“Het gaat niet alleen om wat wordt gezegd, maar ook om hoe je aanwezig bent”

Wat houdt je werk als islamitisch geestelijk verzorger in?
“Als geestelijk verzorger met een islamitische achtergrond sta ik voor iedereen klaar, ongeacht hun culturele of religieuze achtergrond. Mijn ervaring met diverse culturen en religies heeft mij bijzonder gevoelig gemaakt voor interculturele en ethische vraagstukken. Zo zet ik mij, samen met mijn team, actief in voor het bevorderen van cultuursensitieve zorg binnen het Maasstad Ziekenhuis. Dit doen wij onder andere door het organiseren van het vrijdaggebed (bijvoorbeeld tijdens de ramadan), het maken van podcasts, het ronddelen van presentjes tijdens verschillende religieuze feestdagen (zoals Kerstmis en het Ramadanfeest) en het opstellen van aandachtspunten en richtlijnen voor de zorgprofessionals om cultuursensitieve zorg te bevorderen.

We bieden een luisterend oor, een troostend woord en een goed gesprek. Bij ons is vertrouwelijkheid en onafhankelijkheid verzekerd. Geestelijke verzorging komt in beeld als de vanzelfsprekende orde van het alledaagse leven wordt doorbroken. In situaties van leven en dood, bij afscheid en verlies, bij ervaringen van grote verbondenheid of juist van verlatenheid, en bij ethische vragen.

Mensen zoeken vandaag de dag steeds meer op een individuele manier naar zingeving en oriëntatie in het leven, buiten de religieuze en levensbeschouwelijke instituties om. Hierbij krijgen wij als geestelijk verzorgers te maken met verandering op gebied van zingeving, levensbeschouwing en de existentiële vragen. Er is geen vanzelfsprekendheid meer op het gebied van geloofstaal, beleving en rituelen. Vandaag de dag heeft de geestelijk verzorger te maken met mensen van allerlei verschillende levensbeschouwelijke achtergronden, die in moeilijke situaties zoeken naar zingeving en relevantie van levensbeschouwing en religie in hun leven.

Als geestelijk verzorger ben ik ook bemiddelaar, consultant en tolk. Niet een tolk die alleen de woorden vertaalt wanneer er een taalbarrière is maar een ‘holistische tolk’ die ook de barrières van religie, cultuur, hedendaagse context en dergelijke overbrugt. Een voorbeeld hiervan is de verschillende manieren waarop kwaliteit van leven kan worden begrepen en ervaren. Als een patiënt ernstige ziekte en chronische fysieke klachten ervaart zouden zorgprofessionals kunnen stellen dat er amper nog kwaliteit van leven is. Vanuit een religieuze overtuiging zou kwaliteit van leven beschreven kunnen worden als de mate waarin men goddelijke nabijheid ervaart. Als een patiënt met deze overtuiging meer goddelijke nabijheid ervaart in een toestand van ziekte en fysieke klachten, dan is diens kwaliteit van leven alleen maar toegenomen. Het is hierbij aan de geestelijk verzorger om holistisch te tolken tussen de patiënt, diens familie en de zorgprofessionals om de verschillende opvattingen van dit soort perspectieven te overbruggen.”

Gebruik je rituelen in je werk? Zo ja, welke?

“Als islamitische geestelijk verzorger pas ik verschillende rituelen toe die troost, begeleiding en spirituele ondersteuning bieden aan patiënten en hun families. Een van de belangrijkste rituelen is het uitspreken van smeekbeden (doe’a), zowel individueel als gezamenlijk, waarin om genezing, kracht en barmhartigheid wordt gevraagd. Ook reciteer ik verzen uit de heilige Koran en overleveringen uit de soenna (de profetische traditie), die bedoeld zijn om rust en bezinning te brengen.

Bij pasgeborenen fluister ik de adhaan (gebedsoproep) in het rechteroor en de iqaama (oproep tot het gebed) in het linkeroor, een traditie waarbij het kind met de naam van Allah (God) wordt verwelkomd. Voor ernstig zieke of stervende patiënten verricht ik het ritueel van Talqīn, waarbij ik hen herinner aan het geloof door het uitspreken van de shahada (‘Lā ilāha illa-Allāh, Muhammadun rasūlullāh’ – ‘Er is geen god dan Allah, en Mohammed is zijn boodschapper’), zodat zij in een staat het leven verlaten waarbij ze hun geloof in Allah kunnen bevestigen met hun tong en in hun hart.

Daarnaast begeleid ik het reinigings- en begrafenisproces na het overlijden door samen met de familie de voorbereidende smeekbeden te verrichten en specifieke hoofdstukken uit de Koran, zoals Surah Yasin, te reciteren. In sommige gevallen geef ik uitleg over de islamitische rituelen rondom de dood aan zorgverleners, zodat zij met respect en begrip kunnen handelen.”

Is compassie een belangrijke waarde in je werk?

“Bij een ziekenhuisopname kunnen veel emoties een rol spelen: onzekerheid, afhankelijkheid, herinneringen, verlangens, verdriet, boosheid en meer. Het is in deze intense momenten dat een gesprek met een geestelijk verzorger bijzonder waardevol kan zijn. In een sfeer van openheid en vertrouwelijkheid bieden zij een luisterend oor, zodat mensen zich gezien en gehoord voelen in hun ervaringen. Hierbij is compassie erg belangrijk.

Compassie betekent voor mij dat ik oprecht betrokken ben bij de ander en de ruimte bied om hun verhaal en emoties te delen, zonder oordeel. Dit komt tot uitdrukking in de manier waarop ik aanwezig ben: door aandachtig te luisteren, rust en begrip uit te stralen en af te stemmen op wat iemand op dat moment nodig heeft. Mijn doel is om een veilige en ondersteunende ruimte te creëren, waarin mensen zichzelf kunnen zijn en zich erkend voelen in hun menselijkheid.”

Zegt ‘belichaamde compassie’ je iets?

“Voor mij betekent dit dat compassie niet alleen iets is wat ik voel of uitspreek, maar ook hoe ik fysiek en emotioneel aanwezig ben. Mijn houding, blik, stem en lichaamstaal dragen eraan bij om een sfeer van warmte en zorgzaamheid te creëren. Belichaamde compassie betekent voor mij dat mijn hele wezen – van hoe ik zit tot hoe ik kijk en reageer – laat zien dat ik er volledig ben voor de ander. Dit helpt mij om vertrouwen en verbondenheid te bevorderen, wat vooral belangrijk is in tijden van kwetsbaarheid en onzekerheid

Ik ben ervan overtuigd dat compassie, en met name belichaamde compassie, een wezenlijk verschil kan maken in het welzijn van patiënten. Het gaat niet alleen om wat er wordt gezegd, maar ook om hoe je aanwezig bent in het moment. Op die manier wordt het gesprek niet alleen een uitwisseling van woorden, maar een helende ervaring die mensen kracht en troost kan bieden.”

Wat zou je collegae geestelijk verzorgers aanbevelen vanuit jouw perspectief?

“Mijn lievelingsquote is van Jalaluddin Rumi (1207–1273). Hij was een Perzische dichter, jurist, theoloog en soefimysticus, en een van de meest invloedrijke spirituele en literaire figuren in de wereldgeschiedenis. Hij schreef:

Jouw taak is niet om liefde te zoeken, maar slechts om alle barrières binnen jezelf te vinden die je (als een obstakel) tegen de liefde hebt opgebouwd.