Kun je kort iets over jezelf vertellen?
“Ik ben Daan Savert, 25 jaar en opgegroeid in Eindhoven. Ik ben protestants-christelijk opgevoed – in een kerkgenootschap dat de Vergadering van Gelovigen heet – met een wat evangelische insteek. Het geloof heeft voor mij altijd een grote rol gespeeld en was in onze familie heel belangrijk. Tegelijkertijd stond ik met mijn andere been in een seculiere wereld en stelden docenten en vrienden op school mij goede, kritische vragen. Die vragen zijn op den duur ook mijn vragen geworden. Uiteindelijk wakkerde dat een nieuwsgierigheid en honger aan die ertoe leidden dat ik koos voor een studie theologie aan de VU in Amsterdam.
Op dit moment doe ik daar een onderzoeksmaster ‘Peace, Trauma & Religion’. Verder woon ik in het Jeannette Noëlhuis, een leefgemeenschap in de Bijlmer, met christelijk-anarchistische roots. Ik probeer mij steeds weer opnieuw af te vragen hoe Jezus navolgen eruit zou kunnen zien.”
Je bent ook actief voor het Christian Peace Maker Team. Wat is dit voor een team?
“Tijdens mijn studie en de zoektocht die daaruit volgde, stuitte ik op een Jezus die op een andere manier radicaal was dan ik tot dusver gewend was. Het viel mij bijvoorbeeld op dat Jezus het veel meer had over het probleem van geld dan over popmuziek, alcohol of seks. Ook raakte ik in de ban van zijn Bergrede en kon ik niet anders concluderen dat Jezus echt opriep tot het volledig afzweren van geweld. Deze Jezus vond ik zowel vreselijk frustrerend als eindeloos inspirerend. Hoewel ik altijd ben blijven twijfelen aan het christendom, kon Jezus me niet loslaten. Mijn stap naar pacifisme was vanuit mijn comfortabele positie natuurlijk erg gemakkelijk. De enige consequentie die het aanvankelijk had, was dat ik eindeloos lange discussies kreeg met medegelovigen die er op dit punt toch heel anders over dachten. Dan voelde ik me heel erg goed bij het idee dat ik gelijk had natuurlijk. Haha.
Het viel mij bijvoorbeeld op dat Jezus het veel meer had over het probleem van geld dan over popmuziek, alcohol of seks.
Maar hoe serieus durf ik het eigenlijk te nemen, vroeg ik me af. Ik vond inspiratie bij de Christian Peacemaker Teams, een soort experiment vanuit het idee: wat als christenen zich met dezelfde discipline geweldloos zouden inzetten als legers voor oorlog? CPT doet dit door op uitnodiging van lokale organisaties aanwezig te zijn op plekken waar mensen leven in situaties van geweld. In mei deed ik mee aan een delegatie van CPT in Iraaks-Koerdistan.”
Wat is jouw definitie van verdraagzaamheid?
“Ik vind het lastig een goede definitie te geven van verdraagzaamheid. Twee jaar geleden woonde ik een lezing bij van filosoof Nicholas Wolterstorff. Hij poneerde daar de stelling dat tolerantie vaak verward wordt met onverschilligheid. Ik denk dat hij daar wel een puntje heeft. Tolerant of verdraagzaam zijn wordt naar mijn idee vaak ingevuld als: ik vind het prima, mensen moeten zelf weten hoe ze leven. Terwijl verdraagzaamheid pas spannend wordt als er iets gebeurt wat je eigenlijk onverdraagzaam vindt. Ben je bereid het dan nog te verdragen? En is dat altijd wenselijk?”
De Libanees-Amerikaans schrijver Kahlil Gibran heeft ooit gezegd: “Verdraagzaamheid is liefde bevangen door de ziekte van hooghartigheid”. Mee eens?
“Wauw, wat een prachtige quote. Ik denk niet dat ie altijd opgaat, maar ik snap haar punt wel. Als je iets of iemand verdraagt dan suggereert dat een bepaalde verhevenheid. Het heeft ook soms iets transactioneels: wij zijn verdraagzaam, maar dan moet jij dat ook zijn. Er is vervolgens geen verdraagzaamheid voor wie niet verdraagzaam is.”
Was Jezus verdraagzaam?
“Ik denk dat Jezus niet zo verdraagzaam was. Jezus ging flink te keer tegen de tempel en de hypocrisie van de religieuze elite. Hij zei ook niet: ‘Verdraag God en uw naaste als uzelf’, maar ‘Heb God lief en uw naaste als uzelf.’ Iemand liefhebben is veel spannender dan iemand verdragen. Liefhebben is riskant en doet pijn. Als je iemand liefhebt, kan het niet anders dan dat je zelf een ander mens wordt. Als ik iemand tolereer dan kan ik diegene op afstand houden. Dat werkt bij liefde niet zo. Aan liefde kun je kapotgaan. Bij Jezus gebeurde dat letterlijk. Het leidde tot zijn executie. Dat kun je dan weer zien als een extreme vorm van verdraagzaamheid: de martelingen over je heen laten komen en dan nog zelfs je beulen vergeven. Maar dat is een vorm van verdraagzaamheid die in dienst staat van iets veel groters. Het is een consequentie en geen doel op zich.”
Welk boek scoort beter qua verdraagzaamheid, denk je: bijbel of koran?
