“Christus helpt me mijn negatieve emoties te overwinnen”

Wie is Antoinette van Gurp?

“Wat zeg je als iemand je vraagt wie je bent? Ooit las ik eens: ‘Als je iemand vraagt wie hij is, antwoordt hij met zijn levensverhaal’. Dat zal ik dan ook maar in het kort doen.

Ik ben katholiek opgevoed. In mijn puberteit kwam ik in opstand tegen het geloof, de dogma’s en vooral de kerk. Dit geldt geloof ik voor veel mensen.

Op mijn 29ste liep ik een hele tijd, zeker een half jaar, met de gedachte: ‘Is dit nou alles wat het leven te bieden heeft? Het is allemaal meer van hetzelfde’. Toen overkwam mij een religieuze ervaring van goddelijk licht en opende zich in één tel een andere dimensie van de werkelijkheid. Ik ervoer dat God bestaat, en dat heeft heel wat in beweging gezet. En ik heb me er toen intensief in verdiept.”

Hoe heb je dat precies gedaan?

“Allereerst las ik veel over mystiek en spiritualiteit en zocht ik een kerk, maar die vond ik nog net zo stoffig als daarvoor. De Byzantijnse rite raakte me wel, maar er was maar één keer per maand een Byzantijnse viering. Ik heb me toen aangesloten bij een zen-meditatiegroep, bij de Dominicanen. Ook ging ik een opleiding Gestalttherapie doen, omdat innerlijk zich van alles ging roeren en psychologisch dingen uit mijn verleden opgeruimd moesten worden.

Er was tijdens een weekend bij de zen-groep een Japanse leraar die zenmeester én katholiek priester was. Hij gaf ons de opdracht om het woord Abba of Jesu op de ademhaling te zeggen en te herhalen. Ik koos Jesu, en als gevolg van het herhalen van Jezus’ naam voelde ik dat er innerlijk van alles in me verschoof. Ik wist toen dat ik een christelijke traditie moest zoeken en sloot me aan bij de Karmelieten, een kloosterorde die open kerkvieringen had. De christelijke meditatie vond ik bij Daniel van Egmond.
Deze meditatie zette veel in beweging, dingen vielen op hun plaats. God kwam steeds dichter bij in mijn beleving. Door het Jezus-gebed kreeg ik een innerlijke relatie met Jezus Christus. Hij heeft me ontzettend geholpen in mijn verdere gang door het leven. Ook kwamen Bijbelverhalen meer tot leven: het ging ook over innerlijke processen in de mens.

In 1997 kreeg ik de kans om een opleiding Geestelijke begeleiding bij het Titus Brandsma Instituut te doen; daar heb ik veel geleerd over christelijke mystiek en spiritualiteit. Ook leerde ik om anderen te begeleiden in hun geestelijk leven. Toen ben ik zelf een meditatiecursus in de christelijke traditie gaan geven, ik wilde graag doorgeven wat belangrijk voor me was.”

Nooit overwogen het klooster in te gaan?

“Jazeker. Er was in mij een verlangen naar een gemeenschap met geestverwanten. Een kloostergemeenschap zocht ik daarvoor. Na lang zoeken had ik de stadsmonniken, de monastieke gemeenschap van Jeruzalem, in Parijs gevonden. In deze gemeenschap heb ik 4 jaar geleefd. Dat was een belangrijke ervaring, waar ik over geschreven heb in o.a. het boekje STIL.

Na het klooster deed ik de geestelijke oefeningen van Ignatius, omdat ik niet wist hoe verder met mijn leven. Op een innerlijke vraag, naar aanleiding van het verhaal van Jezus’ sterven ‘Waar zou je voor willen sterven?’, kwam bij mij het antwoord omhoog: ‘Om door te geven wat ik geleerd heb van en met God en ik wil mensen ook op die weg begeleiden’. Daarna ontrolde mijn leven zich verder bijna vanzelf en kon ik het steeds meer in Gods hand overgeven. Ik heb nu het idee dat ik op mijn plek zit.”

Werk je voor een organisatie of gemeenschap of…?

“Ik ben kleine zelfstandige, zzp-er geworden en daarnaast heb ik tijd voor mijn eigen meditatie en gebed. Zo is het goed. Als zzp-er geef ik allerlei cursussen, zoals christelijke stilte-meditatie en contemplatie, de monnik in jezelf, bibliodrama, lectio divina, en geestelijke begeleiding aan individuele mensen.”

