Hervormingen Franciscus gaan Muskens niet ver genoeg

Omgeven door bossen en te midden van een golfterrein wacht de 77-jarige priester bij de schuifdeuren van het bejaardenhuis voor priesters in Noord-Brabant op het moment van het interview. Als het zover is, staat Muskens moeizaam op uit de stoel en begint hij aan de tocht naar zijn kamer op de begane grond. Het gaat langzaam, maar hulp is niet nodig laat hij weten.

“Schuif maar wat dichterbij.” Zijn stem klinkt zacht. Zelfs vanaf de zware houten stoel tegenover hem, is hij moeilijk te verstaan. Door twee herseninfarcten laat het lichaam van de emeritus bisschop het gedeeltelijk afweten, maar zijn bureau, bezaaid met paperassen en boeken, getuigt van een actief intellectueel leven.

De hervormingen van Franciscus gaan Tiny Muskens niet ver genoeg. “De paus moet niet in z’n dooie eentje beslissingen kunnen maken”, vertelt de emeritus bisschop in zijn woonkamer. Hij is vóór de kroonraad die de paus in het leven roept. “Maar deze raad van bisschoppen moet ook beslissingsbevoegdheid krijgen”, meent hij.

“Het pausschap is te zwaar voor één persoon”, zegt Muskens, die sinds zijn afscheid van het bisschopsambt als broeder Martinus door het leven gaat. “De paus is primus inter pares’, de eerste onder zijn gelijken. Zijn gelijken kunnen hem helpen.” Tot nu toe is Muskens tevreden over de nieuwe paus die qua denkbeelden veel gemeen lijkt te hebben met de oud-bisschop. Beiden zijn begaan met de armen, staan open voor anders religieuzen en schuwen veranderingen niet. “Franciscus is Jezuïet, dus is hij het gewend zijn eigen gang te gaan”, glimlacht hij.

De paus is blijkbaar dezelfde mening toegedaan als broeder Martinus. Op 13 april liet hij een persbericht uitgaan waarin de vorming van een achtkoppige kroonraad wordt aangekondigd. Deze raad van bisschoppen uit de Katholieke Kerk moet de paus bijstaan bij het bestuur van de wereldkerk. “Pas als de raad macht krijgt om mee te besturen en beslissingen te maken, dan hebben we er wat aan”, zegt Muskens.

Muskens herinnert zich kardinaal Alfrink die al tijdens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) een pleidooi hield voor een kroonraad van bisschoppen. Zijn standpunt kreeg veel steun. Maar de invloed van de bisschoppensynode die hiervoor in het leven werd geroepen, werd ingedamd door de Curie. In de vijftig jaar die volgden, blies geen van de pausen het initiatief nieuw leven in.

De nieuwe paus zou er goed aan doen Alfrinks aanbevelingen ter harte te nemen, meent Muskens. “Het moet uitgedokterd worden hoe het in de praktijk kan lopen”, zegt hij. “Maar het is niet genoeg om in te vliegen en met de paus koffie te gaan drinken. Die mensen moeten echt wat te vertellen hebben in de Kerk.”

Ook in zijn biografie uit 2004, Wees niet bang, vertelt Muskens zijn ideeën over een conciliaire bestuursstructuur waarin bisschoppen van verschillende continenten beleidslijnen formuleren. “Dat is heel belangrijk”, zegt hij nu. “Niet de Curie, maar bisschoppen uit verschillende bisdommen in de wereld, die weten wat er speelt. De residerende bisschoppen raken vervreemd van het leven.”

De paus stelt zijn kroonraad samen uit acht kardinalen en aartsbisschoppen die inderdaad recht doen aan de huidige geografische spreiding van de Katholieke Kerk. Zo zitten in de raad een Italiaan, een Duitser, Zuid-Amerikanen, een aartsbisschop uit Congo, de Verenigde Staten, Australië en India. “Maar,” benadrukt Federico Lombardi, de woordvoerder van het Vaticaan, “de kroonraad krijgt een adviserende functie en geen beslissende.”

Een van de adviezen die de kroonraad volgens Muskens kan geven: hef de verplichte koppeling tussen het celibaat en het priesterschap op. “Ik vind dat je gehuwde priesters niet weg mag houden van de eucharistie.”

Zijn die er dan, gehuwde priesters? “Jazeker,” vertelt de emeritus bisschop, “in Oekraïne en in Libanon leven priesters die getrouwd zijn.” Weliswaar behoren de katholieken in Libanon tot de Maronitische Kerk en die in Oekraïne tot de Grieks-katholieke Kerk, maar beide erkennen het gezag van de paus. “Waarom kan het in Libanon wel en in Nederland niet?”, vraagt broeder Martinus zich af.

De Rooms-Katholieke Kerk heeft er geen moeite mee”, weet hij. In zijn biografie wordt verteld hoe paus Johannes Paulus II de Grieks-katholieke priester Emilian Kovch zalig heeft verklaard ‘in aanwezigheid van diens vier kinderen. Ook hun overleden moeder werd in de preek van de paus herdacht en geprezen.’
Afschaffing van het verplichte celibaat heeft volgens Muskens in ieder geval twee goede redenen: de kans op seksueel misbruik door priesters zou drastisch afnemen, het schrijnend tekort aan priesters eveneens omdat ook pastoraal werkers dan gewijd kunnen worden.

Wat Muskens betreft kan de raad de paus ook aansporen de dialoog met andersgelovigen aan te gaan. “Bij de vorige paus is dat onderwerp bijna niet aan bod gekomen, maar het is wel belangrijk”, zegt hij. Franciscus straalt volgens hem warmte uit naar andersgelovigen. “Maar of hij er wat mee doet, dat moet nog blijken.”

En daar draait het om, vindt de emeritus bisschop. “Het gaat om daden, niet om woorden. “We moeten kijken naar wat de nieuwe paus doet, maar daar is het nog wat vroeg voor.”