Gastvrijheid en nieuw perspectief op Schiermonnikoog

Schiermonnikoog is bij veel mensen bekend als het eiland waar Leo Fijen de succesvolle RKK-serie Het eilandgevoel van Schiermonnikoog opneemt. Ik kom er al jaren en wil meer weten over de kleine katholieke, meest noordelijke geloofsenclave van Nederland. Buiten het hoogseizoen nemen gemiddeld tien tot twintig mensen deel aan de zondagochtendviering in de Sint Egbert-kapel, zoals de kleine kruiskerk in de volksmond genoemd wordt. Hoe kan zo’n kerkje blijven bestaan? Wie zijn de voorgangers? Is er sprake van oecumenische interactie? Wat betekent de komst van monniken naar het eiland? Tijdens een korte vakantie op mijn favoriete Waddeneiland leg ik mijn vragen voor aan voorganger Mieke Thijsseling, die me doorverwijst naar beheerder Wil Veldhuis. Een paar dagen later ontmoet ik haar in de Sint Egbert.

Hoe kom jij op Schier terecht?

Wil Veldhuis (1942) wijst me gelijk terecht: “Schier-monnik-oog! Zo heet het eiland en bovendien krijgen we weer monniken hier. En wat betekent schier nou eigenlijk: bijna, vaal, grauw… Ik ben van huis uit katholiek, geboren in Groningen. Na de middelbare school volgde ik de opleiding Kinderbescherming-A in Haarlem en mijn verpleegstersopleiding in Groningen. Voor mijn afrondende jaarstage ging ik naar het Sint Egbert koloniehuis op Schiermonnikoog. In dit rooms-katholiek kindertehuis konden arbeiderskinderen uit grote steden voor een periode van 6 weken tot 3 maanden op verhaal komen. Je moest katholiek zijn om daar te mogen werken. Ik ontmoette er mijn man Koos, die met zijn vader voor het onderhoud van het koloniehuis verantwoordelijk was. Koos werd katholiek, we trouwden in 1964 en bleven op het eiland.

Mijn tijd in het koloniehuis heeft grote impact op me gehad. De Katholieke Raad voor Kinderuitzending in ’s-Hertogenbosch bepaalde welke kinderen er naar Schiermonnikoog toe mochten. Alles verliep in het huis volgens een strakke discipline, maar dat moest ook wel. Er waren 45 zusters (verpleegsters en verzorgsters) voor soms wel 360 kinderen. En je moet het natuurlijk ook in de tijd van toen zien. De kinderen kwamen niet alleen om gezondheidsredenen naar het eiland. Er waren gezinssituaties waar je stil van werd.” Wil staart voor zich uit. “Ik heb daar met plezier, maar vooral met veel toewijding gewerkt.”

En met dezelfde toewijding werk je nu ook samen met je man in en voor de Sint Egbert?

“Jazeker. We hebben de taken verdeeld: Koos zorgt voor een goed onderhouden en schoon kerkgebouw, ik ben meer van het organiseren en enthousiasmeren. Vroeger was ik in staat om op Kerstavond iedereen zelfs van het strand naar de kapel te slepen. Nu ben ik wat milder geworden.”

Ze lacht met haar hele gezicht, terwijl ze me een vriendschappelijke stomp tegen mijn schouder geeft. De vrouw oogt jonger dan haar jaren. Ik krijg een rondleiding in de kerk. Wat me direct opvalt is het dak, dat er als een omgekeerde boot uitziet.

“Dat klopt, dat weerspiegelt de verbondenheid met het eiland en zijn bewoners. En de geborgenheid, de gastvrijheid die we hoog in het vaandel hebben staan. Onze kerk is een gastvrije ruimte, een plaats die iedereen ontvangt, ongeacht achtergrond of geloof.’ Ze wijst me op de bijzondere kruiswegstaties: op elke afbeelding staan kinderen. “Dat refereert aan het oude koloniehuis. Voorganger Mieke Thijsseling heeft er een boek over geschreven.” Ik krijg een inkijkexemplaar in de handen gedrukt.

“Al loopt de kerkgang hier ook terug, dat betekent niet dat mensen niet langer gelovig zijn. Als het nodig is, zijn ze er voor elkaar. Onze voornaamste inkomstenbron wordt gevormd door giften van gasten en donateurs. Een enkele keer ontvangen we een legaat. Dat geld is hard nodig. Kijk eens hoe mooi het altaar inmiddels opgeknapt is! Door subsidie. Van een broer van de vorig jaar in Syrië vermoorde Jezuïet Frans van der Lugt hebben we twee altaarkleden cadeau gekregen. Syrische kleden, rijk geborduurd. De broer en zijn vrouw hebben een vakantiehuis hier vlakbij. Prachtig toch, dat zij ter nagedachtenis aan hun broer, ons die mooie kleden geschonken hebben.”

