“De Zinnen wil partijganger zijn van het kwetsbare en waardevolle van het bestaan”

Op 300 meter afstand van het Binnenhof staat sinds ruim dertig jaar een rooms-katholieke kerk, de H. Antonius van Padua. De kerk deed de laatste 12,5 jaar dienst als spiritueel centrum De Boskant. Er werden lezingen, debatten, concerten, exposities en vieringen gehouden. Geen enkele andere Haagse kerk kon, mede dankzij vele vrijwilligers, vijf tot zes dagen in de week gastvrijheid verlenen. De plek werd dierbaar voor een toenemend aantal Hagenaars en toeristen: zinzoekers, christenen, andersgelovigen en agnosten. Niet verwonderlijk dat het Bisdom Rotterdam De Boskant een ‘pleisterplaats van spiritualiteit en geloofsverdieping’ noemde. Er mocht ruimte zijn voor ‘tegendraadse geluiden’ waarmee bezoekers konden aansturen op een ‘(her-)ontdekking van religie en de rooms-katholieke traditie als bron van inspiratie’.

De verontwaardiging was dan ook groot toen, met ‘milde’ sturing van het Bisdom door het bestuur van De Boskant, werd besloten om de activiteiten van het r.k. spiritueel centrum eind 2014 stop te zetten. De inhoudelijke en financiële redenen daarvoor blijven schimmig. “Ik ben mijn tweede thuis verloren”, vertelde een trouwe bezoeker, en ‘Ik ben ontdaan’, liet een pater uit de Algerijnse Sahara weten.

Hartverwarmende steunbetuigingen aan voormalig directeur Theo Wierema gaven de aanleiding voor het opzetten van een ‘katholiek netwerk dat zelfbewust omgaat met haar traditie, partner is in dialoog en gastvrij wil zijn voor alle mensen van goede wil’.

De Zinnen, waar staat dat voor?

“Het is afgeleid van ‘zin’, een woord met meerdere betekenissen. De zinnen zijn onze zintuigen, ons verstand, het gevoel, onze lust, het staat voor nut en zingeving, voor hoofd- en bijzinnen. Maar het woord staat ook voor de meervoudsvorm van het woord ‘zingeving’. Verder staat het voor taal: de wijze waarop wij spreken, onszelf uitdrukken. Ons motto is: ‘De Zinnen kussen je wakker’. God, onze bron, kust ons wakker, zou je kunnen zeggen. In ons affichebeeld zie je daarom lippen in de kosmos ingetekend. God die als het ware de zintuigen én onze Rede prikkelt, waarmee we goedheid en schoonheid proberen te ervaren en ons eigen plekje in een fascinerend duister spel proberen te duiden.
De christelijke God openbaart zich waar mensen onvoorwaardelijk geloof, hoop en liefde met elkaar delen. Bijzondere christelijke denkers en doeners inspireren de mensheid al eeuwenlang om hier in het leven van alledag handen en voeten aan te geven. De rijkdom van die zin-volle traditie willen we ‘aan de man’ brengen. We willen die traditie continue in dialoog brengen met opvattingen die we ‘modern’ noemen.”

Met ‘De Zinnen’ wilt u een katholiek netwerk voor gelovigen, twijfelaars, agnosten en atheïsten zijn. Wat zouden die laatste drie groepen met het katholicisme hebben?

“De katholieke – de hele christelijke – traditie zoekt al ruim tweeduizend jaar manieren van omgaan met onze tijdloze en tijdeigen levensvragen: Wat doe ik hier? Wat is dat nou, de naaste onvoorwaardelijk liefhebben? Hoe kan die boodschap zich vertalen in, bijvoorbeeld, de houding en leer ten aanzien van homoseksuelen? Of in ontwikkelingshulp? Wat betekent het voor ons leven hier en nu, om te vertrouwen op een God, een welwillende basis van alle leven die ons opvangt als we vallen? Daarbij putten we uit verhalen, met als kern de verhalen rond Jezus van Nazareth.
Het zijn vragen van existentiële aard. En dus ook vragen van twijfelaars, agnosten en atheïsten. Onze manier van omgaan met die vragen kan hen interesseren en inspireren en omgekeerd natuurlijk ook. Ik pleit ervoor dat we die dialoog zelfbewust aangaan vanuit een doorleefd geloof en besef van de grote eigen waarde van onze traditie. Op die manier kunnen we mét niet- en andersgelovigen in dialoog op zoek naar ‘begaanbare wegen door het leven’, en het daarbij bijvoorbeeld ook hebben over de rafelranden van de secularisatie, want die zijn er volop.
Ik denk dat religie fundamenteel het potentieel heeft om te ontsnappen aan iedere menselijke poging om een ‘mooi, gesloten en rond verhaal van het bestaan’ te maken; iets wat altijd en overal weer dreigt. In die zin wil ‘De Zinnen’ vanuit haar traditie een kritische massa genereren in de samenleving, om met dialoog door te stoten tot de dingen die er altijd en overal echt toe doen en quasi heilige huisjes omver halen – ook die van onze cultuur. De Zinnen wil partijganger zijn van het kwetsbare en waardevolle van het bestaan.”

