Kun je wat vertellen over je achtergrond als theatermaker?

“Ik werkte in Liberia als acteur en theatermaker. Een van mijn drijfveren van destijds was het gebruiken van theater voor maatschappelijke vraagstukken. Ik maakte theater over bijvoorbeeld aids en milieubescherming. Voor ik uit Liberia vertrok, ging ik me richten op interetnische vraagstukken. Net als in Nederland is er in Liberia altijd een minderheid van allochtone bewoners geweest. In ons geval waren dat afstammelingen van vrijgelaten slaven uit de Verenigde Staten die naar Liberia waren vertrokken. Er was altijd schuring tussen de mensen die uit Amerika kwamen en de oorspronkelijke bewoners van Liberia, maar ook tussen de stammen onderling (moslim, christelijk en animistisch). Wat mij vooral interesseerde was hoe je de verschillen en verhoudingen op een scherpe manier naar voren kon brengen.”

En toen moest je uit Liberia vluchten…

“Voor de burgeroorlog had ik een succesvol televisieprogramma gemaakt, waarin ik de zoon speelde van een traditionele vader. Het sloeg erg aan omdat veel Liberianen zich met die situatie konden identificeren. Toen de burgeroorlog uitbrak, zagen veel mensen mij – door mijn achtergrond als acteur – meer als een personage dan als persoon. Daardoor had ik meer bewegingsvrijheid. Vele anderen werden vermoord. Ik kan me herinneren dat ik op de dag dat de oorlog uitbrak met vrienden aan het eten was. We hadden net een fantastisch jaar achter de rug. We hoorden op de radio dat Charles Taylor het land was binnengevallen. De verhoudingen tussen verschillende groepen in Liberia kwamen plotseling onder druk te staan. Ik ben weggevlucht nadat ik door een wonder aan een executie wist te ontkomen. Een kunstenaar zonder vrijheid gaat óf weg óf hij gaat dood.”

Wat is je eigen religieuze achtergrond?

“Ik ben opgevoed met het christendom en met natuurgodsdiensten. Ik ben geen christen in de Nederlandse zin van het woord. Het christendom in Liberia is sterk gebaseerd op denkbeelden als die van Martin Luther King, en is doordrenkt met elementen als de drang naar emancipatie en sociale vrijheid. Veel Liberianen zijn afstammelingen van voormalige slaven. Na 400 jaar slavernij wisten die niet meer hoe Afrikaans ze nog waren. Het christendom is voor die groep daardoor een belangrijke houvast.”

Wat heb je persoonlijk met vrijheid?

“Vrijheid is mijn leven. Ik ben er een product van. Je moet het zo zien: ik leef nu in Nederland en beleef mijn vrijheid hier, terwijl ik jaren heb geleefd in onvrijheid. De paniek op de Dam was voor mij een voorbeeld van onvrijheid. Ik herkende het, want ik heb in die wereld, tijdens de oorlog Liberia, geleefd. Vrijheid kun je niet los zien van de dood. Het gebrek aan respect voor een leven is een fundamenteel onderdeel van onvrijheid.”

Waarom ben je gaan werken aan je nieuwe toneelstuk?

As I Left My Father’s House is een stuk dat over migranten op de vlucht gaat. Die verhalen hebben sterke parallellen met de vluchtverhalen van de aartsvaders van de drie grote religies. Ik herken veel van mezelf in het leven van Mozes, Jezus en Mohammed en identificeer me met ze. Dan heb ik het over het je bedreigd voelen en het zoeken naar je eigen richting in chaos en pijn, die onderdeel zijn van je levenslot. Je kunt het leven van bijvoorbeeld Mozes niet los zien van pijn: de pijn van hemzelf en die van anderen. Het basisidee is dat we vanuit reflectie en wederzijdse kwetsbaarheid opnieuw gaan kijken naar religie en in dialoog gaan. Het lijkt soms alsof wij interculturele en -religieuze discussies voeren over regels. Ik wil juist dat interreligieuze dialoog vooral over kwetsbaarheid gaat.”

Hoe uit zich dat in het stuk?