Terug naar de meditatie. Wat is christelijke meditatie precies?

“Er zijn meerdere vormen van christelijke meditatie; zoals Bijbelteksten lezen, of een gebed innerlijk herhalen. De meditatie die ik geef en geleerd heb is: goed in je lichaam komen, je lichaam als ruimte ervaren, een ruimte waarin alles aanwezig mag zijn, maar vooral een ruimte voor God; zien dat jij niet je gedachten, gevoelens bent. Je leert niet meer mee te gaan in dat denken en voelen of verbeelden. Dan kom je op een diepere laag waar diepere gevoelens zijn: stilte, vrede en vertrouwen. Juist voorbij de oppervlakte die ons in ons leven zo onrustig maakt. Vervolgens richt je je op je mystieke hart en van daaruit richt je je vanuit een gebed van verlangen op God/Christus. Dit gaat vervolgens over in stilte/ contemplatie, wetend dat je in de nabijheid van God bent.”

Waarin onderscheidt christelijke meditatie zich van zen en yoga?

“Zen-meditatie, zoals ik die heb beoefend, leek nergens op gericht te zijn, alleen op de stilte. Het kwam voor mij niet voorbij het zelf. Soms was er leegte, maar er was geen verandering. Die stilte is aangenaam, maar het veranderde mij niet, behalve dat ik rustiger werd, meer gegrond. Negatieve emoties, zoals mopperen en teveel in het hoofd zitten, bleven echter. Ik merkte ook steeds meer dat het zenboeddhisme mijn cultuur niet is. Ik ben niet met Boeddha opgegroeid, heb er geen echte band mee, hij is mij wezensvreemd. Toen ik een boeddhistische leraar vroeg of Boeddha ons helpt, kwam het antwoord dat we het zelf moeten doen. Boeddha heeft het voorbeeld gegeven. Dat is nogal een verschil met het christendom waarin Christus je wel helpt. Kunnen we onszelf bevrijden van ons ego, van ons zelf, zoals men in het boeddhisme zegt? In het boeddhisme heb je daarvoor een goeroe, een leraar.

Dan kies ik toch liever voor God zelf. Christus helpt me in ieder geval om mijn negatieve emoties te overwinnen. Als ik bid in moeilijke situaties, lijkt er ook hulp van zijn kant te komen. Vroeger als kind ervoer ik die hulp niet – maar die was er misschien wel -, maar nu in de verbondenheid en relatie met Christus is vaker mijn ervaring dat negativiteit wordt weggenomen als ik erom vraag.

Wat betreft de meeste oosterse wijsheidswegen zoals die in het Westen worden gevolgd, zen en hatha yoga bijvoorbeeld: die brengen je in je lijf, dat is heel belangrijk, maar er is geen richting of de enige richting is onszelf.

Christelijke meditatie heeft een adres, namelijk God, Jezus Christus. Juist de persoonlijke relatie verandert je. Het komt dichtbij. Ook brengt deze christelijke meditatie je naar het hart, dat was een openbaring voor mij. Dat het hart niet zomaar een symbool is of een fysiek hart, maar een levende werkelijkheid, net zoals er in het boeddhisme over hara wordt gesproken. De liefde staat centraal in het christendom, dus is het hart daarvoor een betere plek. Hara verbindt je met de aarde, de natuur. Het hart met de liefde van God, voor jezelf en anderen.”

Hoe kan het dat er geleidelijk aan steeds meer belangstelling is voor christelijke meditatie? Is dit een reactie op het succes van zen/yoga of op het ‘probleem’ waar je zelf tegen aan liep?

“Dat laatste ook wel, er zijn mensen die ertegenaan lopen dat Zen of yoga niet helemaal brengt naar waar ze naar verlangen. Ik denk dat er steeds minder mensen last hebben van de ‘kerk’, van dwang en dogma’s , zoals dat vroeger veelal het geval was. De kerk is trouwens in de tussentijd ook veranderd. Jongeren zijn vaak niet meer in een kerkelijke traditie opgegroeid, of in een veel ruimer denkende traditie. Ik geloof dat men meer zoekt naar de eigen traditie aan de ene kant, aan de andere kant meer naar de beleving van het geloof, naar de spiritualiteit en mystiek van het christendom, men hoort erover en er worden meer mogelijkheden daarin aangeboden.”