“Ik ben niet bekend genoeg met de Koran om deze vraag te beantwoorden. Maar zelfs al had ik de hele Koran gelezen, dan was het alsnog onmogelijk geweest. Nog los van de vraag wat verdraagzaamheid precies is, is het niet zo eenvoudig om een religieus boek te beoordelen.
De islam zit momenteel nogal in het beklaagdenbankje in Nederland. Mensen die beweren dat de islam gewelddadig is, citeren hardvochtige teksten, mensen die willen beweren dat het een vreedzame religie is, citeren iets liefdevols. Tsja. Ik zal het alvast maar verklappen: datzelfde trucje kun je met de Bijbel ook uithalen. De Bijbel spreekt dan ook niet met één stem. De vraag is voor mij dan ook niet: wat zegt zo’n boek? Maar: hoe lees je dat ding (letterlijk) in godsnaam? Als ik de hand in eigen boezem steek, moet ik gewoon onderkennen dat de Bijbel gebruikt is om het meest grove geweld denkbaar te legitimeren: kruistochten, slavernij, maar recenter nog de Apartheid in Zuid-Afrika en op dit moment bijvoorbeeld het onrecht dat Palestijnen wordt aangedaan.
Misschien moeten we soms leren wat onverdraagzamer te zijn.
Als christen probeer ik me af te vragen hoe Jezus de Bijbel vandaag zou uitleggen, voor zover je die vraag duidelijk kunt beantwoorden. Je ziet dat ik vanuit mijn eigen traditie worstel met deze teksten. Dat gun ik moslims ook. Het zou dan ook stom zijn als ik voor hun bepaal hoe verdraagzaam hun boek is.”
Kijkend naar de huidige polarisatie in Nederland: hebben we dan ‘genoeg’ aan meer verdraagzaamheid? Of: moeten we op zoek naar meer ‘verbinding’?
“We hebben absoluut niet genoeg aan meer verdraagzaamheid. Er zijn namelijk ook heel goede redenen om onverdraagzaam te zijn. Van Martin Luther King Jr. werd ook een verdraagzaamheid verwacht: ‘Wacht nog even met je protest, het komt nu nog niet zo goed uit.’ MLK zelf dacht er dan vaak anders over. Ik hoor maar weinig mensen vandaag de dag klagen over de aanpak van Martin Luther King Jr. en toch krijgt Black Lives Matter dezelfde kritiek. Misschien moeten we soms leren wat onverdraagzamer te zijn. Het is zo gemakkelijk om je kop in het zand te steken en het onrecht in de wereld niet te zien.
Uiteindelijk denk ik dat goede verdraagzaamheid moet voortvloeien uit liefde. Liefde maakt het een stuk gemakkelijker om iets van een ander te verdragen. Dat liefhebben zelf is dan weer niet zo gemakkelijk.”
Wat ga je de 28ste oktober doen tijdens je workshop? Wat kunnen we verwachten?
“We gaan uitzoeken wat de Bijbel precies zegt over verdraagzaamheid. Nee, grapje! Maar we gaan dat boek wel openslaan, niet omdat het ons antwoorden geeft, maar omdat het ons fantastische vragen stelt. Kom meedoen als je je wilt laten verrassen.”
Heerlijk die vrijheid van denken.
Dat doe je goed.
Liefde en verdraagzaamheid is een luxe die wij ons hier in Europa (kom trouwens niet te dicht naar Oost Europa) sinds een halve eeuw (want daarvoor was het bij ons ook ver beneden peil natuurlijk) kunnen permitteren. Mooi toch?? Van Turkije oostwaarts ligt dat anders, Midden Oosten, Iran, Irak, Tibet, Birma, Noord Korea? Zou het daar op den duur ook zo gezellig worden als bij ons?
Nicholas Wolterstorff poneerde de stelling dat tolerantie vaak verward wordt met onverschilligheid.
Dat doet me denken aan leven en laten leven. Dat kan positief zijn, de ander de ruimte geven en gunnen dat die net zoveel rechten en plichten heeft als jijzelf. Dat jij dus niet superieur bent aan die ander. Dat jij zijn/haar broer en zus kunt zijn, waar je voor wilt instaan.
Het kan ook onverschilligheid inhouden wat interesseert mij die ander, als ik er maar geen last van heb. De ieder voor zich, en god voor ons allen, houding.
In het woord verdraagzaam zit het woord dragen in. Het roept de vraag op. Kunnen, willen wij elkaar dragen, tot steun zijn, ook wanneer het erop aan komt, en meer gevraagd wordt dan mooie en lieve woorden.
Het woord verdraagzaam confronteert ons ook met de vraag wie ben ik en waartoe ben ik bereid in mijn relatie met mijn medemens.
Uitleg van Binjamin vind ik erg mooi. Zo ervaar ik het in mijn eigen leven. Verdragen als werkwoord. Kunnen, willen wij elkaar (ver)dragen? Ik wil het, maar ik voel me begrensd en ben het ook. Ik kijk dan ook naar Jezus op de manier dat hij gedragen, verdragen heeft en nog draagt, wat ik niet kan dragen. Uit liefde, actief! en passief tegelijk. Als mijn armen te kort zijn om te (ver)dragen mag ik de last in Jezus armen leggen.