en de maaltijd, want, zo dacht ik, een eigen cel kun je in je eigen huis ook hebben. Ik weet nog dat ik mijn eerste hoekje in de kamer had naast een kast met wat planken waar de deur uit was, waar ik een gebedenboekje en een kaarsje had neergezet. Dat was mijn reli-corner. Het voelde eerst heel onwennig, maar gaandeweg is het vanzelfsprekender geworden. Ik heb nu op zolder een eigen hokje dat echt mijn binnenkamertje, mijn huiskapelletje is geworden in huis.
Ik heb bij de Karmel een ingroeitraject gedaan en gaandeweg groeide het plan om wat ik geleerd had bij de Karmel vruchtbaar te maken voor de Protestantse Kerk. Ik ben opgegroeid met drie keer aan tafel bidden en bijbellezen en een ochtendgebedje en een avondgebedje. Dat waren vijf gebedstijden op een dag, zoals ik dat in het klooster ook tegenkwam. Vooral de psalmen nemen een grote plaats in mijn leven in. Daar heb ik veel steun aan in moeilijke tijden.”
Welk idee vormde zich?
“We hebben bij de protestanten iets laten liggen en dat zou ik graag weer ingevuld zien. De reformatoren hebben de kloosters afgeschaft. Zij vonden dat wat in de kloosters gebeurde aan regelmatige gebedstijden verschoven moest worden naar de leefgemeenschap van het gezin. Daar hebben mijn ouders zich dus perfect aan gehouden. Maar wie zit er tegenwoordig nog drie keer met de kinderen aan tafel? Daarom wilde ik dat graag centraal gaan doen. Op doordeweekse dagen worden er nu gebedsmomenten gehouden in de kapel van Nieuw Hydepark in Doorn die we streamen, zodat mensen op een eigen smartphone of tablet tegelijkertijd of achteraf mee kunnen bidden. De bedoeling is dat de Binnenkamer onderdeel wordt van een virtueel klooster, het Klooster in de Cloud.”
Eh, een klooster in de cloud…?
“Ja, bestaande kloosters hebben vaak twee grote problemen. Ze hebben meestal een oud gebouw dat als een blok aan hun been hangt en het levenslange commitment inclusief het celibaat, dit lijkt niet meer te passen in deze tijd. Klooster in de Cloud is misschien wel het virtuele klooster waar je allemaal op aangehaakt kunt zijn en waar je de gemeenschap virtueel ontmoet. Je kunt op ieder moment van dag en nacht en waar je ook bent inloggen en in het Klooster in de Cloud allerlei voorzieningen aantreffen. We hebben een virtuele kapel waarbij je de livestreaming kunt volgen.
Het sprak mij aan dat de karmelieten van oudsher allemaal hun eigen cel hebben en samenkomen voor gebed en de maaltijd, want, zo dacht ik, een eigen cel kun je in je eigen huis ook hebben.
Dat Klooster in de Cloud heeft twee gedeeltes. Er is een open gedeelte met een bibliotheek, daar kunnen mensen inspirerende teksten en muziek vinden en daar komt ook het retraiteaanbod te staan. Het gesloten gedeelte is een soort slotklooster, althans je komt er alleen maar binnen met een wachtwoord. Daar kun je een binnenkamertje, een kloostercel betrekken die je kunt aankleden als een virtueel kamertje. Je kunt er de deur van dichthouden op de manier van de kloostercel die ook dicht kan. Maar als je ‘m open zet sta je open voor contact met anderen. Daar komt ook een chatfunctie in waarbij je bijvoorbeeld contact kunt hebben met een geestelijk begeleider.”
Hebben jullie ook een kloosterregel?
“Ja, de regel van de Binnenkamer is kort en krachtig: Bid en Bemin. Het grote gebod van Jezus: ‘Gij zult de Here, uw God liefhebben met geheel uw hart en met geheel uw ziel en met geheel uw verstand en uw naaste als uzelf.’ Voor mij is dat de kern van geloven, want hoe onderhoud je een relatie met God? Dat is voor mij biddend, het beminnen zit daar ook in, het je bemind weten. We hebben de regel wel uitgewerkt, maar het derde deel moet je zelf schrijven: hoe ga jij zelf Bid en Bemin een plek geven in je leven? Hoe ga je een vorm vinden die past bij jou om stilte in de dag te brengen? Voor iedereen is dat anders en je moet gaan inoefenen wat bij jou past en haalbaar is. De Binnenkamer krijgt een kern van mensen die een gelofte afleggen op deze regel met hun eigen uitwerking daarbij. De komende periode zullen er e-learnings ontwikkeld worden die het vormingsproces rond de regel gaan verdiepen.”
