“Compassie kan ook bikkelhard zijn”

Kunt u iets over uzelf vertellen?

“Ik werk nu 35 jaar in het Mozeshuis in Amsterdam. In het verleden heb ik theologie en psychologie gestudeerd, maar op een gegeven moment kwam ik erachter dat ik psycholoog noch theoloog wilde worden. Ik was op zoek naar zingeving en zo ben ik hier terechtgekomen. Het Mozeshuis is ontstaan vanuit de Orde der Franciscanen, maar is mettertijd een educatief centrum geworden. We zijn vooral actief op het terrein van zingeving, dat trekt mij wel. Ik heb het hier altijd naar mijn zin gehad, want ik sta hier middenin de samenleving. Zo heb ik hier de eerste vrouwengroep gehad, allochtonen ondersteund en hen onderwezen in hoe zij bijvoorbeeld subsidie kunnen krijgen, AOW’ers geholpen, computerles gegeven. Ik heb altijd met zingeving gewerkt. Het centrale vraagstuk van het Mozeshuis is: hoe zorg ik ervoor dat mijn leven zinvol blijft?”

Waarom heeft het Mozeshuis het Charter naar Nederland gehaald?

“De mooiste dingen ontstaan uit toeval: een collega van me ging naar een lezing van Karen Armstrong en kwam terug met de vraag of we daar niet iets mee moesten doen. Oorspronkelijk was het plan dat de presentatie van het Charter in het Vredespaleis plaats zou vinden. Dat is uiteindelijk niet gelukt, dus toen hebben we het hier naar de kerk gehaald. We vonden het interessant na te gaan wat we met de Gouden Regel konden doen. Het is allemaal wel een beetje uit de hand gelopen. Dat het zo’n succes zou worden en het zich zo zou ontwikkelen, hadden we van tevoren niet bedacht. Maar dit was zo zinvol, dat we er heel gelukkig mee zijn. Dit jaar organiseren we weer een grote dag met als thema ‘Een jaar Charter for Compassion: waar staan we nu?’”

En, waar staan we nu?

“Wij worden door de gemeente Amsterdam gesubsidieerd om voor de Amsterdamse samenleving te werken, maar tegelijkertijd ontstaan er nu door heel Nederland projecten omtrent het Charter. Wij mogen dat als Amsterdamse organisatie zelf niet coördineren, dus zijn we bezig een landelijke organisatie op te zetten die tot doel heeft om op verschillende terreinen het Charter uit te rollen. We willen alle sectoren in de samenleving in aanraking brengen met de uitdaging: wat zou er gebeuren als je de Gouden Regel in je leven en je werk gaat toepassen? Verder willen we het Charter onder jongeren bekend maken door middel van een samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam. Op 11 november organiseren we een groot concert voor jongeren met theater, cabaret en rap dat wordt afgesloten met een Hindoestaans vuurritueel. Ook in educatieve zin willen we een bijdrage leveren, zodat mensen na gaan denken over wat compassie nu eigenlijk is. Hoe breng je dat in de praktijk? We gaan op dat vlak ook trainingen geven. Zo gaan we weer terug naar de educatieve functie van het Mozeshuis.”

Wat vindt u van de stelling ‘compassie en politiek gaan niet samen’?

“Daar ben ik het zowel mee eens als oneens. Ik denk dat we baat hebben bij een politiek systeem waarin compassie een rol speelt, want de actualiteit staat bol van voorbeelden van wat er gaat gebeuren als die compassie er niet is. Politici zouden de Gouden Regel zelf als leidraad moeten nemen. Aan de andere kant hebben we als organisatie de behoefte buiten het politiek gekibbel te blijven. We willen een organisatie neerzetten die zo enthousiasmerend is, dat mensen zich gaan afvragen: waarom zit ik daar niet bij? Ik denk dat weinig mensen bij een kibbelende club willen horen. We willen duidelijk formuleren waar we voor zijn en wie daaraan mee wil doen, is van harte welkom.”

Wat moet er concreet gebeuren op ‘compassiegebied’ om de steeds duidelijker wordende tweedeling in de samenleving terug te draaien?

“Zo’n vraag veronderstelt dat er consensus is over wat compassie is. Zelf versta ik er het boeddhistische concept van karuna onder. Dat is de bede: “Mogen alle levende wezens vrij zijn van lijden”. Als je leeft vanuit die wens, ga je zelf zoveel mogelijk stoppen met leed te veroorzaken en mensen die anderen leed berokkenen aanspreken om daarmee te stoppen. Die Gouden Regel is dan een prachtig praktisch instrument. In Nederland kan er nu een akelige sfeer ontstaan van uitsluiting, wat mensen leed berokkent. Compassie zou meer in de politiek moeten worden ingebed, opdat politici en mensen elkaar geen leed aandoen.”

Zitten er ook grenzen aan de Gouden Regel?

“Dat is spannend, hé? Doet me denken aan de tijd dat ik in de geweldloze weerbaarheid zat. Toen worstelden we vaak met de vraag wat je zou je doen als jij en je geliefde zouden worden aangevallen. Ik neem aan dat er vast wel ergens grenzen aan zijn, maar je moet beseffen dat compassie niet alleen maar zoet en zacht is. Compassie kan ook bikkelhard zijn. Het bepaalt je eigen doen en laten. Het geeft je eigen verantwoordelijkheid ten opzichte van wat je anderen aandoet. En het is ook een revolutionair concept. Mensen kunnen roepen tegen anderen die beslissingen over hen nemen: ‘Zou jij willen dat wat jij mij nu aandoet, met jou zou gebeuren? Nee? Doe het dan niet.’ Zo vraag ik me af of de financieel adviseur die mij die woekerpolis liet ondertekenen met de woorden: ‘Hier kunt u gerust uw handtekening onder zetten, mijnheer Mulder’ dat ook gedaan zou hebben als hij zichzelf had afgevraagd: ‘Zou ik zo behandeld willen worden zoals ik nu mijnheer Mulder behandel?’ Wie weet had hij het niet gedaan. Uit compassie.”