Waarom noemt ‘De Zinnen’ zich dan een katholiek netwerk?

“Gewoon omdat we daar vandaan komen, daar wat over kunnen zeggen. Er is veel wijsheid en ervaring in samengekomen. De rooms-katholieke traditie weet ook hoe je met de beste intenties tot de meest gruwelijke daden kunt komen. Evenzeer een waardevol geluid! Juist in de manier waarop we werken, laten we zien dat we voorbij de hokjes zijn.
Vanzelfsprekend hebben we dus ook niet-katholieke sprekers en zijn we de facto oecumenisch. Daarom heeft ons bestuur dus ook een protestantse voorzitter. En wordt de protestantse Christus Triumfatorkerk in Den Haag onze thuisbasis. We zoeken de dialoog op en staan open voor de wijze waarop dat gaat uitpakken. Maar tegelijkertijd willen we niet doen alsof ‘het allemaal hetzelfde is’. Dat biedt een intense en waardevolle dialoog van de menselijke maat.”

Denkt u te moeten concurreren met een groot aanbod aan zingevingsideeën?

“In de jaren vijftig werden je levensloop en identiteit in belangrijke mate bepaald door de traditie waarin je opgroeide. Vrijwel niemand sprak toen over ‘zelfontplooiing’ en ‘authenticiteit’. Inmiddels is dat fundamenteel veranderd. Het lijkt er op alsof we onze identiteit nu zelf individueel kunnen vormgeven, los van een gemeenschap. Ik geloof daar zelf niet zo in, maar het is in onze westerse cultuur inmiddels wel een breed gedeelde opvatting. En dus is er een ‘vrije markt’ op het gebied van zingeving ontstaan, waarop allerhande levensvisies ’te koop’ zijn. Daar gaan we mee concurreren. Onder andere door daar vraagtekens bij te stellen.”

Vraagtekens bij wat voor dominante opvattingen?

“Bijvoorbeeld: in onze cultuur geloven velen sterk dat de mens gelukkig wordt als hij de maximale vrijheid krijgt om zichzelf te ontplooien. En ook, dat hij zelf “verantwoordelijk” is voor zijn geluk. Ik denk dat onze “bijdrage” het stellen van vraagtekens kan zijn bij dat idee over geluk. Hoezo is geluk maakbaar en hoezo zijn wij dus verantwoordelijk? Als je het niet redt, is het dan je eigen schuld? Juist wanneer je die vraag aan de orde stelt, blijkt de waarde van onze christelijke traditie. Zij weet wel beter: ze slingert hier niet voor niets het begrip ‘genade’ de markt in, en wijst op het dubbelgebod van God om ook de naaste lief te hebben als kern van alles.”

Is die boodschap wel zo aanlokkelijk voor massa’s?

“Jezus betoonde zijn naastenliefde heus niet alleen aan zijn fans. Hij zocht de onaanraakbaren en uitgestotenen van de samenleving op. Hij gaf zijn tijd, zelfs z’n leven aan degenen die hem beschuldigden. Aan ieder schonk hij een confronterende en tegelijkertijd geruststellende boodschap: kijk eens om je heen, je leeft niet alleen en voor jezelf op deze wereld.
Jezus wilde niemand bekeren tot het christendom, laat staan tot het katholicisme. Hij verkocht geen religieus product op de markt. Hij had een aansporing: laat haatdragende gedachten los; bekeer niet de ander, maar kom eerst zelf tot inkeer. Een moderne vertaling daarvan is misschien: durf voorbij te leven aan die fifteen minutes of fame, durf de wereld te redden door een boom te planten in plaats van de wereld te bekeren tot jouw visie, durf jezelf te geven aan je naasten, aan het leven, aan de dood – en je zult leven. Bij ‘De Zinnen’ willen wij daar met ontmoetingen en inspiratie gevolg aan proberen te geven. Noem dat dan maar onze plek op die gekke markt van welzijn en geluk.”

De Zinnen wil zich landelijk ontplooien. Wat betekent dat?

“We willen op termijn lezingen, workshops, exposities, retraites en andere activiteiten gaan houden in het hele land, met Den Haag als thuisbasis. Een lezing van de Engelse theoloog Theodore Dalrymple kan in Amsterdam misschien op een groter jongerenpubliek rekenen dan in Den Haag, waar geen universiteit gevestigd is. Iedere locatie heeft zo z’n voor- en nadelen. Het liefst zoeken we ook in ruimtelijke zin de rafelranden van de geseculariseerde samenleving op. Iedereen mag z’n zinnen laten strelen en af en toe laten prikkelen. We hebben er zin in.”