Je hebt het over gastvrij zijn ongeacht achtergrond en geloof. Momenteel zijn er veel mensen op drift, duizenden vluchtelingen zoeken elders een beter bestaan. Ook op Schiermonnikoog?
“De mensen die naar Schiermonnikoog komen, ontvluchten even de drukte van alledag. Ze komen hier om te onthaasten, om te genieten van de natuur, de rust en de ruimte. Om zelf tot rust te komen. Vluchtelingen in de zin van mensen die vanwege oorlog of andere ellende huis en haard moeten verlaten, daar wordt het eiland niet direct mee geconfronteerd vanwege de geïsoleerde ligging. In het verleden zijn hier wel vluchtelingen geweest, een Chinees en een Palestijns gezin, maar die vroegen direct overplaatsing aan. Dat begrijp ik ook wel, je hebt die mensen hier nauwelijks wat te bieden. Het is op Schiermonnikoog voor die groep niet ideaal omdat, zoals wij dat noemen, het water er tussen zit.”

Zijn hier überhaupt oecumenische of interreligieuze activiteiten?

“Er zijn oecumenische vieringen en bijeenkomsten, maar dat beperkt zich hoofdzakelijk tot katholiek en protestant samen. We krijgen eigenlijk geen verzoeken of bezoeken van buitenkerkelijke groepen. Er komt wel eens een groep voor bezinning. Die plannen dan een moment in de Sint Egbert. Ze branden een kaarsje bij Maria, zijn een tijd stil of bidden samen. Blijkbaar hebben mensen behoefte aan dit soort rituelen. Bij voorkeur op een daarvoor geschikte plaats. Die context blijkt dan toch voor meerwaarde te zorgen. Er komt af en toe ook wel eens een heel ziek iemand die dagelijks te communie wil gaan. Als er een pater op het eiland verblijft, verzorgt die dat, en als er niemand anders beschikbaar is, dan doe ik het zelf. Een paar jaar geleden kregen we de vraag van een gereformeerde jonge man, die orgelexamen moest doen, of hij bij ons mocht oefenen. Ik heb hem de sleutel van de kerk gegeven. Tijdens zijn verblijf ging hij daar elke dag een paar keer heen. En hij is geslaagd voor zijn examen!”

Is de Sint Egbert een katholiek baken?

“Zo zou je dat kunnen zeggen, ja. Maar ook een historisch interessant gebouw. Voor mij is het, om maar in ‘vuurtorentaal’ te spreken, een geloofslicht op ons eiland, dat als de donkerste plek van Nederland geldt. En zo’n baken moet het ook blijven. We prijzen ons gelukkig met de paters die hier nog steeds voorgaan op zondagen: pater Bakel, jezuïet (voorzitter) en pater Van der Zee, franciscaan. En het is natuurlijk fantastisch dat Mieke Thijsseling – in het dagelijks leven docent Wiskunde aan het Willem Lodewijk Gymnasium te Groningen – veel van de vieringen voor haar rekening neemt. Ik ben dankbaar voor deze mensen. De komst van de vier monniken uit Diepenveen, abt Alberic met de broeders Paulus, Vincentius en Jelke, brengt ook weer hoop en perspectief mee. Broeder Vincentius heeft hier rozenkransvieringen gehouden. Hij maakt trouwens prachtige iconen. Ik ben eind november vorig jaar met broeder Paulus naar een viering in de Nederlands-Hervormde kerk geweest. Dan zie je de mensen vergenoegd kijken en knikken. Ze waarderen die interesse voor de gemeenschap. De vestiging van de monniken geeft, zeker gezien de naam en de daaraan verbonden historie, extra cachet aan ons eiland en aan onze gemeenschap.”

Waar ben je bang voor?

“Voor de tijd dat er geen paters of voorgangers meer zijn.”

Waar hoop je op?

“Dat onze Sint Egbert als sacrale gastenkerk mag blijven bestaan. Het is een gastvrije plaats van (geloofs)ontmoeting en verbinding voor mensen.”

Waar vertrouw je op?

‘Op Het Al daarboven.’ Wil wijst glunderend met haar rechter wijsvinger omhoog.

Wat is je levensmotto?

“Mijn levensmotto is: De Heer is mijn Herder, mij ontbreekt niets.“