“Duurzaamheid een westers concept? Dat is een misvatting!”

Jumana komt uit een Irakees gezin. “Bij ons thuis was het een taboe om voedsel te verspillen. Elk rijstkorreltje op mijn bord moest opgegeten worden. Toen mijn ouders hier in Nederland een woning kregen met een achtertuin, toverde mijn moeder deze om tot een moestuin. Dat zelfvoorzienende is verweven met onze cultuur. Ik kan me als kind herinneren dat ze daar graag mee bezig was, ze verbouwde tomaten, aubergines en druiven.”

Ze vindt het inspirerend dat haar ouders bijdroegen aan biodiversiteit in hun tuin. “Mijn moeder waardeerde elke plant en elke boom die er stond. Het was haar leefwijze, in essentie heel duurzaam. Zuinig zijn met elektriciteit en water was ook vanzelfsprekend. Ik heb altijd affiniteit gehad met een duurzame leefstijl en omdat ik, naast mijn studie Psychologie, nog graag een bestuursjaar wilde doen, ben ik secretaris van Stichting Groene Moslims geworden. Mijn islamitische achtergrond en mijn duurzame principes, normen en waarden komen daardoor mooi samen.”

Stichting Groene Moslims wil moslims bewuster maken van het principe dat islam inherent duurzaam is. Ze willen het milieubewustzijn bevorderen van moslims, consumenten en ondernemers om ze aan te zetten tot duurzaam consumeren en maatschappelijk ondernemen.

Jumana leerde Soumia Majait kennen bij de Groene Vloot, een event waar Stichting Groene Moslims ook bij betrokken was. De Groene Vloot is een programma voor young professionals dat vijf dagen duurt waarbij ze op Terschelling kamperen en bezig zijn met persoonlijke ontwikkeling gerelateerd aan duurzaamheid. Soumia is opgegroeid in Naarden en heeft een achtergrond in voedingswetenschappen. Haar ouders zijn geboren op een boerderij in Marokko waar haar grootouders hun eigen groenten en fruit verbouwden en vee hielden. Totdat zij in Nederland kwamen waar alles beschikbaar en in overvloed was.

“Met mijn vader praat ik daar vaak over,” vertelt ze. “Hij heeft de hongerwinter meegemaakt toen er helemaal niets was. Na de oorlog was er een soort compensatiegedrag: alles wat we gemist hebben gaan we nu inhalen. Tijdens de Groene Vlootdagen werden we spelenderwijs aangemoedigd om na te denken wat voor pion wij zijn in de duurzaamheidstransitie. Ik was helemaal niet bezig met duurzaamheid, maar ik besefte ineens dat ik met kleine aanpassingen kan meewerken aan de duurzaamheidstransitie, zoals het vervangen van mijn papieren koffiebeker door een herbruikbare beker en door geen auto aan te schaffen om het gebruik van het openbaar vervoer of de fiets te stimuleren.”

Binnen de stichting is Soumia actief in de commissie Green Matters. Zij organiseren periodiek een event, zoals een lezing, filmmiddag, workshop of een dag om samen zwerfafval op te ruimen. “Ik faciliteer de jaarlijkse Ramadan Fit-challenge door mensen te stimuleren meer te bewegen, omdat tijdens deze periode de mensen veelal minder actief zijn. De iftar is de dagelijkse avondmaaltijd tijdens de Ramadan. De Green Iftarcommissie, waarvan ik ook lid ben, stimuleert mensen om naast het eten ook eigen servies en bestek mee te nemen. Dat voorkomt voedselverspilling, maar tevens het gebruik van plastic. Daarbij zijn de Green Iftars volledig vegetarisch, proberen we lokaal voedsel te gebruiken en vermijden we verpakkingen.”

Soumia vindt duurzaamheid een vaag begrip. “Vaak hebben we het over duurzame technische oplossingen, zoals zonnepanelen en warmtepompen. Maar voor mij is duurzaamheid iets wat lang houdbaar is zonder dat het zijn kwaliteit en kwantiteit verliest; iets wat robuust is, waar je lang profijt van hebt. Het gaat hierbij om bepaalde goederen, maar het kan ook de relatie zijn tussen mensen, met je gezondheid, met God.”

“In ons geloof bidden wij vijf keer per dag, en vaak zien mensen dat als belemmering. Ik zie het juist als een momentje voor jezelf om je tot God te keren om zo je dankbaarheid maar ook je angsten te delen, en dan weer verder te gaan met waar je mee bezig bent. Een duurzame relatie met God moeten we koesteren.”

Voor Jumana is duurzaamheid het vermogen om de behoefte van het heden te vervullen zonder dat dit ten koste gaat van de mogelijkheid om toekomstige generaties in hun behoeften te laten voorzien. “Het gaat om het in balans brengen van economische, sociale en milieuaspecten om een gezonde en leefbare planeet te waarborgen voor een langere termijn”, legt ze uit. “Balans is belangrijk binnen onze religie. Wat je ook doet in je leven, probeer dat in balans te houden. Een mooi voorbeeld uit de Koran (25:67) luidt: ‘And those who spend neither wastefully nor stingily, but moderately in between’.”

Jumana vindt dat Groene Moslims staat voor de erkenning dat duurzaamheid een universeel principe is. “Het laat zien dat het iets is van ons allemaal. Het wordt nagestreefd door verschillende religieuze gemeenschappen en culturen over de hele wereld. Wij komen uit culturen waarin onze ecologische footprint veel kleiner is dan de gemiddelde westerling. Het is goed dat we erkennen dat we van culturen van West-Azië tot aan Noord-Afrika tot Zuid-Amerika kunnen leren en geïnspireerd kunnen raken door bepaalde theorieën en leefwijzen, zoals mindfulness in de natuur.”