Wat is het verschil tussen meditatie en contemplatie?

“Bij meditatie ben je zelf actief. Je richt je aandacht op je lichaam, oefent je in het niet meegaan met gedachten, gevoelens beelden, geeft woorden aan het verlangen naar God door een gebed, en je probeert stil te zijn.

Bij contemplatie gebeurt het aan je, de stilte komt over je, God werkt in stilte aan je. Contemplatie word je gegeven, dat kun je niet zelf bewerkstelligen, wel kun je je op de juiste wijze richten.”

Mogen aan jouw cursus alleen ‘christenen’ meedoen?

“Natuurlijk niet, de cursus is open voor iedereen. Maar er is wel openheid voor het christendom nodig. In plaats van het Jezus-gebed, wat specifiek christelijk is (maar wat je ook mag bidden als je geen christen bent) kan men ook het woord ‘vertrouwen’ of ‘liefde’ innerlijk herhalen, maar dan is het nog steeds algemeen, en niet Godgericht.”

Klopt het dat er vooral mensen aan je cursus meedoen die een veel te druk leven leiden?

“Ja, veel mensen blijken tegen een te vol leven aan te lopen of aangelopen te zijn en verlangen diep naar rust. Dat is vaak de reden om naar andere wezenlijke zaken in het leven te gaan kijken. Niet zomaar rust, maar kwaliteit in de rust. Er doen regelmatig mensen mee, die een burn-out hebben gehad, en merken dat meditatie hun een hulp en structuur geeft waar ze naar zochten. Maar ook mensen met een diep verlangen naar ‘meer’ in hun leven, en ook wel mensen die theologie studeerden, maar daar niet vonden wat ze zochten.”

In kloosters is reeds vele jaren aandacht voor meditatie, er is ook veel belangstelling voor bij niet-kloosterlingen. Sommige deskundigen denken dat we te maken hebben met een modeverschijnsel… Mee eens?

“Het is van alle tijden. In kloosters mediteerde men altijd wel, op diverse manieren. Maar ik denk dat het ook een modeverschijnsel is, in die zin dat het nu in de belangstelling staat. Gelukkig is er naast de boeddhistische en hindoeïstische meditatie, ook de christelijke meditatie (terug)gekomen. Ook in het christendom is spiritualiteit, niet alleen in oosterse religies.

Als je net begint met je geestelijk leven zou ik zeggen: probeer het allemaal en behoud het goede, vindt de weg die bij jou past. Ik merk in mijn cursussen dat mensen vooral op zoek zijn naar rust en meditatie kan je dat brengen. In de meditatie gaat het om ervaren en men ervaart er ook iets wat verder gaat dan rust. Tegenwoordig is mindfulness in. Het is belangrijk om aandachtig te zijn, dat is wat men daar leert, maar vaak blijft het op het psychologische vlak en rondom ieders ‘zelf‘ steken. Vaak is men op zoek naar snel geluk vinden. Meditatie is een lange weg, een lang proces, maar erg de moeite waard. Meditatie gaat net een stap verder dan mindfulness, het richt zich tot de transcendente en immanente Godheid, wat niet een ‘zelf’ is, maar een ‘Ander’. En we worden stapje voor stapje omgevormd tot hoe we eigenlijk bedoeld waren.”

Wat zouden we met de ‘meditatie-inzichten’ kunnen doen op samenlevingsniveau?

“In meditatie leer je om goed bij jezelf te blijven en bij God. Dat lijkt me een goed uitgangspunt. Ook kan men rustig blijven bij conflicten, door niet met allerlei gevoelens en gedachten mee te gaan. Ook krijg je meer oog voor de andere mens, omdat je niet meer zo op alleen jezelf gericht bent.
Als men God overal bij zou betrekken, dan zou het er veel beter uit zien in de wereld. In een vergadering bijvoorbeeld kun je het Jezus-gebed innerlijk bidden: de sfeer wordt dan echt anders en soms gebeuren er kleine wonderen. Als wij geen instrument of kanaal voor God worden, kan God niet in de wereld werken. Het woord God is nogal beladen. Het is moeilijk uit te leggen, en komt waarschijnlijk zweverig over als je Gods nabijheid niet ervaren hebt. Ik bedoel er een Bron van Liefde mee, maar niet in abstracte zin. Je maakt contact met de diepe Liefde in je, en vandaar uit sta je in de wereld.”