Waar komt uw interesse in de Arabische wereld vandaan?
“Ik heb mijn wortels in de vredesbeweging, waar ik in de jaren ‘70 en ‘80 al bij betrokken was. Het Midden-Oosten heb ik lang uitvoerig bestudeerd en ik was al promoleider projectleider van de Euro-Arabische dialoog vóór de fusie tussen IKV en Pax Christi. Mijn interesse in het Midden-Oosten komt vooral voort uit het feit dat ik in het verleden taallessen gaf aan Turken en Marokkanen. Eigenlijk ben ik er een beetje ingerold. In mijn functie werk ik aan de beleidsontwikkeling, de studie naar veranderingsprocessen en wat we daaraan kunnen bijdragen. Ik ben ook bezig met de Kaukasus, maar daarvoor doe ik alleen de onderzoekskant.”
U zult het druk hebben gehad de laatste weken.
“Zeker, we zijn nu verslaafd aan Al-Jazeera. Het zijn gebieden waar we al een hele tijd mee bezig zijn. Onze focus ligt op Libanon, Syrië, Irak en Jordanië. We zoeken naar agents for change, helpen hen zich te ontwikkelen. In het algemeen is het heel veel werk en van lange adem. Het is belangrijk je niet te laten ontmoedigen door gebrek aan vooruitgang. We richten ons vooral op intellectuelen en jongeren, maar we werken ook aan beleidsbeïnvloeding in eigen land.”
Wat is uw diagnose van de situatie in Egypte en het Midden-Oosten?
“Het Midden-Oosten staat stil. Sinds de jaren ’80 is er een golf van democratisering over de wereld gegaan die de regio grotendeels is misgelopen. Waren er wel pogingen tot democratisering, dan ging het gewelddadig. Desondanks vind ik het gevaarlijk om een analyse te geven, want ik heb het gevoel dat alle deskundigen een uur later terug moeten komen op hun analyse. Egypte is een machtspyramide die mettertijd steeds smaller is geworden en steeds meer groepen tegen zich in het harnas heeft gejaagd. Toen er rond de jaarwisseling aanslagen op kerken werden gepleegd, ontstonden er hele specifieke protesten van christenen tegen de regering. Dat is opmerkelijk, want de christenen hebben altijd juist een relatief goede relatie met het regime gehad. Dat is logisch overigens voor een minderheid. Het broeit in heel veel Arabische landen, dat gevoel hebben we al wat langer. Het probleem is maar deels politiek. Er zijn ook belangrijke sociaal-economische oorzaken, zoals gigantisch veel werkloosheid. Veel jongeren die behoorlijk goed zijn opgeleid, hebben toegang tot internet en de mondiale cultuur. Er wordt wel gezegd dat landen met relatief veel jonge werkloze mannen een hoog conflictpotentieel hebben, maar in Egypte is er sprake van brede revolte.”
Wat kunnen we de komende weken verwachten van Egypte?
“Is de gevaarlijkste vraag, die iedereen altijd fout beantwoordt. We weten niet wat het leger gaat doen. Mubarak zal niet meer door zijn zoon worden opgevolgd, zoals we een jaar geleden nog dachten. Het leger gaat een grote rol spelen. De revolte is behoorlijk georganiseerd, maar er is niet een politieke partij die domineert. De Moslim Broederschap lijkt er een beetje achteraan te rollen, maar maken er wel gebruik van om zich te laten zien. Al lijken ze het vaak ook niet te weten.”
Hoe ziet u de rol van de Moslim Broederschap in de nabije toekomst?
“Er is geen democratische toekomst denkbaar zonder de Moslim Broederschap. Ik snap ook best dat seculieren en christenen vrees hebben voor moslimradicalisme. Onder de Moslim Broeders zijn pragmatische mensen, maar voor een deel ook niet echt lekkere jongens. Het moet wel vooral duidelijk zijn dat het niet aan ons in het Westen is te bepalen wie daar verkiezingen gaan winnen. Hoe zo’n groep zich ontwikkelt, hangt van de omstandigheden af. We hebben contact met Hamas, en je ziet dat er vaak een tweespalt is tussen een pragmatisch politieke en een ideologische kant. Als je zo’n groep in de hoek drijft, wint vaak de ideologische kant. Wat we daarom vaak proberen, is zorgen dat er een dialoog komt tussen verschillende kanten.”
Gaat Egypte als inspiratiebron dienen voor jongeren in landen als Syrië, Jordanië en Iran?
“Als inspiratiebron in elk geval wel. Het is hét hart van de Arabische wereld. Het heeft de grootste bevolking, de grootste universiteit, het is een cultureel centrum. Dat is de laatste jaren een beetje gestagneerd, maar geldt nog steeds. Tunesië is wat dat aangaat maar klein en perferisch, westerlijker en verder weg van het Midden-Oosten. Maar wat er precies gaat gebeuren is onduidelijk. Er zijn overal demonstraties, maar dat de omslag een enorm inspirerende werking heeft op de regio is duidelijk.”
Hoe kan het vertrouwen van de Egyptenaren in de overheid worden hersteld?
“Het vertrouwen van demonstranten in de regering is 0, maar er is wel vertrouwen in het leger, want daar zitten ook hun broers en hun neven in. Het moet meer dan alleen een paleisrevolutie worden.”
Ziet u zelf met vertrouwen het nieuwe Egypte tegemoet?
“We zijn hoopvol, maar optimisme is iets anders. Ik behoor niet tot het cynische soort, veel hangt af van het perspectief dat je hebt. We weten dat er kans op verandering is, dat moeten we nu zo veel mogelijk steunen. Het hele verhaal dat Arabische moslims een ander soort mensen zijn, blijkt niet waar.”
Bovenstaand interview werd afgenomen kort voor de val van Mubarak.
