Wie ben je en wat doe je?
“Ik ben Jamila Achahchah. Ik ben nu 9 jaar werkzaam als projectleider bij het kennisinstituut Movisie. Ik ben onder andere projectleider van This is me! van het Kennisplatform Integratie & Samenleving, een gezamenlijk programma van de organisaties Verwey-Jonker Instituut en Movisie. Het kennisplatform onderzoekt en adviseert over vraagstukken rond integratie, migratie en diversiteit. Momenteel zijn we voor This is me! bezig met het organiseren van een essaywedstrijd voor jongeren.”
Wat houdt deze essaywedstrijd precies in?
“Veel jongeren met een niet-westerse achtergrond voelen zich niet thuis in Nederland. Ze ervaren discriminatie omdat ze bijvoorbeeld moslim zijn of een niet-westerse naam hebben. Minister Asscher zei onlangs dat jongeren hun plek in de samenleving meer moeten opeisen. Ze moeten geen slachtoffer zijn van de omstandigheden, maar zelf actief hun positie verbeteren. Maar hoe doe je zoiets? Zo gemakkelijk is dat niet. Het eerste wat je je daarbij afvraagt is: hoe dan?! Het kennisplatform wil dat jongeren hierover met elkaar in gesprek gaan en organiseert daarom een essaywedstrijd. Hiermee willen we jongeren uitdagen hun verhaal te delen. Het thema is daarbij: hoe eis jij je plek op in de Nederlandse samenleving zonder te moeten kiezen tussen jouw verschillende culturen? Je moet dus zelf, op wat voor manier dan ook, te maken hebben gehad met uitsluiting en discriminatie en in je essay vertellen over jouw manier om daar mee om te gaan. Zo kunnen jongeren elkaar inspireren en van elkaar leren.
Niet alleen jongeren met een niet-westerse achtergrond, maar ook autochtone jongeren mogen een essay indienen. Het gaat bij voorkeur om jongeren met een bi-culturele achtergrond, maar er wordt niemand uitgesloten. Zo is er bijvoorbeeld een verhaal van iemand die veel met mensen met een niet-westerse achtergrond/biculturele achtergrond om gaat. Haar houding en overtuiging maakt dat ze in haar omgeving te maken heeft met uitsluiting. Je kunt dus ook geen bi-culturele achtergrond hebben, maar door de religie van de minderheid aan te hangen evengoed te maken hebben met uitsluting en discriminatie. Ook bij bekeerlingen komt dit regelmatig voor.
De essaywedstrijd is bedoeld voor jongeren en jongvolwassenen tussen 18 en 30 jaar. De deadline voor het inleveren van de essays is 1 juni. Er wordt een selectie van de twintig beste essays gemaakt. Die worden op facebook geplaatst, en iedereen mag stemmen op het beste essay. De publieksprijs wordt bepaald op basis van de meeste likes. Daarnaast hebben we een vakjury gevormd, met daarin onder andere Kamerlid Tanja Jadnanansing, rapper Insayno en hoogleraar Halleh Ghorashi, die ook een prijs mag weggeven. Er valt dus maar liefst twee keer een geldprijs van 1000 euro te winnen!”
Waarom wordt deze wedstrijd georganiseerd?
“We weten uit verschillende onderzoeken dat de culturele en sociale afstand tussen jongeren met een migrantenachtergrond en de rest van de samenleving steeds groter wordt. We vernemen vanuit verschillende hoeken dat jongeren met een migrantenachtergrond een economische achterstand hebben. Zo blijkt uit het Jaarrapport Integratie 2013 van het Sociaal Cultureel Planbureau dat 28% van de jongeren met een niet-westerse achtergrond werkloos is tegenover 10% van de autochtone jongeren. Tel daarbij op dat één op de vier kinderen met een niet-westerse achtergrond in armoedehuishoudens leven en regelmatig te maken hebben met gezinsproblematiek. In de samenleving herkennen zij en maken zij bepaalde sociale mechanismen als uitsluiting mee. Ook is er veel angst in de samenleving aanwezig, bij zowel de autochtoon als bij de ander. Die angst is versterkend voor het wij-zij gevoel. Deze sociale en culturele afstand is dus eigenlijk een opstapeling van verschillende factoren.