Waarom heet het de Binnenkamer?
“Vanwege Jezus’ woorden: ‘Ga in je binnenkamer en sluit de deuren en bid tot je God in het verborgene.’ In de Binnenkamer wordt gebeden, maar uiteindelijk zit de Binnenkamer natuurlijk in je eigen innerlijke stilte. De gesloten deur zie ik als een symbool om alle stemmen in je hoofd tot stilte te brengen om innerlijke stilte in je eigen binnenkamer te kunnen vinden.”
Als je dat in je eigen binnenkamer doet, dan is het iets van jezelf. Hoe kom je dan in verbinding met die gemeenschap?
“Het gaat aan de ene kant vooral over discipline, maar ook over hoe je dat zoeken in je eigen binnenkamer spannend houdt. Ik denk dat dat zonder ondersteuning moeilijk is om vol te houden, terwijl het wel van belang is om de vorm te vinden die bij jou past. De gemeenschap kan dan helpen om een eigen vorm te vinden. Dat geldt niet alleen voor het gebedsleven, maar ook als het gaat over dat beminnen. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met thema’s als rechtvaardigheid, vredelievendheid, duurzaamheid, zorgzaamheid?
Ik heb in al mijn ervaringen met kloosters gezien dat mensen vaak heel geïnspireerd weer naar huis gaan, maar dan moeten ze zelf gaan zitten in hun eentje en dan die discipline opbrengen. Met de Binnenkamer wil ik graag dat mensen op afstand van een biddende gemeenschap toch ondersteuning krijgen bij hun verlangen. Als er zo’n verlangen is, dan moet het een vorm kunnen vinden, een gemeenschap die je daarin draagt.”
De algemene trend is dat de kerken steeds leger worden. Waarom denk je dat mensen hier behoefte aan hebben?
“Je ziet dat natuurlijk al in de aantrekkelijkheid van kloosters. Waar de kloosters steeds kleiner worden, wordt het aantal gasten steeds groter. Meer dan de helft van het aantal bezoekers in kloosters is protestant. Mensen zijn op zoek naar hun bron. Ze zoeken naar plekken om te herbronnen. Als deze dolgedraaide samenleving ergens behoefte aan heeft, dan is het wel dat mensen hun eigen geluid, hun eigen roeping kunnen vinden, om niet omver geblazen te worden door alles wat er om hen heen gebeurt. Er zijn veel gelovigen die zoekend zijn naar verdieping van hun geloofs- en gebedsleven. Ik wil hen graag ondersteuning bieden bij het vinden van een plek en hun eigen vorm als het gaat over stilte, gebed en inspiratie.”
Zijn jullie geen concurrentie voor de bestaande kloosters?
“We willen het Klooster in de Cloud oecumenisch op gaan zetten. Dat wil zeggen dat er een soort plein komt waarop al het aanbod van retraites van alle kloosters te vinden is. Dat je dus aan de ene kant een klooster hebt waar vanuit de uitzendingen van de Binnenkamer komen, maar dat je ook aan datzelfde plein andere virtuele kloosters hebt waar vanuit zij kunnen uitzenden. Er is bijvoorbeeld al een klooster dat graag een licentie wil afnemen. Veel kloosters hebben niet de mogelijkheid en de menskracht om iets dergelijks te ontwikkelen. We zijn ook niet concurrerend met kerken. Op zondagochtend hebben wij geen diensten, wij zijn er voor de dagelijkse inspiratie.”
Wat is de meerwaarde ten opzichte van een echt kloosterbezoek?