“Je hoort veel theatrale gebeden die in een niet-westerse manier van vertellen worden gegoten. Teksten, geïnspireerd op de bijbel, de koran en de tenach, lopen samen op met persoonlijke geschiedenissen en overwegingen. En wel zó dat niemand meteen weet uit welke bronnen wordt geput. Deze manier van theater maken is nieuw voor mij. De locatie waar ik kom, bepaalt voor mij de voorstelling. Ik probeer een interreligieuze en sociale dialoog aan te gaan met de wijk, met de omgeving en de bevolking.”

Hoe ben je op het idee gekomen het stuk te gaan maken?

“Ik ben ermee begonnen toen ik in Nigeria een project deed voor het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken. Op dat moment brak er in Nigeria religieus geweld uit tussen christenen en moslims. Ik ken de gevolgen van interreligieuze en -etnische spanningen vanuit Liberia. Ik vond het heel pijnlijk om te zien dat mensen die pretenderen te geloven in de liefde van God een dergelijk bloedvergieten kunnen aanrichten. Daarom wilde ik dit stuk maken, om een dialoog te starten. Ik zag in Nigeria dat angst voor ‘de ander’ er in de verschillende gemeenschappen met de paplepel werd ingegoten. Mensen waren bang voor iemand die ze niet eens kenden! We hebben datzelfde probleem nu in Nederland. Daarom willen we As I Left My Father’s House uiteindelijk ook naar Nigeria brengen, maar beginnen we in Nederland.”

In hoeverre komt het thema ‘Vrijheid’ erin terug?

“Het komt erg veel voor in het stuk. Ik denk dat de belangrijkste manifestatie ervan in het gebed ligt. De passie die gelovigen in een gebed kunnen leggen is een soort extreme uiting van vrijheid. Vroeger ging dat alleen tegenover God, maar we zijn nu zover dat we dat ook tegenover andere mensen kunnen doen. Ik zelf zie dat de geestelijke dimensie van het bestaan belangrijk is voor het overleven van veel migranten in het Westen. Ik zie ook in seculiere westerlingen die zoektocht naar spiritualiteit, naar zingeving en naar een liefdevolle gemeenschap waar ze kwetsbaar kunnen zijn in die zoektocht. Dat wil ik communiceren naar het publiek.”

In Nederland is momenteel veel discussie over de islam. Het zou geen vrijheidslievende godsdienst zijn. Ben je het hiermee eens?

“Ik kan alleen voor mezelf praten, maar ik vind dat soort absolute uitspraken heel erg moeilijk. Roemi is bijvoorbeeld een van mijn grootste inspiratiebronnen. Zijn werk is voor mij topniveau in de kunst, zijn expressie is een extreme vorm van vrijheid. En hij was islamitisch! Ik vind dus dat ik niet op zo’n manier over een religie kan spreken, want ik zit zelf anders in elkaar. Ik wil liever werken aan een samenleving die de religieuze diversiteit viert, in plaats van te denken in absolute termen.”

Vind je dat Nederlanders qua religie steeds orthodoxer worden?

“Ik zou het niet direct zo stellen, maar ik denk wel dat religies zich steeds verder isoleren van de samenleving. Zelf heb ik een heel andere beleving van religie dan veel Nederlanders. Ik heb juist een extreme mate van religieuze vrijheid ontdekt in Nederland; ik heb hier tolerantie en diversiteit ontdekt. Mijn perspectief is daardoor anders.”

Hoe belangrijk vind je vrijheid van godsdienst in Nederland?

“Die is heel erg belangrijk en uniek aan ons land. Ik ben juist naar Nederland gekomen om die religieuze vrijheid hier te kunnen beleven. Vrijheid is een geschenk van God, niemand heeft het recht om iemand dat te ontnemen.”

Wat hoop je uiteindelijk met As I Left My Father’s House te bereiken?

“Mijn uiteindelijke doel is mensen verbinden. Dat is het mooiste wat er is! Ik voel me ook heel erg bevoorrecht dat ik dit mag doen en ben dankbaar voor de fondsen die ons de mogelijkheid bieden dit project uit te voeren. Om weer even in bijbelse termen te spreken: ik wil dat het werk functioneert als de zaadjes in de akker. We moeten overal zaadjes zaaien, om zo tot een dialoog te kunnen komen.”

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.
Jan-Albert-Hootsen

Jan-Albert Hootsen

journalist, gespecialiseerd in Latijns Amerika

Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.