We krijgen veel signalen van jongeren, onder andere dat zij uitsluitingsmechanismen herkennen en het heel moeilijk vinden om daarmee om te gaan. Wat doe je als je hier mee te maken hebt? Jezelf positioneren is belangrijk, maar hoe doe je dat? We zijn benieuwd naar goede voorbeelden daarvan om andere jongeren te kunnen inspireren. De jongeren die ik spreek noemen opleidingen, je eigen houding, sommigen door opinie te maken. Niet iedereen kan studeren, maar denk niet dat als je niet kunt studeren je je eigen plek in de samenleving niet kunt creëeren. Er zijn diverse jongeren die daar bewust mee omgaan en die het ook daadwerkelijk lukt. Naar dit soort verhalen zijn we op zoek. We willen de jongeren vanuit positiviteit benaderen: je kunt invloed uitoefenen! Toch kun je niet de volle verantwoordelijkheid bij de jongeren leggen. Er is een deel van de samenleving die de uitsluiting creëert, daar moet absoluut verandering in komen.
Bij This is me! willen we samen met verschillende partners jongeren mobiliseren om vanuit positiviteit te werken aan het versterken van hun eigen identiteit en weerbaarheid. Als je weet wie je bent, en je bent weerbaar, dan is de kans dat je je een onderdeel voelt van de samenleving, veel groter. Weerbaarheid is een houding die je ontwikkelt, waarbij je je bewust bent van je overtuiging, maar ook dat dit niet altijd de waarheid is. Er kunnen meerdere waarheden om je heen zijn, want je bent natuurlijk niet de enige op de wereld. Probeer vooral contact te zoeken met anderen en te verbinden met elkaar.”
Wat hopen jullie met deze wedstrijd te bereiken?
“Het doel van This is me! is dat bi-culturele jongeren zich een onderdeel gaan voelen van de samenleving. Dit willen we bereiken door hen te versterken in hun identiteit en weerbaarheid en door aan te sturen op verbinding. Het ideaal is dat jongeren zich sterk voelen en zich bewust zijn van hun burgerschap, dat ze zich herkennen als burger. Daarbij is ook het kunnen omgaan met botsingen van belang. Ik hoor bijvoorbeeld van veel jongeren dat zij met hun ouders botsen over de essentie van de islam en over hoe zij islam praktiseren. Botsingen houd je altijd, maar hoe ga je ermee om?
Met de essaywedstrijd willen we jongeren inspireren. Door je eigen verhalen te vergelijken met verhalen van andere jongeren draag je bij aan een bewustwordingsmechanisme. Je wordt je er bewust van dat je niet de enige bent die met deze situaties te maken heeft. Zo kun je naar verbinding zoeken en elkaar bereiken. In verhalen van lotgenoten kun je herkenning en advies vinden. Verhalen van leeftijdsgenoten zijn immers toegankelijker dan een minister die je aanspoort om voor jezelf op te komen.”
Stel dat je wel binnen deze doelgroep valt, en je herkent jezelf hierin, maar je kunt niet zo goed schrijven. Wat dan?
“We zijn ons er bewust van dat schrijven niet makkelijk is. We zijn ervan op de hoogte dat sommige jongeren hulp zoeken, bijvoorbeeld door docenten op scholen te benaderen. Dit mag uiteraard en dit moedigen wij alleen maar aan! Laat je dus vooral niet ontmoedigen. Denk er eens aan om een schrijver te benaderen. Zo zijn er bekende schrijvers die al hebben aangegeven best jongeren te willen begeleiden. Of misschien is er iemand uit je omgeving die jou kan interviewen? Wees creatief!
Je kunt er ook aan denken om een essay in een groepje te schrijven. Het proces van schrijven ontlokt al dialoog. Dat is ook al een proces van bewustwording, en juist die bewustwording is van groot belang. Het proces van reflectie op je eigen handelen en op jouw strategie daarin. Achteraf kun je reflecteren: hé, dat is me gelukt! Ik doe dit ook bij mezelf. Ook ik ben hier niet geboren en getogen. Mijn proces in Nederland is ook niet vanzelfsprekend geweest.”