Soumia vervolgt: “Toen ik een klein meisje was, zei mijn moeder altijd: ‘Pas op de insecten en ga niet op de beestjes staan.’ We moesten spinnen naar buiten brengen en zorgen dat het lieveheersbeestje ook de ruimte kreeg. Mijn moeder was daar heel duidelijk in: leef en laat leven. Als ik in het zand had gespeeld, moest ik het van mijn moeder achterlaten zoals ik het had aangetroffen. Omdat er ook in dat zand veel leeft, ook al lijkt het onbewoond. Dat hangt samen met ons geloof in de schepping en dat die niet enkel van de mensheid is, maar ook van de natuur, van de hemel, van ons hele ecosysteem. Iemand die individualistisch is opgevoed kijkt anders naar de wereld dan iemand die is opgegroeid vanuit samenhang en een besef van een groter geheel.”

“Inderdaad,” vult Jumana aan, “de islamitische waarden die we hebben, zoals respect voor de natuur, gemeenschapszin en soberheid, kunnen ook leiden tot een grotere nadruk op het behoud van onze natuurlijke omgeving en het verminderen van verspilling en overconsumptie. Niet-westerse samenlevingen hebben een minder intensieve industrialisatie doorgemaakt dan westerse landen. Dat leidt ook tot een lagere uitstoot van broeikasgassen en minder druk op natuurlijke hulpbronnen.”

“De islam kent, net als het christendom, het concept van rentmeesterschap”, zo vervolgt ze. “Duurzaamheid is dat je de hele aarde, niet alleen het gebedshuis, behandelt als een godshuis. De hele aarde is als een moskee, daar moet je met eerbied mee omgaan. Het is ook de essentie van de visie van onze stichting: dat je verantwoordelijk bent en zorg draagt voor de schepping van God en deze niet mag verkwisten of schaden.”

“Ja,” verklaart Soumia, “binnen ons geloof is nederigheid een centraal punt. Het betekent dat je met respect in relatie bent met de ander, met de natuur. Tijdens de wandelingen die we organiseren lopen we door de natuur en dat kan je op verschillende manieren ervaren. Je kan onderweg gezellig kletsen, maar ook bewust om je heen kijken. Je ziet letterlijk jouw stappen op de grond. Zo zie je de stappen die je achterlaat op deze aarde en tegelijk kun je ook vooruit kijken: hoe wil je deze wereld achterlaten? De aarde is ons gegeven als een geschenk, dus we moeten haar met zorg behandelen en op een goede manier doorgeven aan komende generaties. De mens is niet superieur aan de aarde, dus handel ernaar door bijvoorbeeld niet jouw afval op straat te gooien.”

Jumana ziet op de sociale media dat consumeren enorm wordt aangemoedigd. “Veel jongeren houden van dure merken, design-items, extravagante vakanties. Eenvoudig leven, duurzaamheid en nederigheid worden dan snel vergeten. De nadruk op materiële bezittingen kan een oppervlakkige levensstijl bevorderen en ons afleiden van persoonlijke groei en zorg voor het milieu.”

Soumia beaamt dit: “De kracht van de sociale media is supergroot. Van alles wordt aangeboden. Mensen met een financiële status staan op een voetstuk. Maar dat is tegenstrijdig met ons geloof. Binnen de islam kennen wij een besef dat iemands eigendom tegelijk ook eigendom is van de samenleving omdat het ons in bruikleen is gegeven. Door liefdadigheid wordt enigszins de kloof tussen armen en rijken bestreden. Het is goed als men op sociale media daar meer aandacht aan besteedt. Ik denk dat de intentie en de motivatie om bewuster te leven het belangrijkste is. Waarom doe ik dit of waarom koop ik dit? Ik denk dat het van belang is om aan jongeren mee te geven dat de wereld van ons samen is, dat we gast zijn op deze aarde en dat we ons als zodanig dienen te gedragen.”

“En,” vult Jumana aan, “daarbij kunnen we onze sociale netwerken inzetten voor bewustwording. Met onze nieuwe commissie Groene Moslims Kids willen we jongeren op islamitische scholen op speelse wijze benaderen. Daar zit natuurlijk veel potentie.”

Soumia: “Dat willen we ook doen met lezingen in moskeeën rond geloof en duurzaamheid. Een moskee in Rotterdam heeft als eerste een watertank geïntroduceerd om de wegwerp waterflesjes die de mensen meenamen te verbannen. Dat was een mooie aanleiding voor ons om meerdere moskeeën in Nederland te stimuleren ook zo’n watertank aan te schaffen en plastic afval te verminderen.”

Stichting Groene Moslims wil zichtbaarder worden door samenwerkingsverbanden te zoeken. Jumana: “Het is nu nog een niche, we spreken voornamelijk mensen aan die al bezig zijn met een duurzamere levensstijl. Het lukt ons nog niet goed om de mensen te bereiken die daar minder mee bezig zijn. We willen moslims bijvoorbeeld aanmoedigen om meer vegetarisch te gaan eten. Het gaat daarin ook om evenwicht, want gedragsverandering gaat in stapjes. In de tijd van de Profeet was er geen industrialisatie, waren er geen kippen die in een hok zaten en allerlei ziektes verspreidden. In die tijd was het veel makkelijker om halal te eten. Wij kunnen als stichting moslims aanmoedigen hun gedrag stapje voor stapje te veranderen.”