“Misschien moeten we niet denken in meerwaarde en concurrentie. We gunnen de inspiratie van waaruit we zelf leven ook aan anderen. Veel protestanten hebben de weg naar de kloosters gevonden, maar men kan op een gegeven moment die aanloop niet meer aan. Nou, dan moeten we dus iets verzinnen waarbij dat commitment wat zij vragen niet nodig is. Die oude gebouwen hoeven we dan niet meer te onderhouden, maar de monastieke inspiratie heeft een enorme schatkist aan waarden die we graag vitaal willen houden. Er komen steeds nieuwe vormen, iets wat al zoveel eeuwen bestaat heeft zich wel bewezen. Het is een golfbeweging die er altijd al geweest is, maar ik denk dat iedere tijd ook weer vraagt om eigen vormen. Ik denk ook dat er altijd mensen zullen blijven die zo’n leefgemeenschap zoeken. In de Middeleeuwen waren er ook altijd al lekenbewegingen van mensen die niet intraden, maar wel monastiek geïnspireerd waren.”
Wat vindt de landelijke kerk van jullie initiatief?
“We hebben de regel aangeboden aan de voorzitter van de synode en zij reageerde enthousiast. En we hebben contact met de docenten van de opleidingen van de Protestantse Theologische Universiteit die in Nieuw Hydepark worden gegeven. De stafleden gaan tijdens cursusdagen voor in de getijdengebeden. Ook het Roosevelthuis dat in Nieuw Hydepark zorgvakantieweken faciliteert is blij met deze aanvullende activiteit.”
Als zoveel protestanten kloosters bezoeken, dan wil dat toch zeggen dat er ergens iets is blijven liggen waar wij geen aanbod voor hebben.
Is het niet vreemd dat dit een initiatief is vanuit de protestantse traditie en niet vanuit de katholieke traditie?
“Zoiets zei iemand van de katholieke kerk ook een keer: dit hadden wij moeten bedenken. Als zoveel protestanten kloosters bezoeken, dan wil dat toch zeggen dat er ergens iets is blijven liggen waar wij geen aanbod voor hebben. Er zijn natuurlijk allerlei initiatieven. Wat dat betreft is eenderde van de pioniersplekken monastiek georiënteerd, maar iets voor het hele Nederlandstalige grondgebied is er nog niet.”
Hoe komen jullie aan de financiering?
“Sinds vorig jaar zijn we Stichting Getijdengemeenschap de Binnenkamer. Dat het echt iets nieuws is, merk je dus ook als je fondsen aanvraagt, want zij hebben geen rekening gehouden met zoiets innovatiefs. Toch zien subsidiegevers dat de opzet van het digitale Klooster in de Cloud voldoet aan een behoefte en zijn bereid bij te dragen in de kosten. Zo hebben we onder andere subsidie ontvangen van de Konferentie Nederlandse Religieuzen, de Maatschappij van Welstand en de Insinger Stichting. We ontmoeten, of het nou binnen of buiten de kerk is, veel positiviteit. We hebben mensen van rooms-katholieke huize die meeleven, maar het initiatief wordt voornamelijk door mensen uit de Protestantse Kerk gedragen.”
Waar droom je van?
“Zoiets is er niet van de een op de andere dag. Kloosters zijn ook niet van de ene op de andere dag geworden wat ze geworden zijn, maar ik vind het wel belangrijk dat datgene wat in de kloosters wordt beleefd en doorgegeven toegankelijker wordt. Ik droom van een gemeenschap van mensen die gewoon hun eigen leven hebben en een biddende gemeenschap vormen die elkaar ondersteunt om hun eigen gebedsleven vorm te geven.
Ik droom er ook van om op een dag daar een prachtige duurzame moestuin te hebben. Nieuw Hydepark is namelijk zelf een beetje een kloosterachtig landgoed, dus dat zou prachtig passen.”
Dag Ina (en Reintje),
Gewoon even laten weten dat ik dit een verhelderend en inspirerend interview vind. Zo bouwt dit initiatief voort!
hartelijke groet,
Teun kj
Ik ben heel blij met De binnenkamer! Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik in de buurt van Doorn woon, en er dus ook fysiek van kan genieten. Maar virtueel bijvoorbeeld voor militairen in het buitenland, is uiteraard ook geweldig. het idee dat er gemiddeld 40 mensen per dag van de livestream gebruik maken, enthousiasmeert.