Vind je dat jongeren te weinig steun bij elkaar zoeken?
“Als je je bewust bent van bepaalde sociale mechanismen, ga je steun zoeken of ga je leren je eigen kracht, die je hebt ontwikkeld vanuit je houding en je opvoeding, mee te nemen voor de toekomst. Als je dit niet hebt meegekregen of je er überhaupt niet bewust van bent, ga je dat niet zoeken. We willen juist die bewustwording stimuleren, bijvoorbeeld over vragen als: Waar sta je nu in je leven? Wat betekent het dat je in botsing komt met anderen?
Er zijn verschillende strategieën om te reageren: polariserend, verbindend, vermijdend of conformerend. De strategie die we het meeste bij de jongeren terugzien is polariseren of vermijden. Ik vind polariseren positiever, want deze jongeren zijn nog aan het vechten voor hun eigen plek. De toon is misschien niet de juiste, maar heeft nog wel iets van: ik wil erbij horen. Vermijden is risicovol, je kunt je gemakkelijker vervreemden en onthechten van de samenleving. We zijn op zoek naar de verbindende strategie. Hoe ga je van deze twee uitersten, polariseren en vermijden, naar verbinding? Je bent bijvoorbeeld een moslim in de Nederlandse samenleving, hoe ga je daarmee om? Niet polariserend en schreeuwend, of vermijdend door bijvoorbeeld naar Syrië te gaan, maar juist door de verbinding te blijven zoeken met de Nederlandse samenleving. En niet alleen met de Nederlandse samenleving, maar ook verbinding op micro- en mesoniveau, met je eigen gezin en met de mensen in je omgeving.
Er is onderbouwd vanuit de wetenschap en de praktijk dat er sprake is van onthechting en vervreemding van bi-culturele jongeren. Hoe verklein je de afstand? Vanuit een verbindende strategie met de rest van de samenleving. Wij zijn daarom samen met onze partners door middel van trainingen en activiteiten met jongeren op zoek naar meer verbinding. Dit doen we onder andere door middel van weerbaarheidstrainingen waarbij we jongeren leren hun eigen identiteit te versterken en door samen met hen te kijken naar toekomstperspectieven. Ook organiseren de jongeren zelf activiteiten in hun eigen gemeenschap met andere jongeren.”
Heb je zelf ook ervaring met vooroordelen?
“Jazeker! Ik was een keer bij het UWV, een overheidsinstelling nota bene, voor een zakelijke afspraak. Bij de receptie werd mij gezegd: ‘het hokje voor de schoonmakers is die kant op, mevrouw.’ Ze dachten dat ik kwam schoonmaken. Dit is een voorbeeld van vooroordelen en uitsluitingsmechanismen, die bewust of onbewust kunnen zijn. Het was aardig en behulpzaam bedoeld, maar voor mij erg kwetsend.
Wij willen jongeren voorbereiden op situaties als deze. Hoe ga je hier mee om? Wat doet het met jou? This is me! traint jongeren op weerbaarheid. We zoeken daarbij samen naar antwoorden op vragen als: Wat doen situaties als deze in het vervolg met jou? Hoe kijk je met deze ervaringen naar de rest van de samenleving? Houd je dit bij het individu, of denk je: Nederlanders zijn zo, en ga je je afsluiten? Wat doe je met de ervaring die je hebt meegemaakt en wat doe je als het een opstapeling is van verschillende ervaringen?
Ik betrap mezelf soms ook op bepaalde mechanismen. Mijn zoontje had last van een jongen op school en ik vroeg hem: ‘Zit die Marokkaanse jongen in jouw klas?’ Die jongen is al van de derde generatie hier in Nederland. Mijn zoontje begon keihard te lachen en hij zei: ‘Marrokkaanse jongen, dat kan toch niet? Die wonen toch in Marokko en niet in Nederland?’ We hopen dat jongeren elkaar kunnen inspireren door hun verhalen met elkaar te delen. Jong geleerd is immers oud gedaan!”
